بحث در شرایط حج تمتع است به این بحث رسیدیم که عمره ی تمتع را از مواقیت باید به جا آورد ولی احرام حج تمتع باید از مکه باشد.

سپس به این امر رسیدیم که مراد از مکه کدام مکه است آیا مراد مکه ی قدیم است یا مکه ی جدید که دستخوش توسعه شده است آیا بخش های جدید هم جزء مکه است یا نه. گفتیم که معیار مطلق مکه است و بخش جدید هم حکم مکه را دارا است. همچنین گفتیم که این امر در تمام مکان هائی که در حال توسعه هستند جاری است و بخش قدمی معیار نیست.

بقی هنا شیء: در مسئله ی لبیک گفتن می گویند که بار اول گفتن آن واجب است ولی بعدا مستحب است آن را تکرار کنند. سپس روایات می گوید که این استحباب تا زمانی است که بیوت مکه را مشاهده کنند و بعد از مشاهده تلبیه باید قطع شود و حتی ظاهر کلمات فقهاء این است که قطع تلبیه واجب است در آنجا این بحث مطرح شده است که مراد از مکه کدام مکه است که با دیدن بیوتش باید تلبیه قطع شود.

در وسائل ج 9 در باب 43 از ابواب احرام 9 روایات در این مورد آمده است که 5 مورد از آن که حاوی روایات صحیحه است آمده است (اذا شاهد بیوت مکه) تنها یک روایت بجز این 5 تا وارد شده است که مشکل ایجاد کرده است و آن اینکه حضرت معیار را عقبة المدنیین (گردنه ی معروف مدینه) معرفی کرده است و می گوید که وقتی به آن عقبه رسیدی تلبیه را قطع کن. و الان مکه توسعه پیدا کرده است و از عقبه ی مدینیین فراتر رفته است و فقط در این روایت بین مکه ی قدیم و جدید فرق گذاشته شده است این روایت با روایت دیگری از همین باب معارض است که می گوید وقتی به عقبه ی ذی طوی رسیدید (گفته است در جنوب مکه است و عقبه ی مدینیین شمال مکه است و بعضی گفته است ذی طوی شرق مکه است.)

مضافا بر اینکه حضرت و همراهان ایشان از مدینه به مکه می آمدند و مسیر ایشان ربطی به ذی طوی نداشت بلکه از مسیر عقبه ی مدینیین به مکه وارد می شدند و امام و اصحابش به عقبه ی مدینیین ارتباط داشتند حتی در آن روایت راوی سؤال می کند که آیا ذی طوی بیوت مکه است و حضرت می فرماید آری.

اثری از این روایت در فتاوای علماء مشاهده نمی شود و همه در بیان فتوی به قطع تلبیه به بیوت مکه اشاره کرده اند و با این روایت نمی توان قائل به قول خلاف شد و علی ای حال اگر در قطع تلبیه بین مکه ی قدیم و جدید فرق بگذاریم در ما نحن فیه که مسئله ی احرام بستن از مکه است چنین فرقی نخواهیم گذاشت زیرا در روایات این باب سخنی از قدیم و جدید نیست.

مضافا بر اینکه دیروز مطرح کردیم که مکه از زمان پیامبر تا به حال در حال گسترش بوده است و معلوم نیست که مکه ی قدیم به چه محدوده ای گفته می شود.

از این رو در تمام مواردی که مساجد و اماکن مقدسة توسعه می یابند در همه ی موارد مقداری که ملحق شده است و عرفا آن را جزء همان مسجد می دانند در حکم همان مکان قدیمی است. مثلا می گویند که خداوند اهل قم را از بلاها حفظ می کند. حال آیا کسی شک می کند که آیا مراد قم قدیم در زمان صدور روایت است یا قم جدید؟ واضح است که همه داخل قم هستند.

نکتة اخری: امام، صاحب عروة و دیگران گفته اند که بهتر است احرام از مسجد الحرام باشد و در مسجد الحرام نیز بهتر این است که از مقام ابراهیم یا حجر اسماعیل باشد.

امام در تحریر می گوید: (و افضل مواضعها (مکه برای احرام حج تمتع) المسجد و افضل مواضعه مقام ابراهیم او حجر اسماعیل)

اما در مورد افضلیت مسجد چند روایت است.

باب 21 از ابواب مواقیت:

ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَاغْتَسِلْ ثُمَّ الْبَسْ ثَوْبَيْكَ وَ ادْخُلِ الْمَسْجِدَ إِلَى أَنْ قَالَ ثُمَّ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ع أَوْ فِي الْحِجْرِ ثُمَّ أَحْرِمْ بِالْحَجِّ الْحَدِيثَ

این روایت صحیحة است که می گوید وقتی وارد مسجد شدی به سمت مقام ابراهیم و حجر اسماعیل برو و محرم بشو.

ح 2: وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِي أَحْمَدَ عَمْرِو بْنِ حُرَيْثٍ الصَّيْرَفِيِّ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مِنْ أَيْنَ أُهِلُّ بِالْحَجِّ فَقَالَ إِنْ شِئْتَ مِنْ رَحْلِكَ وَ إِنْ شِئْتَ مِنَ الْكَعْبَةِ وَ إِنْ شِئْتَ مِنَ الطَّرِيقِ

ما می گوئیم که اگر این روایات نبود ما خود می توانستیم به حکم عقل بگوئیم که احرام در مسجد الحرام افضل است زیرا وقتی محرم شدن در تمام مکه جایز است مطمئنا در مسجد الحرام که افضل بقاع الارض است محرم شدن ثواب بیشتری دارد و هکذا در داخل مسجد حجر اسماعیل و مقام ابراهیم افضلیت دارد از این رو محرم شدن در آن دو مقام بهتر است.

از مرحوم علامه در کتاب ارشاد و تبصره فتوایی نقل شده است که ایشان قائل است که تحت المیزاب مستحب است.

ما می گوئیم: تحت المیزاب نقطه ی خاصی از حجر اسماعیل است و همان گونه که مرحوم صاحب جواهر در ج 18 ص 18 می گوید، دلیل خاصی بر این مسئله وجود ندارد و شاید نظر علامه بر این بوده است که این مکان مقدس است و از این رو محرم شدن در آنجا ثواب دارد ولی به نظر ما تحت المیزاب بودن مزیت خاصی ندارد بر خلاف مقام ابراهیم و یا حطیم و امثال آن.

در تتمه می گوئیم عمل کردن به این گونه مستحبات در عصر و زمان ما برای همه ی افراد امکان پذیر نیست و نباید مردم را به این گونه مستحبات ترغیب کرد مخصوصا که اگر بخواهند همه در حجر اسماعیل محرم شوند چه بسا این مستحب موجب ایذاء افراد شود که خود فعل حرام است.

آنچه تا به حال گفته ایم در مورد فرع اول از شرط چهارم در احرام حج بود.

و اما فرع دوم از شرط چهارم چنین است: امام می فرماید: (اما عمرته فمحل احرامها المواقیت الآتیة.)

این مسئله عن قریب در احکام المواقیت مطرح می شود و در آن اجماع مسلم است که در غیر میقات (که چهار یا پنج مورد است) نمی توان برای عمره ی تمتع محرم شد و نصوص متضافره بر این حکم دلالت دارد و ما هم بحث این مسئله را به طور مفصل به بعد موکول می کنیم.

اما فرع سوم: در این مورد است که اگر کسی نتوانست از خود مکه محرم شود (مثلا دید دروازه های مکه بسته شده است و مجبور بود مکه را دور بزند و به عرفات برود و یا وقت او ضیق بود و نمی توانست داخل مکه شود تا محرم گردد و یا از روی نسیان وارد مکه نشد در این مورد از هر کجا که می تواند باید به احرام حج محرم شود و لبیک گوید هرچند وارد عرفات شده باشد که از همان جا لبیک می گوید و محرم می شود.

ان شاء الله دلیل این مسئله را فردا مطرح می کنیم.