موضوع: احرام از محاذات میقات.

بحث در مسئله ی پنجم از مسائل مواقیت حج است. بحث در این بود که حقیقت محاذات برای کسانی که از مسیر میقات عبور نمی کنند این است که وقتی فرد رو به مکة می ایستد، میقات به شکل خطی مستقیم در سمت چپ و یا سمت راست او باشد. در نتیجه از همان جا می تواند محرم شود امام در این مسئله دو فرع را بیان کرده است: یکی بیان حقیقت محاذات است و یکی اینکه آیا وقتی حاجی سوار هواپیما است آیا وقتی از بالا به میقات می رسد این هم محاذات محسوب می شود یا نه؟

در مورد فرع اول واضح است که در محاذات حقیقت شرعیة وجود ندارد و باید به فهم عرف مراجعه کنیم. در اینجا در میان علماء تفاسیر سه گانه ای برای محاذات مطرح شده است و در هر صورت علماء کمتر به سراغ تفسیر کردن معنای محاذات رفته اند.

تفسیر اول: صاحب عروة می گوید: و تتحقق المحاذاة بان یصل فی طریقه الی مکة الی موضع یکون بینه و بین مکة باب

گفته شده است که عبارت آخر صاحب عروة غلط است و مرحوم حکیم می گوید که در تمام نسخ چاپی دید که متن صاحب عروة در عبارت آخر همین است و به سراغ نسخه ی خطی رفت که به دست صاحب عروة نوشته شده است و در آن دید که اصلا فصلی به اسم مواقیت در آن موجود نیست. و سپس اضافه می کند که شاید معنای آن عبارت چنین باشد: ان یکون بینه و بین مکة کما بین ذلک المیقات و مکة باشد. یعنی اگر از میقات تا مکة دویست کیلومتر فاصله از مسیری که در محاذات است تا مکة دویست کیلومتر باشد.

مرحوم امام در حاشیه ی عروة اصلاح دیگری اعمال کرده است و فرمود که به جای (باب) کلمه ی (مسافت) را بگذارند یعنی مسافة بین ذلک المیقات و مکة. (این همان شبیه تفسیر مرحوم حکیم است.)

خلاصه آنکه در این تفسیر می گوئیم که مقدار مسافت بین محاذات تا مکة باید به اندازه ی مسیر بین میقات و مکة باشد.

نقول: این تفسیر اشکال دارد زیرا لازمه اش این است که مکة مرکز یک دایره است و به شعاع مثلا دویست کیلومتر در دورتادور مکة از هر کجای آن می توان محرم شد. مثلا حجفه در دویست کیلومتری مکه است و از هر جا که در دویست کیلومتری مکه باشید حتی 180 درجه آن ورتر همه مصداق محاذات جحفه باشد که خیلی بعید است زیرا کسی که آن طرف مکه در دویست کیلومتری مکه است صدق نمی کند که در محاذات حجفه باشد و ثانیا به تعداد مواقیت دایره های مختلف پیدا می کنیم که همه دور تا دور مکه باشد همه یک محاذات به حساب می آید.

تفسیر دوم: صاحب عروة وجه دیگری را ارائه می کند: ان یکون الخط من موقفه الی المیقات اقصر الخطوط فی ذلک الطریق (یعنی کوتاه ترین فاصله باشد یعنی در جایی محاذات صدق می کند که اگر یک خط از آنجا تا میقات بکشند کوتاهترین خط باشد.) مثلا در مسیری به جائی می رسید که می گویند که در ده کیلومتری جحفه است و اگر رد شود مثلا جاده کج می شود و فاصله زیاد تر می شود هکذا قبلش باز فاصله بیشتر است.

نقول: مشکل این قول این است که اگر کسی از پشت میقات به سمت مکه برود و به دو کیلومتر میقات برسد یعنی دو کیلومتر بعد میقات است و بعد جاده کج می شد و به ده کیلومتری می رسید حال آیا می توان گفت که فرد می تواند از دوکیلومتر که پشت میقات است میقات است و هنوز به میقات نرسیده است محرم شود؟ واضح است که این حالت اقصر الطرق هست ولی محاذات نیست. بله اگر جاده صاف تا مکه برود این قول خوب است.

تفسیر سوم: همان قول امام است که جمعی از محشین عروة هم به آن اشاره کرده اند و آن این است که هنگامی که به سمت مکه می آید به جایی برسد که وقتی رو به مکه می ایستد عرفا بگویند که میقات با یک خط مستقیم در سمت چپ یا سمت راست قرار دارد.

این تعبیر برای محاذات قابل قبول است و محاذاتی که در روایت ابن سنان وارد شده بود هم همین تفسیر را تایید می کند که امام فرموده بود در مسیر خودت 6 مایل که از مدینه خارج شدی محرم شو و جحفه هم در 6 مایلی مدینه واقع شده است.

بقی هنا امران:

الامر الاول: برای فهم محاذات فهم عرفی کافی است و لازم نیست که با استفاده از وسائل دقیق، محاذات را مشخص کرد. امروزه عربستان با دقت محاذات حدیبیة را تعیین کرده است زیرا خود حدیبیة از جاده ی قدیم رد می شود و در جاده ی جدید پلی است به نام شمیسیة که نزدیک آن مسجدی ساخته اند که محاذات حدیبیة است ولی دقت عقلیة در شناخت محاذات عرفیة ضرورتی ندارد.

الامر الثانی: تا چه اندازه اگر از میقات دور باشند محاذات صدق می کند مثلا اگر کسی در پنجاه کیلومتری جحفه باشد مشخص است که محاذات صدق می کند ولی اگر کسی مثلا از پانصد کیلومتر جحفه رد می شود یعنی به جایی می رسد که اگر رو به مکه باشد جحفه در سمت راست یا چپ او در فاصله ی پانصد کیلومتری قرار دارد. به عبارت دیگر آیا محاذات باید عن قریب باشد یا بعید هم اشکال ندارد.

مهم تر این است که روایت ابن سنان آمده است که اگر کسی از مدینه جاده ی دومی پیدا کرد که از مسجد شجره رد نمی شود و از جاده ی دومی می رود در شش مایلی مکه که محاذی شجره است باید محرم شود. حال ما می خواهیم از این روایت القاء خصوصیت کنیم و بگوئیم که محاذات بیشتر از این مقدار را هم شامل می شود حال تا چه مقدار می توان الغاء خصوصیت کرد. واضح است که دلالت روایت در محدوده ی کوچک و محدودی است و نمی توان مثلا به نقشه نگاه کرد و دید که فلان مسیر در آفریقا تا جحفه در یک مسیر قرار دارد و از آن محرم شد.

نباید فراموش کنیم که در روایات نیامده است که کل من حاذی المیقات می تواند از آنجا محرم شود تا بتوان به عمومیت آن استناد کرد بلکه فقط چند روایت محدود داریم که با الغاء خصوصیت آن را تا حدی به موارد مشابه تسری دهیم ولی نه هر مکانی را هر چند از میقات بسیار دور باشد.