موضوع: زمان فوت طواف عمره

 بحث در وجوب طواف است و اینکه اگر کسی عمدا یا جهلا طواف را ترک کند عمره ی تمتع او فاسد می شود.

 اکنون باید ببینیم که وقت عمره ی تمتع چه زمانی فوت می شود (زمانی که دیگر نمی توان طواف را انجام داد)

 

 قبل از ورود به این بحث به دو نکته در مورد بحث های سابق اشاره می کنیم:

 اول اینکه بعضی برای وجوب اصل طواف به آیه ی شریفه ی 29 از سوره ی حج استدلال کردند: (وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتيقِ) امر در آیه ی مزبور دلالت بر وجوب دارد ولی آیه ی مزبور طواف حج را بیان می کند و حال آنکه بحث ما در طواف عمره است.

 در آیات قبل قرائنی وجود دارد که نشان می دهد آیه ی مزبور مربوط به طواف حج است زیرا مواردی همچون قربانی و (یذکر الله فی ایام معلومات) که ایام منی است ذکر شده است.

 بنابراین در قرآن مجید آیه ای بر وجوب طواف عمره نداریم.

 به هر حال این مسأله از ضروریات است و روایات متعددی بر آن دلالت دارد.

 

 نکته ی دیگر این است که در آینده بحث هفت شوط طواف را مطرح می کنیم و خواهیم گفت که اگر این عدد کم و زیاد شود چه حکمی خواهد داشت. از این رو ضرورتی ندارد که الآن این بحث را مطرح کنیم.

 

 اما فرع چهارم و آن اینکه وقت فوت طواف عمره ی تمتع چه زمانی است؟

 

 اقوال علماء:

 محقق ثانی در جامع المقاصد ج 3 ص 195 می فرماید: و یحتمل ان یتحقق فی الجمیع (عمره ی حج و حج) ترکه بنیة الاعراض عنه (یعنی هرچند محل باقی باشد ولی با نیت اعراض، ترک صدق می کند) و ان یرجع فیه الی ما یعد ترکا عرفا و المسئلة موضع اشکال (یعنی واضح نیست که ترک طواف کی صدق می کند.)

 مرحوم نراقی در مستند ج 12 ص 126 همانی را که امام و متأخرین و معاصرین می گویند را پذیرفته است و می فرماید: و فی طواف عمرة التمتع بضیق الوقت عنها و عن الاحرام بالحج و الوقوف (یعنی همین که وقت مضیق شود و نزدیک ظهر عرفه باشد و نتوان احرام حج و وقوف را انجام داد دیگر وقت عمره گذشته است.)

 صاحب جواهر این مسأله را در ج 19 ص 372 به شکل واضح تری بیان کرده است و می فرماید: و فی عمرة التمتع عدمه (عدم طواف) الی ضیق وقت الوقوف بعرفة (صاحب جواهر چون احساس کرد این مسأله از مسلمات است دیگر دلیلی بر آن اقامه نکرده است.)

 بعضی هم گفته اند که اگر به عمل بعد از طواف که سعی است وارد شود دیگر زمان طواف گذشته است.

 بنابراین چهار احتمال وجود دارد.

 

 نقول: گفتیم که بر اساس قاعده با دو دلیل رکنیت طواف ثابت می شود.

 یکی اینکه امر اقتضای امتثال می کند و وقتی امتثال محقق نشد باطل می شود.

 همچنین مرکب به ترک جزء ترک می شود و با ترک طواف عمره ی تمتع باطل می شود.

 بر اساس این قاعده حق با مشهور متأخرین است یعنی تا زمانی که وقت تنگ نشده است حق بازگشت برقرار است. اگر کسی طواف را به جا نیاورد و به سراغ سعی رفته است سعی او باطل است و باید برگردد و طواف را به جا آورد. زیرا حکم دائر مدار امتثال است و تا زمانی که وقت باقی است امتثال هم قابل تحقق است و باید آن را انجام داد.

 دلیل دوم هم حدیث 1 از باب 56 بود که حدیث معتبری است و در آن علی بن یقطین می گوید: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنْ رَجُلٍ جَهِلَ أَنْ يَطُوفَ بِالْبَيْتِ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ قَالَ إِنْ كَانَ عَلَى وَجْهِ جَهَالَةٍ فِي الْحَجِّ أَعَادَ وَ عَلَيْهِ بَدَنَةٌ اشکالات وارده به این روایت را جواب دادیم و گفتیم کلمه ی حج یا هم حج را شامل می شود و هم عمره ی تمتع را و یا اگر فقط خصوص حج را شامل شود از آن می توان الغاء خصوصیت کرد.

 در این روایت دیگر بیان نشده است که ترک چه زمانی محقق می شود ولی اگر این روایت را به دست عرف بدهیم همان مقتضای قاعده را می فهمد یعنی ترک در زمانی محقق می شود که وقتش گذشته باشد بنابراین تا آخر ذی الحجه که اشهر حج فرا می رسد فرصت دارد.

 طواف حج چیزی نیست که با اعراض از آن بگوییم ترک محقق می شود باید وقت آن بگذرد تا ترک حاصل شود.

 

 نکته ی مهم دیگری که امام قدس سره به آن اشاره نکرده است این است که اگر کسی طواف را عمدا ترک کند و وقت آن هم بگذرد آیا باید به سمت عرفات برود یا اینکه چون عمره اش باطل است حج تمتع او به افراد عدول می کند. همچنین وقتی عمره ی او باطل است چگونی از احرام حج بیرون آید تا وارد احرام حج شود؟

 کسی که محرم شده است باید مناسکی را انجام دهد تا از احرام بیرون آید و فرض این است که او فرصت ندارد کاری از اعمال عمره را انجام دهد.

 البته هنگام عذر مثل حائض شدن، زن می توان عدول کند و همان احرام عمره ی تمتع او برای حجش کافی است (برای این کار دلیل خاص داریم) اما برای ترک عمدی دلیلی بر عدول نداریم.

 ان شاء الله فردا این بحث را مطرح خواهیم کرد.