بحث اخلاقی:

امام حسن عسکری می فرماید: مِنَ الْفَوَاقِرِ (از شکننده هایی که) الَّتِي تَقْصِمُ الظَّهْرَ (پشت انسان را می شکند) جَارٌ (همسایه ای است که) إِنْ رَأَى حَسَنَةً أَخْفَاهَا وَ إِنْ رَأَى سَيِّئَةً أَفْشَاهَا[1]
همسایه ی بد یکی از چیزهایی است که پشت انسان را می کشند، همسایه ی بد کسی است که اگر از انسان خوبی ببیند آن را مخفی کند و اگر از انسان بدی ببیند به همه بازگو می کند.

مسأله ی همسایه در اسلام از مسائل مهم است و امیر مؤمنان علی علیه السلام می فرماید: رسول خدا (ص) در مورد همسایه آنقدر به من سفارش کرد که ما تصور کردیم سهمی از ارث را برای آنها قرار می دهد. (یعنی جزء خویشاوندان محسوب می شوند.)

این در حالی است که در فرهنگ مادی، همسایه هیچ جایگاهی ندارد گاه دو نفر را هم سالها همسایه اند ولی از هم بی خبرند. این در حالی است که کمک همسایه ها با هم بسیاری از مشکلاتشان را حل می کند. در جامعه ی مادی همه تنها هستند ولی در جامعه ی اسلامی هیچ کس تنها نیست و افراد با هم مرتبط اند به همین سبب است که صله ی رحم، همسایه ها، عیادت برادر مسلمانان همه از اهمیت بالایی برخوردار است.

در روایتی می خوانیم که امام صادق علیه السلام با یکی از یارانش مشغول طواف بود و فردی آمد و به آن فرد چیزی گفت و رفت. امام صادق علیه السلام از او جریان را پرسید و او گفت که آن فرد از من حاجتی داشت و من گفتم هر وقت طوافم تمام شد به دنبال حاجتش می روم. امام علیه السلام فرمود: طواف را رها کن و حاجت او را انجام بده و بعد از همان جا که رها کردی ادامه بده و طوافت صحیح است.

همسایه آنقدر مهم است که در روایات است که برای خرید خانه از همسایه سؤال کنید. اگر همسایه ها و افراد یک جامعه مشکل خود را حل کنند خداوند نیز به آنها به دید رحمت می نگرد. در روایت است که قومی قرار بود عذاب شوند ولی خداوند عذاب را از آنها برداشت زیرا همسایه ها به دیگران دادرسی می کردند.

همسایگان کشوری نیز باید از یکدیگر حمایت کنند زیرا بیگانگانی که در نقاط دور هستند مشکلات کشورهای اسلامی را حل نمی کنند. این در حالی است که آنها از آن سوی دنیا در میان همسایگان اسلامی ایجاد اختلاف کردند.

موضوع: قربانی در حج

گفتیم قربانی در حال حاضر در خارج از منی است هرچند باید در منی انجام شود. همچنین مشخص نیست گوشت هایش در مسیر درست مصرف شود. همچنین گفتیم که قربانی باید خالی از عیب باشد. اینها شروطی است که شاید رعایت نشود.

اگر مطمئن شویم که قربانی نقص ندارد، ترجیح این است که قربانی در همان ایام حج ذبح شود هرچند در خارج از منی باشد و گوشتش نیز کاملا به مصرف صحیح نرسد. ولی اگر از ناحیه ی نقص، اطمینانی نیست ترجیح می دهیم که قربانی را در بلاد خودشان انجام دهند. زیرا روایاتی وجود داشت که اگر قربانی ناقص است به سراغ روزه روند این نشان می دهد که در حالت نقص نباید در منی قربانی کرد.

قربانی در بلاد را به دو گونه می توان انجام داد: یکی اینکه حاجیان از قبل به همشهری های خود سفارش می کنند و در همان روز با آنها تماس می‌گیرند تا قربانی را ذبح کنند و می گویند که بخشی از گوشت را به فقرا بدهند و بخشی را برای خوشان نگاه دارند (زیرا حاجی خودش باید مقداری از گوشت قربانی را بخورد.)

ولی اگر نتوانند هماهنگ کنند، پول آن را باید کنار بگذارند و در هنگام برگشت تا زمانی که ماه ذی الحجة تمام نشده است به ذبح قربانی اقدام کنند.

اما بخش سوم در کلام امام قدس سره:

و لو تخيّل هزاله فذبح برجاء السمن (به این امید که چاق باشد ذبح کرد) بقصد القربة فتبين سمنه (بعد دید که چاق بوده است) يكفي[2]

فردی است که تصور می کرد حیوان لاغر است ولی به نیّت اینکه شاید چاق باشد ذبح کرد، و بعد متوجه شود که واقعا چاق است قربانی او صحیح است.

علت آن این است که اولا مأمور به واقعی که قربانی چاق است حاصل شده است و ثانیا قصد قربت هم از طریق رجاء مطلوبیت حاصل شده است. اینکه از ابن ابی عقیل نقل می کنند که قصد قربت در حال نیست، صحیح نمی باشد. امتثال چیزی نیست مگر (مطابقة العمل للمامور به) و این هم حاصل شده است.

بنا بر این، این صورت مطابق قاعده است و صحیح می باشد.

اما صورت چهارم: اگر احتمال چاقی ندهد

) و لو لم يحتمل السمن (یقین دارد که لاغر است) أو يحتمله لكن ذبح من غير مبالاة لا برجاء الإطاعة لا يكفي[3]

این فرد چون قصد قربتش صحیح نیست، عملش باطل است هرچند مطابق واقع باشد. این بر خلاف صورت قبل حتی رجاء هم ندارد.

نقول: ممکن است در این حالت هم عمل بعضی از عوام صحیح باشد و آن اینکه می گویند هرچند لاغر است ولی ان شاء الله خداوند قبول می کند. بنا بر این در ته نیّت آنها یک نوع قصد قربتی وجود دارد و همین موجب می شود که عملشان صحیح باشد.