< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مکارم

91/02/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حرمت پوشاندن سر برای مردان

بحث در هفدهمین تروک احرام است که مربوط به حرمت پوشاندن سر برای مردان درحال احرام می باشد.

امام قدس سره در این مسأله پنج حکم مطرح فرموده است. فرع اول در مورد اصل مسأله است و آن اینکه فرد محرم اگر مرد است نباشد سرش را بپوشاند. این پوشاندن چه با علف باشد یا گل و حناء و موارد دیگر جایز نیست.

امام قدس سره در این فرع می فرماید: السابع عشر: تغطية الرجل رأسه بكل ما يغطيه‌ حتى الحشيش و الحناء و الطين و نحوها على الأحوط فيها

 

اقوال مسألة: شیعه و سنی در این امر با هم توافق دارند

صاحب مدارک در ج 7 ص 353 می فرماید: هذا الحکم مجمع علیه بین الاصحاب

صاحب حدائق در ج 15 ص 489 می فرماید: هذا الحکم مما لا خلاف فیه

محقق نراقی در مستند در ج 12 ص 18 در کلام بهتری می فرماید: انها محرمة علی الرجل المحرم اجماعا محققا و محکیا فی المنتهی و التذکرة و المدارک و المفاتیح و شرحه

صاحب جواهر در ج 18 ص 382 می فرماید: و تغطیة الراس حرام علی المحرم بلا خلاف اجده فیه بل الاجماع بقسمیه علیه.

ابن قدامه از علماء اهل سنت در مغنی ج 3 ص 302 می گوید: اجمع اهل العلم علی ان المحرم ممنوع من تغطیة راسه. حکاه ابن المنذر

علامه در منتهی نیز اجماع همه ی علماء اسلام و امصار را نقل کرده است.

به هر حال اصل مسأله مجمع علیها است و البته در فروعات آن باید بحث کرد.

 

دلیل مسألة:

دلالت روایات: این اخبار به حدی زیاد هستند که در مورد آن احتمال تواتر نیز داده شده است.

این روایات عمدتا در باب 55 از ابواب تروک احرام ذکر شده است. علاوه بر آن در ابواب، 48، 57، 59، 64، 67 و 70 نیز آمده است.

ما این روایات را به چهار مضمون تقسیم می کنیم:

طائفه ی اولی: روایاتی که مطلق است و اصل سر پوشیدن را برای مردان ممنوع می داند.

 

باب 48 از ابواب تروک احرام

حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ الْمُحْرِمَةُ لَا تَتَنَقَّبُ (نباید نقاب بزند و صورت خود را بپوشاند) لِأَنَّ إِحْرَامَ الْمَرْأَةِ فِي وَجْهِهَا وَ إِحْرَامَ الرَّجُلِ فِي رَأْسِهِ
این روایت صحیحة است.

شاید حکم عدم تغطیه این باشد که باید مکشوف باشد و در معرض باد و باران و هوای خشک باشد.

 

باب 55 از ابواب تروک احرام.

حدیث 2: عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَيْمُونٍ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع قَالَ الْمُحْرِمَةُ لَا تَتَنَقَّبُ لِأَنَّ إِحْرَامَ الْمَرْأَةِ فِي وَجْهِهَا وَ إِحْرَامَ الرَّجُلِ فِي رَأْسِهِ
این همان حدیث قبلی می باشد.

 

باب 59 از ابواب تروک احرام

حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قُلْتُ الْمُحْرِمُ يُؤْذِيهِ الذُّبَابُ حِينَ يُرِيدُ النَّوْمَ يُغَطِّي وَجْهَهُ قَالَ نَعَمْ وَ لَا يُخَمِّرْ رَأْسَهُ (سرش را نپوشاند) وَ الْمَرْأَةُ الْمُحْرِمَةُ لَا بَأْسَ بِأَنْ تُغَطِّيَ وَجْهَهَا كُلَّهُ عِنْدَ النَّوْمِ
در سند این حدیث سهل بن زیاد است ولی چون در ردیف او فرد دیگری هم هست روایت صحیحة می باشد.

زراره نیز از پیرمردان اصحاب امام صادق و از جوانان امام باقر علیه السلام بوده است.

 

باب از 64 ابواب تروک احرام

حدیث 14: عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُحْرِمِ أَ يَتَغَطَّى قَالَ أَمَّا مِنَ الْحَرِّ وَ الْبَرْدِ فَلَا
این روایت نیز مطلق است یعنی با هر چیز که باشد نباید سر را پوشانید.

 

باب از 67 ابواب تروک احرام

حدیث 4: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ لِأَبِي وَ شَكَا إِلَيْهِ حَرَّ الشَّمْسِ وَ هُوَ مُحْرِمٌ وَ هُوَ يَتَأَذَّى بِهِ فَقَالَ تَرَى أَنْ أَسْتَتِرَ بِطَرَفِ ثَوْبِي فَقَالَ لَا بَأْسَ بِذَلِكَ مَا لَمْ يُصِبْكَ رَأْسَكَ
تمامی این روایات دلالت دارد که پوشاندن سر برای محرم جایز نیست و چون اطلاق دارد یعنی هر چیز که سر با آن پوشانده شود جایز نمی باشد.

 

طائفه ی ثانیة: در حال نسیان این امر جایز نیست (این روایات دلالت می کند که در ذهن راوی این مطلب بوده است که در حالت عادی پوشاندن سر جایز نمی باشد.)

باب 55 از ابواب تروک احرام

حدیث 3: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ مُحْرِمٍ غَطَّى رَأْسَهُ نَاسِياً قَالَ يُلْقِي الْقِنَاعَ عَنْ رَأْسِهِ وَ يُلَبِّي وَ لَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ
این روایت صحیحة است.

امام در این روایت حکم می کند که سریعا باید قناع را از سر کنار زد و مستحب است تلبیه ای بگوید.

 

باب 55 از ابواب تروک احرام

حدیث 6: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِيِّ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ يُغَطِّي رَأْسَهُ نَاسِياً أَوْ نَائِماً فَقَالَ يُلَبِّي إِذَا ذَكَرَ
این روایت صحیحة است.

 

طائفه ی ثالثة: روایاتی که استثنائات را ذکر می کند از این روایات استفاده می شود که غیر این موارد جایز نبوده است.

باب 57 از ابواب تروک احرام

حدیث 1: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ يَضَعُ عِصَامَ الْقِرْبَةِ (بند مشک) عَلَى رَأْسِهِ إِذَا اسْتَسْقَى فَقَالَ نَعَمْ
این روایت صحیحة است.

سؤال محمد بن مسلم از بند مشک برای این است که می دانسته است پوشاندن سر برای مرد حرام بوده است از این رو به سبب باریک بودن بند مشک و یا به سبب ضرورت از امام علیه السلام سؤال می کند که امام هم حکم به جواز می دهد.

 

باب 70 از ابواب تروک احرام

حدیث 4: أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لَا بَأْسَ بِأَنْ يَعْصِبَ الْمُحْرِمُ رَأْسَهُ مِنَ الصُّدَاعِ (سردرد)
این استثناء هم بیانگر این است که اصل پوشاندن سر حرام بوده است که امام علیه السلام به سبب صداع حکم به جواز کرده است.

 

از مجموع این روایات استفاده می شود که حکم حرمت در تغطیه ی رأس برای مردان از مسلمات بوده است.

حال باید بحث کرد که آیا این روایات هر چیز حتی گل و حشیش و دست گذاشتن بر سر و موارد دیگر را شامل می شود یا نه.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo