< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

84/02/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:کتاب النکاح / حقّ دوّم / عدم الخروج من منزله بغير إذنه

حق دوّم: عدم خروج زوجه بدون اذن زوج از منزل

دوّمين حقّى كه زوج بر زوجه دارد و در كلمات فقها و مرحوم امام هم آمده، عدم خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج است. درباره اين حق عامّه و خاصّه بحث كرده اند و غالباً آن را قبول كرده و از قبيل ارسال مسلّمات مى دانند. مرحوم شهيد ثانى مى فرمايد:

و منه (حقّ زوج) عدم الخروج من منزله (زوج) بغير إذنه (زوج) ولو إلى بيت أهلها حتّى عيادة مرضاهم و حضور ميّتهم وتعزيتهم.[1]

مرحوم صاحب حدائق بعد از نقل روايات دالّ بر حقوق زوج و زوجه اشاره اى به روايت محمّد بن مسلم وعزرمى كرده و مى فرمايد:

وظاهرها وجوب تلك الحقوق المذكورة فى الخبر الأوّل عليها و أنّها تؤاخذ بتركها.[2]

سند روايت محمد بن مسلم قوى و دلالتش بر عدم خروج از منزل خوب بود و وجوب مؤكّدى را مى رساند. تعبير روايت اين بود كه:

* ... إن خرجت من بيتها لعنتها ملائكة السماء و ملائكد الأرض و ملائكة الغضب و ملائكة الرحمة ...[3]

مرحوم صاحب جواهر[4] باز به صورت ارسال مسلّم اين مسئله را ذكر كرده است.

اهل سنّت هم اين مسئله را پذيرفته اند و در اين كه آيا استثنا دارد و زوجه مى تواند به مسجد برود يا نه، اختلاف دارند پس اصل مسئله عدم خروج را مسلّم دانسته اند.

ابن قدامه مى گويد:

فصل: و للزوج منعها من الخروج من منزله إلى ما لها منه بدّ (ضرورى نيست و چاره اى دارد) سواء أرادت زيارة والديها أو عيادتها أو حضور جنازة أحدهما، در ادامه داستان زنى كه شخصى را خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله)فرستاد و اجازه خروج از منزل گرفت و حضرت او را منع كرد نقل كرده مى گويد: فقال القضاى له جواز منعها من الخروج إلى المساجد و هو مذهب الشافعى و ظاهر الحديث يمنعه من منعها لقول النبي(صلى الله عليه وآله)لاتمنعوا إماء الله مساجد الله. [5]

پس مسئله عدم خروج از منزل از حقوقى است كه اجماع بر آن قائم است و مخالفى نيست. علاوه بر اين كه مسئله ظاهراً مخالفى ندارد روايات متعدّدى هم دلالت بر آن دارد كه سه روايت از رواياتش سابقاً مطرح شد، يكى روايت محمد بن مسلم[6] و ديگرى روايت عزرمى[7] بود كه بيان شد عزرمى مجهول الحال است و شخص ديگرى هم در سند ضعيف است و روايت مى فرمود:

* ... ولا تخرج من بيتها إلاّ بإذنه.[8]

روايت صحيحه ديگرى(روايت عبدالله بن سنان)[9] هم در مورد عدم خروج از منزل داشتيم كه در مورد مردى بود كه به سفر رفت و از زن خود پيمان گرفت كه از خانه خارج نشود.

بيان شد كه اين روايت قابل اعتنا نيست و از قبيل قضيّة فى واقعه است; پس مهمّ براى ما روايت محمّد بن مسلم است.

روايات ديگرى هم نقل شد دو روايت از اهل تسنّن كه مى فرمود: لاتخرج من بيته إلاّ بإذنه[10]

در مجموع اين حق با حق اوّلى (اطاعت مطلقه) خيلى فرق دارد چون اطاعت مطلقه نه دليل داشت ونه سيره بر آن بود در حالى كه عدم خروج از بيت هم اتفاق نظر بر آن است و هم روايت صحيحه قوى الدلالة دارد; (البتّه اطاعت مطلقه را پذيرفتيم و گفتيم كه خلاف سيره و محكمات است)، پس بعيد نيست كه فتوا دهيم به اين كه خروج از منزل جايز نيست ولى مشكلى كه ما با فتواى بزرگان داريم عموميّتى است كه قائل شده اند عمدتاً سه نوع خروج از منزل قابل استثناء است:

براى حوائج شخصى خودش از منزل خارج مى شود مثلا شوهر پولى براى تهيه آذوقه به او داده و در مسافرت است كه در اينجا براى تهيّه آذوقه مى تواند خارج شود و دليل آن عسر و حرج و ضرر است.

خروج براى انجام تكليفى از تكاليف واجب مثل اداى دين واجب و يا حج و صله رحم. يكى از واجبات صله رحم است كه يك معنى عرفى دارد و معناى آن اين است كه قطع رابطه با پدر و مادر نكند و در حدّ عرفيّات رابطه را برقرار كند. در عرف شركت در عزا و عيادت و حتّى شركت در مراسم عروسى هم صله رحم است و بايد ارتباط در حدّى باشد كه عرفاً نگويند كه اينها قهر هستند و مشكل دارند.

از جمله مسائلى كه اين روزها جزء واجبات است، حضور در مجالس وعظ و خطابه است، براى اين كه تعلّم احكام دينى واجب است و معمولا جايى جز مساجد براى تعليم احكام نيست، حال اگر زن را از خروج از منزل نهى كنند چگونه مسائل را ياد بگيرد علاوه بر اين كه اگر در جماعت شركت نكند سبب استخاف جماعت است پس بايد كم و بيش در جماعت حاضر شوند.

و از جمله واجبات حضور در بعضى از راهپيمايى هاست كه اگر حاضر نشوند، نيمى از جامعه در واقع شركت نكرده اند و باعث ضعف نظام است; پس اينها مسائلى است كه واجب است و اگر زن از منزل خارج نشود نمى تواند به واجبات خود عمل كند.

جاهايى كه اگر شوهر نهى كند مصداق عدم معاشرت بالمعروف است. ما اگر اين استثنائات را كنار آن حكم كلّى (عدم خروج از منزل بدون إذن)بگذاريم، ديگر جاى اعتراضى نيست كه اسلام طرفدار جامعه مرد سالار است; پس ما مى گوييم زنان از خانه بدون اذن شوهر خارج نشوند ولى موارد متعدّدى را استثنا كرده و اجازه مى دهيم.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo