< فهرست دروس

درس خارج فقه حضرت آیت الله مکارم

88/12/15

بسم الله الرحمن الرحیم

بحث در واجبات حج تمتع است و به مسئله ی سوم رسیده ایم. امام قدس سره در تحریر الوسیله می فرماید:

مسألة 3 - وقت الاحرام للحج موسع فيجوز التأخير إلى وقت يدرك وقوف الاختياري من عرفة، و لا يجوز التأخير عنه، و يستحب الاحرام يوم التروية، بل هو أحوط .

از این رو کسی که در در اشهر حج، اعمال عمره را تمام کرده است هر وقت خواست می تواند به احرام حج محرم شود و آخرین زمان احرام به حج ظهر روز عرفه است که از آن نباید تاخیر بیندازد.

مراد از روز ترویة روز هشتم است (اما چه زمان در روز هشتم را بعدا بحث می کنیم) اینکه امام قائل است به احتیاط است برای این است که بر خلاف قول مشهور قولی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه فقط باید در روز ترویة محرم شد و این احتیاط، احتیاط مستحبی است.

اقوال علماء: فاضل اصفهانی در کشف اللثام ج 6 ص 41 و 42 مطالب خوبی در این باب دارد که صاحب جواهر در جلد 19 ص 2 مطالبی را از کشف اللثام نقل کرده است.

فاضل اصفهانی می گوید: و أما وقته (وقت حج) للمتمتع فإذا فرغ الحاج حج المتمتع من عمرة التمتع أحرم بالحج متى شاء إلى ما سيأتي من ضيق وقت عرفات. (مراد ظهر روز عرفه است) و أفضل أوقاته يوم التروية عند الزوال كما في المبسوط و الاقتصاد و الجمل و العقود و الغنية و المهذب و الجامع و غيرها و في التذكرة: الاجماع على استحباب كونه يوم التروية و في المنتهى: لا نعلم فيه خلافا

سپس در ص 45 اضافه می کند: و يجوز تأخيره أي الاحرام بالحج إلى أن يعلم ضيق وقت عرفة فيجب إيقاعه حينئذ عينا و لا يجوز التأخير عنه هذا هو المشهور و بعد اقوال متعددی را نقل می کند.

علامه در مختلف ح 4 ص 222 می گوید: المشهور استحباب الإحرام للحج يوم التروية . و قال ابن حمزة: إذا أمكنه الإحرام بالحج و لم يتضيق الوقت لزمه الإحرام يوم التروية.

خلاصه ی اقوال این است که مشهور و معروف بین علما این است که وقت احرام در حج تمتع وسیع است و از زمانی که عمره ی تمتع تمام می شود تا یک لحظه قبل از ظهر عرفه فرصت باقی است و مشهور بلکه اجماع بر این است که روز ترویة محرم شوند. تنها ابن حمزه قائل است که یوم الترویه واجب است.

بعد می گوئیم که روز ترویة که محرم می شوند ابتدا به منی می روند سپس شب و یا فردا صبح به عرفات می روند.

ادله ی مسئله:

مقتضای اصل مطابق کلام مشهور است زیرا احرام به حج برای اعمال خود حج است و اولین عمل حج نیز وقوف به عرفات است و اگر کسی در شرط اضافه شک کند (که آیا لازم است حتما یوم الترویة محرم شود) اصل برائت است زیرا در شک در جزئیت و شرطیت برائت جاری می شود.

بله روایات در اینجا به چند دسته تقسیم می شود طائفه ای از روایات می گوید وقت موسع است ولی بیش از ده روایت قائل به این است که احرام در روز ترویة و یا شب عرفه و امثال آن باشد.

غالب این روایات در جلد هشتم وسائل در ابواب 20 و 21 از ابواب اقسام حج ذکر شده است.

ر 5: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ‌ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْبٍ الْمَحَامِلِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لَا بَأْسَ لِلْمُتَمَتِّعِ إِنْ لَمْ يُحْرِمْ مِنْ لَيْلَةِ التَّرْوِيَةِ مَتَى مَا تَيَسَّرَ لَهُ مَا لَمْ يَخَفْ فَوْتَ الْمَوْقِفَيْنِ.

در سند روایت بحث است.

ر 7: عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ رَفَعَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي مُتَمَتِّعٍ دَخَلَ يَوْمَ عَرَفَةَ (وارد مکه شد و اعمال متعه را هم انجام نداده است) قَالَ مُتْعَتُهُ تَامَّةٌ (حج تمتع او اشکالی ندارد) إِلَى أَنْ يَقْطَعَ التَّلْبِيَةَ (تا جائی که لبیک قطع می شود که اگر مراد لبیک عمره است وقتی که بیوت مکه را ببینند قطع می شود و اگر لبیک حج است هنگام رسیدن به عرفات قطع می شود)

این روایت هم مرفوعه است.

شاهد در این است که او روز عرفه وارد مکه شده است و اعمال عمره را هم باید سریعا انجام دهد و خود را به عرفه برساند و این دلیل بر وسعت وقت احرام به حج است (تا ظهر عرفه)

ر 9: عَنِ الْحَسَنِ عَنْ عَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِلَى مَتَى يَكُونُ لِلْحَاجِّ عُمْرَةٌ قَالَ إِلَى السَّحَرِ مِنْ لَيْلَةِ عَرَفَةَ.

اینکه تا سحر روز عرفه می تواند عمره را به جا بیاورد و از آن طرف هم تا ظهر طول می کشد تا به عرفه برسد از این رو احرام به حج موسع است.

ر 16: عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَرْوٍ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ الثَّالِثِ (امام هادی علیه السلام) مَا تَقُولُ فِي رَجُلٍ مُتَمَتِّعٍ بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ وَافَى غَدَاةَ عَرَفَةَ (صبح روز نهم وارد مکه شد) وَ خَرَجَ النَّاسُ مِنْ مِنًى إِلَى عَرَفَاتٍ أَ عُمْرَتُهُ قَائِمَةٌ (ایا عمره اش صحیح است) أَوْ قَدْ ذَهَبَتْ مِنْهُ إِلَى أَيِّ وَقْتٍ عُمْرَتُهُ قَائِمَةٌ إِذَا كَانَ مُتَمَتِّعاً بِالْعُمْرَةِ إِلَى الْحَجِّ فَلَمْ يُوَافِ يَوْمَ التَّرْوِيَةِ (روز ترویه را درک نکرد) وَ لَا لَيْلَةَ التَّرْوِيَةِ فَكَيْفَ يَصْنَعُ فَوَقَّعَ علیه السلام (امام علیه السلام در جواب مرقوم فرمود:) سَاعَةً يَدْخُلُ مَكَّةَ (همان وقتی که وارد مکه شد اعمال عمره را به جا آورد) إِنْ شَاءَ اللَّهُ يَطُوفُ وَ يُصَلِّي رَكْعَتَيْنِ وَ يَسْعَى وَ يُقَصِّرُ وَ يَخْرُجُ بِحَجَّتِهِ وَ يَمْضِي إِلَى الْمَوْقِفِ (به عرفات می رود) وَ يُفِيضُ مَعَ الْإِمَامِ.

این روایات هرچند حاوی اسناد ضعیفی هم بود ولی عمل مشهور مطابق آن است و ما می توانیم از آنها وسعت وقت را در احرام حج تمتع استنباط کنیم.

اما در مقابل این روایات، روایات بسیار زیادی است که عمدة در ابواب 20 و 21 از ابواب اقسام حج آمده است.

بعضی از این روایات می گوید که آخر وقت احرام زوال شمس در روز ترویة است.

بعضی قائل است که آخر وقت احرام غروب روز ترویة است.

بعضی می گوید که آخر وقت سحر روز عرفة است.

بعضی می گوید: که آخر وقت آن آخرین زمانی است که مردم هنوز در منی هستند که غالبا همان صبح روز عرفه می باشد.

از آنجا که به نظر ما همه ی اینها بیان گر مراتب استحباب است ما همه را با هم می خوانیم. (ر 3، 4، 6، 8، 10، 12، 13، 14 و 17 باب 20 و ر 9، 12 و 14 از باب 21)

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo