موضوع: حرمت تدهین به روغن معطر

بحث در حرمت تدهین برای محرم است. گفتیم محرم نمی تواند از چربی، روغن و کرم برای نرم کردن پوست بدن خود استفاده کند.

فرع اول در مورد اصل حرمت بود و فرع دوم در مورد حرمت استعمال از روغن معطر قبل از احرام بود آن هم در صورتی که علم داریم بوی خوش آن هنگام احرام باقی می ماند.

در اینجا صاحب جواهر فروعات دیگری را مطرح کرده است از جمله اینکه اگر می داند بویش تا زمان احرام باقی نمی ماند اشکال ندارد از روغن معطر قبل از احرام استفاده کند (که البته جواز در این فرع از واضحات است و اضافه می کنیم اگر اتفاقا بوی خوش هنگام احرام باقی بود و محرم خبر نداشت این از باب استعمال غیر اختیاری می شود.)

همچنین صاحب جواهر می فرماید: حرمت در استعمال روغن معطر قبل از احرام در جایی است که احرام واجب باشد و الا اگر احرام واجب نباشد من می توانم از روغن معطر استفاده کنم و تا وقتی بوی خوش وجود دارد محرم نشوم. (البته این فرع هم از واضحات است.)

اما فرع سوم در کلام امام قدس سره این است که در حال اضطرار می توان تدهین کرد.

اقوال علماء: این مسأله مورد اختلاف نیست و علماء هم متذکر شده اند.

دلیل مسألة: دو چیز دلیل این مسأله می باشد.

قاعده ی اضطرار: ما من شیء حرمه الله الا احله لمن اضطر به

بنابراین در صورتی که اگر بدن چرب نشود در مقابل آفتاب دچار سوختگی می شود و یا موجب ترک خوردن و خونریزی شود و یا موارد دیگر که موجب مشقت شدید می شود در این حال می توان از روغن استفاده کرد. (فرق بین اضطرار و حرج این است که در اضطرار همیشه حرج وجود دارد ولی حرج همواره همراه با اضطرار نیست. مضطر کسی است که نمی تواند حرج را تحمل کند ولی حرج گاه قابل تحمل است و به درجه ی اضطرار نمی رسد.

دلالت روایات:

باب 69 از ابواب تروک احرام

حدیث 2: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبَانٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سُئِلَ عَنْ رَجُلٍ تَشَقَّقَتْ يَدَاهُ وَ رِجْلَاهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ أَ يَتَدَاوَى قَالَ نَعَمْ بِالسَّمْنِ (روغن حیوانی) وَ الزَّيْتِ (روغن گیاهی)
این حدیث مرسله است.

ابن از اصحاب اجماع است و اگر کسی وجود اصحاب اجماع را برای صحت سند کافی بداند ارسال سند را مضر نمی دانند ولی ما این مبنا را قبول نداریم.

حدیث 5: ِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ مُحْرِمٍ تَشَقَّقَتْ يَدَاهُ قَالَ فَقَالَ يَدْهُنُهُمَا بِزَيْتٍ أَوْ بِسَمْنٍ أَوْ إِهَالَةٍ (پیه)
این روایت صحیحة است.

اما فرع چهارم در کلام امام قدس سره این است: و لا (بأس) بأكل الدهن إن لم يكن فيه طيب.

اقوال علماء:

صاحب ریاض در ج 6 ص 294 بعد از نقل حدیث معاویة بن عمار از امام صادق علیه السلام که می فرماید: لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ وَ لَا مِنَ الدُّهْنِ فِي إِحْرَامِكَ اضافه می کند: و المراد بالمس فیه الادهان لا مطلقه لجوازه فی نحو الاکل اجماعا کما فی الروضه و عن التذکرة و عن الخلاف و الدروس نفی الخلاف عنه

بنابراین مطابق کلام ایشان عدم مس در روایت فوق به دلیل روایات دیگر منصرف به تدهین به منظور نرم کردن بدن است نه اینکه حتی اگر دستش به روغن می خورد تا آن را به دهان بگذارد آن هم اشکال داشته باشد.

دلیل مسألة:

اصالة البرائة: اگر شک کنیم آیا خوردن غذای چرب در حال احرام حرام است یا نه اصل برائت از حرمت جاری می شود. خصوصا که روایاتی برای حرمت هم وجود ندارد.

سیرة: سیره ی مسلمین بر این جاری بوده است که هنگام احرام از غذاهای چرب استفاده کنند. خصوصا که غالب غذاهای پختنی با چربی و روغن همراه است.

مضافا بر اینکه در زمان سابق، بر خلاف دوران ما، زمان احرام طولانی بود و اگر سریع هم کارها را انجام می دادند ده دوازده روز اعمالشان طول می کشید و بسیار بعید بود که در این مدت از غذای پختنی استفاده نکنند.

دلالت روایت: باب 69 از ابواب تروک احرام حدیث 2 که عن قریب صدر آن را ذکر کردیم. در ذیل همان حدیث آمده است: وَ قَالَ إِذَا اشْتَكَى الْمُحْرِمُ فَلْيَتَدَاوَ بِمَا يَحِلُّ لَهُ أَنْ يَأْكُلَهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ

یعنی اگر محرم مضطر شد می تواند به چیزهایی که هنگام احرام می تواند بخورد، خود را مداوا کند.

مراد امام علیه السلام از این چیزهای غذاهای غیر معطر است بنابراین در این بخش از حدیث مسلم فرض شده است که روغن غیر معطر را می توان خورد بنابراین می توان با آن دست ها را مداوا کرد.

بله سند این روایت مشکل دارد ولی چون معمول به اصحاب است ضعف سند آن جبران می شود.

اما حکم کفاره: امام قدس سره در این مورد می فرماید: و لو كان في الدهن طيب فكفارته شاة حتى للمضطر به، و إلا فلا شي‌ء عليه.

از کلام امام قدس سره استفاده می شود که اگر روغن، معطر نباشد در این صورت هرچند تدهین حرام است ولی کفاره ای ندارد.

نقول: بحث در تدهین است نه در استفاده از شیء معطر بنابراین فرع فوق خارج از بحث ماست.

اقوال علماء: حکم مزبور مجمع علیه است و فقط شاذی قائل به خلاف آن شده اند.

صاحب ریاض در ج 7 ص 460 می فرماید: القائل (بان فی استعمال الدهن الطیب شاة) هو الشیخ فی النهایة و المبسوط و الخلاف نافیا عنه الخلاف کما مر فی کفارة الطیب و السرائر و الفاضل مدعياً عليه في المنتهى على لزوم الفدية فيه الإجماع و تبعهم جماعة من غير خلاف فيه بينهم بل مطلقاً أجده إلّا من الماتن هنا في الشرائع و الكتاب مع أنه أوجبها في بحث كفارة الطيب.