موضوع:کتاب النکاح / ادامه حق دوّم زوج بر زوجه /

بحث در دوّمين حق از حقوق زوج بر زوجه در عدم خروج زوجه از منزل بدون اذن زوج بود. يكى از شرايط قصر نماز اين است كه سفرِ معصيت نباشد و از جمله سفرهاى معصيتى، سفر زوجه بدون اذن زوج است ولى بعضى از فقها مخالفت كرده اند. مرحوم صاحب جواهر[1] مى فرمايد: سفر زوجه بدون اذن زوج، سفر حرام است اگر مصداق نشوز باشد، از اين عبارت معلوم مى شود كه خروج از منزل كه همه آن را حرام مى دانند و مسلّم است، ظاهراً در جايى است كه خروج از منزل از باب نشور باشد، بنابراين وقتى سفر بدون نشوز حرام نباشد خروج از منزل به طريق اولى حرام نخواهد بود.

در حواشى عروه مرحوم آية الله العظمى خويى در مورد سفر زوجه بدون اذن زوج مى فرمايد:

هذا إذا انطبق عليه عنوان النشوز و إلاّ فالحكم بحرمة السفر فى غاية الإشكال.

پس اصل مسئله متزلزل مى شود يعنى اين كه آيا اين حرمتى كه براى خروج بدون اذن ذكر كرديم، حرمت مطلقه است يا حرمتى است كه مقيدّ به نشوز شود يا حرمتى كه مقيّد به فساد باشد؟ يعنى اگر خروج از منزل مستلزم فساد باشد حرام است، پس معلوم مى شود اجماع بر حرمت مطلقه نيست، چون همان گونه كه بيان شد عدّه اى با آن مخالفند، بنابراين مسئله به اين وضوح و روشنى نيست كه فقها به سادگى از آن گذشته اند.

در بحثهاى سابق درمورد حرمت خروج زن از منزل بدون اذن شوهر چهار روايت بيان شد، روايات متعدّد ديگرى هم داريم كه به پنج روايت ديگر هم در اين مسئله اشاره مى كنيم.

* ... عن الحسين بن زيد عن الصادق عن آبائه(عليهم السلام) عن النبى(صلى الله عليه وآله) فى حديث المناهى(حديثى است كه در آن نهى هاى متعدّدى آمده است) قال: و نهى أن تخرج المرأة من بيتها بغير إذن زوجها (ممكن است بگوييم نهى در اين حديث ظهور در حرمت ندارد چون در اين حديث مكروهات هم ذكر شده ولى در ادامه دارد كه) فإن خرجت لعنها كل ملك فى السماء و كلّ شىء تمرّ عليه من الجنّ و الإنس حتّى ترجع الى بيتها (اين لعن با اين شدّت تأكيد در حرمت است) و نهى أن تتزيّن لغير زوجها فإن فعلت كان حقّاً على الله عزّوجل أن يحرقها بالنّار ....[2]

ذيل روايت به اين معنى است كه اين زينت مقدّمه عمل نامشروع است و اين قرينه است بر اين كه در مورد خروج هم هر خروجى مراد نيست بلكه خروجى مراد است كه در آن احتمال فساد و فتنه بوده و مقدّمه روابط نامشروع است، به خصوص كه لعن به اين شدّت نمى تواند هر خروجى را شامل شود (مثلا براى خريد حوائج خانه).

* ... عن جعفر بن محمد عن آبائه(عليهم السلام) فى وصية النبى(صلى الله عليه وآله) لعلىّ(عليه السلام)قال: يا على ليس على النساء جمعة و لا جماعة ... و لا تخرج من بيت زوجها إلاّ بإذنه فإن خرجت بغير إذنه لعنها الله عزوجل و جبرئيل و ميكائل (لعن شديد در روايت ممكن است قرينه بر حرمت باشد)...[3] .

* ... عن محمّد بن على الرضا (امام جواد(عليه السلام)) عن آبائه(عليهم السلام) عن على(عليه السلام)و قال: دخلت أنا و فاطمة على رسول الله(صلى الله عليه وآله) فوجدته يبكى بكاءاً شديداً فقلت له فداك أبى و أمّى يا رسول الله(صلى الله عليه وآله) ما الذى أبكاك فقال يا على ليلة أسرى بى إلى السماء رأيت نساءاً من أمّتى فى عذاب شديد پيامبر ناراحت شده و از علّت مجازات آنها سؤال مى فرمايد: و جبرئيل براى حضرت شرح مى فرمايد: ... و أمّا المعلّقة برجليها فإنّها كانت تخرج من بيتها بغير إذن زوجها (چنين عذاب شديدى دليل بر حرمت است) ...[4] .

* على بن جعفر فى كتابه (معنى اين تعبير اين است كه كتاب على بن جعفر نزد صاحب وسائل بوده و از آن كتاب نقل مى كند، پس روايت معتبر است) عن أخيه قال: سألته عن المرأة ألها أن تخرج بغير إذن زوجها؟ (اگر خروج بدون اذن به اين اندازه واضح بوده ديگر جايى براى اين سؤال نبوده است) قال: لا، و سألته عن المرأة ألها أن تصوم بغير اذن زوجها (روزه مستحب مراد است چون روزه واجب كه جاى سؤال ندارد) قال: لابأس (در حالى كه همه مى گفتند روزه مستحبّ اشكال دارد). [5]

روايتى هم در منابع عامّه آمده است:

عن عبدالله بن عمر قال: رأيت امرأة أتت إلى النبى و قالت: يا رسول الله(صلى الله عليه وآله) ما حقّ الزوج على زوجته قال: حقّه عليها أن لاتخرج من بيتها إلاّ بإذنه فإن فعلت لعنها الله و ملائكة الرحمة و ملائكة الغضب حتّى تتوب أو ترجع[6] .

روايات ديگرى هم داريم كه مرحوم محدّث نورى در مستدرك الوسائل نقل كرده اند كه با همين مضامين است. در جامع الأحاديث هم اين احاديث جمع آورى شده است. پس احاديث در اين مسئله متضافر و دلالت آن هم صريح است، به طورى كه حمل بر كراهت نمى شود، ولى اين سئوال پيش مى آيد كه آيا بايد به اطلاق اين احاديث عمل كنيم يا اين احاديث در مورد جايى است كه نشوز (سركشى در مقابل زوج) يا فتنه و فساد لازم بيايد يا اين كه بگوييم اين روايات براى زنان صدر اسلام است كه به زمان جاهليّت نزديك و جديد الاسلام بودند، بنابراين بعضى از رسوم جاهليّت در ميان آنها بود و براى كنترل آنها در روايات چنين فرموده اند، كه اگر چنين بگوييم اصل مسئله متزلزل شده و لوازم آن مثل نشوز و فتنه و فساد حرام مى شود و شاهد اين مسئله اين است كه غالب روايات لعن و نهى از زمان پيامبر(صلى الله عليه وآله) است.

به عنوان مثال در مورد نهى از ازدواج با اماء روايات متعدّدى داريم و دليل آن اين است كه در آن زمان اماء به سادگى روابط نامشروع بر قرار مى كردند و حتّى بعضى ها اماء خود را به اين اعمال وادار مى كردند و پول مى گرفتند، كه قرآن از آن نهى مى كند، پس اين نهى ها به خاطر اين است كه در آن زمان اين عمل به جهت جديد الاسلام بودن مبتلى به بوده و به همين جهت روايات متعددّ از آن نهى كرده است.