موضوع:کتاب النکاح / مسئله1 / ما يصح جعله مهراً

خدا را شاكريم كه بار ديگر به همه ما توفيق داد تا بتوانيم برنامه درسى سال جديد را شروع كنيم. بحثى كه امسال در ادامه كتاب النكاح داريم، مهر و اولاد است كه در عصر و زمان ما دو بحث مهمّ است، زيرا مسائل مستحدثه و مشكلات زيادى در مورد مهر و اولاد وجود دارد.

مرحوم امام(ره) در تحرير الوسيله در مورد مهر 24 مسئله دارند كه 19 مسئله در احكام و شرايط مهر و پنج مسئله در مورد اختلاف زوج و زوجه است.

مسألة 1: كلّ ما يملكه المسلم (آيا مسلمان خصوصيّتى دارد؟) يصحّ جعله مهراً عيناً كان أوديناً (گاهى خانه موجود را مهر قرار مى دهد و گاهى دين بر ذمّه زوج است و يا حتّى از كسى طلبكار است و آن را مهر قرار مى دهد) أو منفعة لعين مملوكة من دار أو عقار أو حيوان و يصحّ جعله من منفعة الحرّ (مثل داستان موسى و شعيب كه شعيب دختر خود را در مقابل كار كردن موسى براى او به موسى تزويج كرد) كتعليم صنعة و نحوه (مثل تعليم قرآن) من كلّ عمل محلّل بل الظاهر صحّة جعله حقّاً ماليّاً قابلا للنقل و الانتقال كحق التحجير و نحوه (فرع اوّل) و لايتقدّر بقدر بل ما تراضى عليه الزوجان كثيراً كان أو قليلا (فرع دوّم) ما لم يخرج بسبب القلّة عن الماليّة (فرع سوّم) نعم يستحبّ فى جانب الكثرة أن لايزيد على مهر السنة و هو خمس مأة درهم (مستحب است كه بيش از مقدار مهر السنّه نباشد).

عنوان مسئله:

مرحوم امام در اين مسئله در مورد «ما يصحّ كونه مهراً» صحبت مى كند كه داراى چهار فرع است:

فرع اوّل: چه چيزهايى را مى توان مهر قرار داد؟

هرچه كه در ملك انسان درآيد مى توان مهر قرار داد. مرحوم امام(ره) تعبير ملك مسلمان دارد كه ظاهراً از جواهر گرفته شده و نيازى به آن نيست، پس تمام چيزهايى كه به ملك درآيد مى تواند مهر باشد كه پنج چيز است:

1- اعيان،

2- منافع،

3- دين (آنچه كه در ذمّه است و وجود خارجى ندارد)،

4- منافع حرّ (مثل اين كه موسى مهريّه دختر شعيب را چند سال كار كردن قرار مى دهد)،

5- حقوق قابل انتقال (مثل حقّ تجحير).

فرع دوّم: مهر اندازه خاص ندارد. البتّه اين مسئله محلّ خلاف است و اهل سنّت مقدار مهر را تعيين كرده اند، و در شيعه هم بعضى اين كار را كرده اند، ولى مشهور اين است كه اندازه خاصى از نظر قلّت و كثرت ندارد.

فرع سوّم: چيزى كه مهر قرار داده مى شود بايد علاوه بر ملكيّت ماليّت هم داشته باشد، مثلا يك استكان آب يا يك عدد گندم اگر چه ملك است، ولى ماليّت ندارد.

فرع چهارم: مستحبّ است اندازه مهر بيش از مهر السنّه (پانصد درهم) نباشد.

فقهاى ديگر مانند محققّ ثانى در جامع المقاصد و علاّمه در قواعد و صاحب جواهر مستقيماً سراغ بحث از مهر رفته اند، امّا آيا نبايد ابتدا سراغ اصل وجوب مهر رفت؟