< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

84/02/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع:کتاب النکاح / ادامه حق دوّم زوج بر زوجه /

بحث در حق دوّم از حقوق زوج بر زوجه در عدم خروج بدون اذن شوهر از منزل بود. بيان شد كه ظواهر احاديث متضافره و ظاهر اقوال فقها حرمت خروج زوجه از منزل است و گفتيم الأحوط لولا الأقوى با ظواهر اين روايات كه حرمت است و ظواهر اقوال فقها موافقت مى كنيم ولى استثناءات متعدّدى دارد كه در كلمات فقها نيامده است.

استثنائات بر عدم خروج زوجه بدون اذن زوج: اين استثنائات را امروز بيان كرده و در پنج عنوان خلاصه مى كنيم. تصوّر ما اين است كه با توجّه به استثنائات، جايى براى ايراد در مورد مرد سالارى و زن سالارى باقى نمى ماند و در واقع حدّ اعتدال را بيان مى كنيم:

1ـ ضروريّات زندگى

آيا براى خروج زن از منزل جهت تهيه وسائل مورد نياز و حاجت در صورتى كه در داخل بيت پيدا نشود و يا مراجعه به طبيب اجازه شوهر لازم است؟ در اين گونه موارد اگر شوهر اجازه هم ندهد، زن مى تواند از منزل خارج شود و ادلّه استيذان از ضروريّات زندگى انصراف دارد.

2ـ فعل واجبات

در مورد حجّ واجب، اداى ديون و امانات، صله رحم به مقدار واجب و به طور كلّى واجباتى كه مقدّمه آن خروج از منزل است اذن شوهر لازم نيست.

صله رحم لفظى نيست كه حقيقت شرعيّه داشته باشد، بلكه صله به معنى رابطه است يعنى با اقوام و بستگان رابطه داشته باشد كه با تفاوت مقامات و اشخاص و ارحام متفاوت است، بعضى از ارحام است كه اگر با تلفن هم احوال پرسى شود صله رحم محسوب مى شود ولى بعضى از ارحام را بايد حضورى ديدار كرد، پس مقامات مختلف است و فرقى بين صله رحم واجب و اداى ديون و يا حجّ واجب نيست.

حضور بر بالين پدر و مادر در لحظات پايانى عمر و يا تشييع جنازه هر يك از آنها و يا حضور در مجالس ترحيم آنها هم از صله رحم و شركت در اينها لازم است. البته گاهى مفاسدى هست كه در اين صورت صله رحم مانع دارد. مثل اين كه فاميل آلوده است در اينجا پذيرفته مى شود كه زوجه را منع كند ولى در غير آن پذيرفته نمى شود.

همچنين اگر شركت در انتخابات يا راهپيمايى واجب بود در اينجا نيز نهى زوج تأثير ندارد و بايد زن در اين صحنه ها شود براى اداى واجب حاضر شود و اجازه لازم نيست، البتّه اگر اخلاقاً اجازه بگيرد، اشكالى ندارد.

همچنين تحصيل علم واجب مانند عقايد، فروع فقهيّه، مسائل اخلاقيه واجبه و ... اگر در داخل منزل تحصيل اين علوم ممكن نشد در اين صورت نيز خروج از منزل لازم است، و هكذا اگر دور ماندن از مجالس دينى باعث نسيان و فراموشى و بى اعتنايى به دين شود، به خصوص در زمان ما كه اگر زنها از جمعه و جماعت منع شوند مانند بريده شدن از منبع فيض است و كم كم به فساد كشيده مى شوند.

3ـ خروج از منزل براى دفع عسر و حرج

اگر زن يك سال در خانه بماند و از خانه خارج نشود روانى و بيمار مى شود و باعث عسر و حرج و خلاف «عاشروهنّ بالمعروف» است، پس خروج از منزل در حدّ نياز براى رفع عسر و حرج اشكالى ندارد.

4ـ شرط خروج در ضمن عقد

اگر زن در موقع عقد شرط كرده كه تحصيلاتش را ادامه دهد يا در خارج منزل كار كند و شوهر هم پذيرفته است، اين شرط خلاف شرع و مقتضاى عقد نيست و شرط جايز است و بايد به آن عمل شود.

سؤال: دخترانى هستند كه ازدواج كرده و ميان ازدواج و زفاف آنها فاصله است آيا در اين مدّت نفقه، تمكين و اجازه زوج براى خروج از منزل لازم است؟

جواب: اين عرف و عادت از قبيل شرط مبنى عليه العقد شده است و بر حسب عرف نفقه ندارد و تمكين هم لازم نيست و به همين جهت مسافرت همراه پدرش اشكال ندارد.

5ـ نهى زوج از باب اضرار

اطلاقات از جايى كه نهى زوج از باب ضرار و اذيّت زوجه باشد انصراف دارد، چون اطلاقات براى جايى است كه زوج از اين نهى يك خواسته منطقى دارد نه اين كه بخواهد انتقام بگيرد و دليل آن آيه 6 سوره طلاق است كه در انتهاى بحث قبل به آن استدلال كرديم. ما تابع كبراى كلى هستيم گاهى خروج داخل در اضرار است و گاهى عدم الخروج.

حق سوّم: اذن زوج در تصرّفات مالى زوجه

حق سوّم از حقوق زوج بر زوجه به تعبير امام اين بود كه: بل ورد أن ليس لها أمر مع زوجها فى صدقة و لا هبة و لانذر فى مالها إلاّ بإذنه إلاّ فى حج أو زكات أو برّ والديها أو صلة قرابتها، تعبير امام ظاهراً نشان مى دهد كه امام با اين عبارت موافق است. اين عبارت مثل عبارت صاحب جواهر[1] است و در كلمات فقها بحث چندانى در مورد اين حق هم نشده است و مرحوم امام هم مى فرمايد تفصيل اين حقوق هم در محلّ خود است كه جاى آن كجاست معلوم نيست.!


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo