درس خارج فقه الطهارت آیت الله مظاهری
87/11/06
بسم الله الرحمن الرحیم
کتاب الطهارت
جلسه: 39
رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.
در باب میته فروعاتی مرحوم سید و دیگران آوردهاند و این فروعات خیلی مورد ابتلاست و باید در بارهاش صحبت کنیم
فرع اول این است که میته که نجس است آن میتهای است که نفس سائله داشته باشد یعنی در وقتی که سر آن را میبرند خون جهندگی بکند و الا اگر نفس سائله نداشته باشد این میته پاک است هم میته پاک است هم خونش پاک است هم فضلهاش پاک است مثل پشه و کنه وعقرب و مار قورباغه و خرچنگ و امثال اینها ، خوردن اینها همه حرام است چون از حشرات است و کلیه اینها خوردنش حرام است اما میتهاش پاک است خونش هم پاک است فضلهاش هم پاک است و در مسئله اختلافی هم نیست الا این که در وزغ یک اختلافی هست آن هم اختلاف معتنا به نیست و روایات فراوانی میگوید که چیزی که نفس سائله ندارند هم میته وهم فضله و هم خون آن پاک است
روایات فراوانی در مسئله داریم از جمله روایات روایات باب 35 از ابواب نجاسات روایت 1 موثقه عمار سئل عن الخنفساء یعنی سوسکهابه هر صنفی باشد و الذباب مگسها حالا پشه کوری باشد یا آن مگس که مگس الاغی، والجراد و النمله و ما اشبه ذلک، من سئوال کردم از امام صادق سلام الله علیه از حکم اینها یموت فی البئر و الزیت والسمن و شبه اینها در روغن یا در چاه یا در روغن زیتون و امثال اینها در ماست در شیره میمیرند قال کل مالیس له دم فلا بأس به فرمودند بخور چیزی که دم ندارد یعنی دم سائله این باکی نیست،
روایت دلالتش خوب است سندش هم خوب است و اشکالی ظاهراً ندارد .
نظیر این روایت در روایات ما زیاد است از جمله روایات باب35 از ابواب نجاسات که هفت هشت ده تا روایت فقط در این باب آمده ولی روایات زیاد است بنابراین فرع اول ما این است که میته که گفتیم نجس است آن میتهای است که خون جهنده داشته باشد و اما اگر خون جهنده نداشته باشد گفتم معمولاً همه حشرات است خوردنش حرام است اما میته آنها پاک است فضله آنها هم پاک است خونشان هم پاک است
مسئله دوم که این هم خیلی به درد میخورد گفتهاند میته نجس است اما آنها که مالا تحله الحیوه اینها پاک است مثل همان حشراتی که گفتم خوردنش حرام است ممکن است خوردن حرام باشد نماز خواندن بابعضی از آنها جایز نباشد اما فعلاً آن بحثها را نداریم بعد میآییم مثلاً با موی گربه میشود نماز خواند یانه؟ یا با لباس که از پلنگ درست میکنند، از امثال این درندهها درست میکنند میشود نماز خواند یا نه؟ آن بحث دیگری است لاتصل فی و بر مالا یؤکل لحمه اما حالا بحث ما این است که پاک است موی گربه پاک است چنانچه هر پشمی که از میته بگیرند پاک است هر چیزی که از میته باشد و مالا تحله الحیوه باشد پاک است که مرحوم سید هفت هشت ده تا میشمارند عین روایت را آوردهاند مرحوم سید و آن این است مثل چه؟ کالصوف والشعر و الوبر والعظم یعنی استخوان و القرن شاخ والمنقار و الظفر والمحلب والریش والظلف والسن والبیضه اذا اکتست القشر الاعلی که این را بعد در بارهاش صحبت میکنیم بنابراین فرق هم نمیکند از حیوان حلال گوشت باشد یا از حیوان حرام گوشت باشد بله اگر نجس العین شد دیگر مویش هم نجس العین است استخوانش هم نجس العین است و آن را روایت نداریم متعرض شده باشد اما فقهاء که متعرض شدهاند یک تسالم دارد حرف هم نداریم،
حالا حیوانهایی که نجس العین نیستند برای این که حیوان نجس العین مختص به سگ و خوک است دیگر غیر این حیوانها همه همه قابلیت ذبح هم دارند مثلاً اگر پلنگ را سر ببرند روباه را سر ببرند ذبح شرعی، حرام است خوردنش خرگوش را سر ببرند خوردنش حرام است اما گوشتش پاک است آن پوست پاک است گفتم حالا میشود با آن نماز خواند یا نه ؟ الان بحث ما نیست، الان بحث ما در طهارت است آن وقت مالا تحله الحیوه که از میته باشد مثل خرگوش مرده یا ذبح شرعی نشده این دیگر نجس است پوستش نجس است گوشتش نجس است اما ما لاتحله الحیوه آن پاک است مثل مو و حتی استخوان و امثال اینها حالا در این یک مسائل خوبی است .
مسئله اول ما اصل مسئله این که اجزای حیوانی که لاتحله الحیوه طاهر روایات فراوانی داریم روایات باب 68 از ابواب نجاسات و روایات باب 33 از ابواب اطعمه محرمه جلد 16 وسائل که یکی از نواقص وسائل هم هست این که مرحوم صاحب وسائل تکرار خیلی دارد و چه جور هم شده ؟ نمیدانم ، در حالی که صاحب وسائل انصافاً از نظر حدیث و روایت یک تسلط کاملی بر کتابها داشته مخصوصاً کتب اربعه و بس هم هست برای تقوایش این که بیش از 200 سال است کتابش چکش برای مراجع تقلید شده اما این یک اشکال هست آن تقطیعهای اوست که نباید ایشان تقطیع کرده باشند روایت را ، روایت را چهار پنج قسم میکنند، چهار پنج جا نقل میکنند و خیلی جاها آن چیزی که ایشان قطع میکند دخالت دارد حسابی در آن چیزی که نقل میکنند لذا این یک اشکالش است.
یک اشکال هم این که تکرار خیلی دارد مثلاً در همین مسئله ما روایات باب 68 از ابواب نجاسات جلد دوم وسائل و روایات باب 33 از ابواب اطعمه محرمه جلد 16 وسائل خیلی از آن روایتها که در آن باب آمده در این باب آمده ، در آن باب آمده در این باب آمده ولی علی کل حال روایاتی که در باب 68 است بعضی در روایات 33 نیامده ، بعضی از آن روایات 33 در باب 68 نیامده،
حالا صحیحه حلبی همان روایت اول از باب 68 از ابواب نجاسات عن ابی عبدالله علیه السلام قال لا بأس بالصلوه فیما کان من صوف المیته ان الصوف لیس له روح دلالت این روایت که به آن استدلال کردهاند برای نماز خوب دلالت دارد و اما این که آیا نجس است یا نه ؟ دیگر دلالتش خیلی خوب نیست برای این که ممکن است نجس باشد و محمول نجس این نماز را باطل نمیکند و ممکن است پاک باشد خب دیگر معلوم است محمول پاکن ماز را باطل نمیکند و این راحع به نماز است لابأس بالصلوه فی ما کان من صوف المیته بله بحثش این جا نیست در باب لباس مصلی آن جا بحث میشود که آیا میته که محمول است یک دفعه مثلاً یک مقدار میته پیش آن است یک دفعه پوشیده است، در آن جایی که پوشیده خب مسلم نماز باطل است و اما محمول میته نماز را باطل میکند یا نه؟ اختلافی است و بسیاری از بزرگان میگویند نه، از همین جهت هم ما موی گربه در رسالهها نوشته اگر موی گربه به چادر خانم باشد یا به عبای آقا باشد نماز باطل است ما میگوییم نه، باید لباس باشد و این لباس نیست ولو موی گربه لاتصل فی و بر ما لایؤکل لحمه اگر از موی مثلاً حرام گوشت مثل همین که یقه پالتو را درست میکنند از روباه از پلنگ و امثال اینها اگر چه ذبح شرعی شده باشد و پاک است نماز ندارد اما باید صدق لباس بکند و اما اگر صدق لباس نکند ولو میته باشد چه رسد حلال گوشت باشد ما میگوییم که اگر صدق لباس نکند مثل محمول میته مثلاً آن چیزی که از میته گرفته شده یک مقدار پیش اوست حالا موباشد یا غیر مو اگر صدق لباس نکند میگوییم طوری نیست لذا باید لباس باشد این لباس نیست لذا این گربهها که این جوری هستند چیز نرم را دوست دارند و میرود روی چادر خانم میخوابد وقتی پا میشود پر از مو است و موی آن را گرفتن هم خیلی مشکل است و معمولاًدر رسالهها مینویسند که با ان مو نمیشود نماز خواند ما میگوییم صدق لباس نمیکند میشود نماز خواند این روایت از آن روایاتی است که لابأس بالصلوه فی ما کان من صوف المیته ان الصوف لیس له روح نماز با آن میشود خوانداما آیا پاک است یا نجس ؟ دیگر روایت دلالت ندارد،
روایت 4 از همین باب 68 صحیحه حسین بن زراره عن ابی عبدالله علیه السلام الشعر والصوف والریش وکل نابت لایکون میتاً، این دلالتش خیلی خوب است و چند تا روایت همین جوری داریم که فرموده است میت آن است که تحله الحیوه واما مالا تحله الحیوه این میت نیست پس بنابراین مو و هرچه نابت باشد یعنی روییده شده باشد آن وقت دیگر استخوان و اینها که مثال زدم در یک روایتی آمده گفتم این فرمایش مرحوم سید یک روایت است که صوف وشعر و وبر و عظم و قرن و منقار و ظفر و محلب و ریش وظلف و سن و بیضه اذا کانت فلان بنابراین اصل مسئله که ما لا تحله الحیوه این نماز خواندن با آن میشود یا نه؟ اختلافی است الان بحث نیست و آن چه الان بحث ماست ولو میته باشد اینها پاک است دست گذاشتن به آن هم اشکال نداردلذا مثل این دانشگاه پزشکی تشریح میکنند دیگر آن وقت این تشریحها اگر استخوان فقط باشد دیگر مانعی ندارد یعنی دستشان نجس نمیشود و اگر هم گوشت و امثال اینها داشته باشد میتوانند با دستکش تشریح بکنند.
خب ان که مسئله سوم یامسئله دوم که بار بر این مسئله است این است گفتهاند که تخم مرغ در شکم مرغ مرده یا حرام گوشت گفتهاند این تخم مرغ پاک است
مشهور در میان اصحاب فرمودهاند مطلقا پاک است ،پاک بودنش هم گفتهاند برای خاطر این که جزء میته نیست میته ظرف برای آن است این مظروف است و چون مظروف است اصلاً میته نیست ، اگر به رگها و به گوشت و پوست و امثال اینها بند بود ملتحم بود آن وقت جزء میته میشد واما تخم مرغ در شکم مرغ مرده این ظرف و مظروف است لذا حتی مثلاً فرمودهاند که این چیزهایی که میخواهد تخم مرغ بشود وقتی که شکم این مرغ را که ذبح هم کردهاند ببینند که مثلاً یک تخم سفت توی آن است چهار پنج تا تخم شل در ان است و بعد هم مثل فندق مانند یا بادام مانند ده بیست تا این جوری گفتهاند اینها همه پاک است مشهور در میان اصحاب گفتهاند پاک است و روایت هم دارند روایت هم صحیح السند است ظاهر الدلاله الا این که در بعضی از روایات آمده آن تخم مرغ که حسابی روز آمدنش است سفت شده و آن پوست رو، پوست اعلا روی آن آمده تخم مرغ است وقتی مرحوم سید میگویند همین را هم باید آب کشید ، برای این که گفتهاند این با نجاست ملاقات کرده و آن را باید شست ، اما مشهور در میان اصحاب گفتهاند شستن لازم نیست و این که پوستش هم پوست رو باشد آن هم لازم نیست همین مقدار که ظرف ومظروف باشد و ده بیست تا این تخمهای کوچک در شکم این مرغ مرده باشد گفتهاند پاک است خوردنش هم حلال است.
حالا روایتش را بخوانیم. روایت زیاد است یکی از این روایتها همین روایتی که الان خواندیم صحیحه حسین بن زراره کنت عند ابی عبدالله علیه السلام یسئله ابی پدرم که زراره است سئوال کرد عن اللبن من المیته والبیضه من المیته والنفحه المیته فقال کل هذا ذکی راجع به شیرش بعد صحبت میکنیم آن هم همین طور است گفتهاند که شیر در پستان مرده چه میت باشد انسان باشد چه حیوان مثلاً گوسفند مرده حالا شیر دارد میگویند شیرش را بدوشید این شیر پاک است ومیشود هم خورد که حالا آن مسئله شیرش را اگر برسیم حالا بعد صحبت میکنم حالا فعلاً روی تخم مرغ است که حسین بن زراره میگوید من پیش امام صادق علیه السلام بودم پدرم سئوال کرد عن اللبن من المیته والبیضه من المیته وانفحته المیته فقال کل هذا ذکی ، خب دلالت خیلی خوب است و سند هم خیلی خوب است ، یک روایت هم نیست روایات فراوانی است که گفتهاند مطلقا پاک است از همین حهت هم مشهور در میان فقهاء شده دیگر تخم مرغها ولو این که دانه دانه است گفتهاند که اینها خارج از میته است و حتی گفتهاند آب کشسیدن هم لازم نیست برای این که روایتها به ما میگوید این ملاقات طوری نیست،
الا این که راجع به این تخم مرغ یک روایت داریم روایت از نظر سند پیش ما صحیحه است و بزرگان که میخواهند تمسک بکنند به این که همه تخم مرغها آب کشیدن هم لازم نیست و پاک هم هست میخواهند تمسک بکنند به آن روایت ها و این روایت را از کار بیندازند برای ضعف سند و الا دلالت روایت خوب است
روایت 1 از باب 33 از ابواب اطعمه محرمه جلد 16 وسائل روایت غیاث بن ابراهیم است گفتهاند غیاث بن ابراهیم ضعیف است گفتهاند بتری است، و بالاخره از کسانی هاست و امام صادق علیه السلام را اصلاً قبول ندارد اما این غیاث بن ابراهیم را خیلیها منجمله خود نجاشی توثیق کرده و لذا مانعی ندارد که بتری باشد همین طور که سابقاً هم گفتم خودشان هم اقرار میکنند اما روایتش روایت موثقه باشد که حسن الروایه باشد صالح الروایه باشد ولو از نظر عقیده خوب نباشد اما مرحوم نجاشی این حرفها را دیگر نمی زند بتری بودنش را میگویند مشهور هم هست اما این که این از نظر روایت موثقه است و از نظر عقیده اینها را هم نمیگوید میفرماید که موثق است لذا مرحوم نجاشی او را توثیق میکند روایت صحیح السند است و این که فرمودهاند روایت ضعیف السند است ظاهراً وجهی ندارد روایت این است عن ابی عبدالله علیه السلام فی بیضه خرجت من است دجاجه المیته چه جور است ؟ قال ان کانت اکتست البیضه الجلد الغلیظ فلا بأس بها خیلی دلالتش خوب است که مرحوم سید هم در عروه حسابی بدون دغدغه میفرمایند که تخم مرغ در شکم میته این مانعی ندارد و میشود خورد اما شرطش این است که آن پوسته رو را داشته باشد ، اکتست البیضه الجلد الغلیظ اگر پوشیده باشد و الا نه.
مرحوم سید باز راجع به همین تخم مرغ وانفحه و امثال اینها میفرمایند که باید آب کشید برای این که این تخم مرغ ملاقات با نجس کرده چون ظرف نجس است مظروف طوری نیست اما آن ملاقات کرده باید آب کشید خب این ظاهراً حق با مرحوم سید است و مشهور که گفتهاند آب کشیدن نمیخواهد مشهور گفتهاند همه تخم مرغها ولو آن تخم مرغهایی که به اندازه یک گردو است یک بادام است اینهاهمه پاک است گفتهاند برای این که ظرف و مظروف است از میته نیست و میته ظرف برای آن است روایت هم استثناء کرده گفته که پاک است ومیشود خورد و نگفته آب بکشید اما این روایت غیاث ظاهراً همه آن حرفها را تخصیص میزند ، این روایت حسین بن زراره دلالتش خوب است اما باید تخصیص بخورد به این که حضرت فرمودند البیضه لا بأس به انها ذکی بگوییم انها ذکی اذا اکتست آن جلد غلیظ را، این خلاصه حرف است
حالا بحث دیگر که آن هم حالا بحث لبن را بعد مرحوم سید میکنند ما هم بحث لبن را بعد میکنیم حالا فعلاً بحث انفحه است یعنی پنیر مایه این مشهور در میان اصحاب است که پنیر مایه که از بزغاله میته میگیرند این پنیر مایه پاک است ، این پنیر مایه این جور که میگویند خیلی اختلاف در آن است یک شیری است در یک جلدی جمع میشود آن پنیر مایه است آن جلد جلدش است آن ظرفش است آن مظروف که اسمش را پنیر مایه میگذارند آن است که در این جلد است لذا گفتهاند که پنیر مایه و این جلد هر دو پاک است با آن میشود پنیر درست کرد مرحوم سید میگویند باید آب بکشید مشهور میگویند آب کشیدن نمیخواهد و این استثناء شده و چون استثناء شده آب کشیدن هم نمیخواهد حالا روایتش را بخوانیم روایتش را الان خواندیم که فرمود که حسین بن زراره کنت عند ابی یسئل عن ابی عبدالله علیه السلام عن اللبن من المیته والبیضه من المیته والنفحه المیته قال کل هذا ذکی ، لذا نگفته است که آب بکشید ، مشهور در میان فقهاء نگفتهاند آب بکش ، فرموده همه اینها پاک است . اختلاف اصلاً هست در این که این انفحه چیست ؟
بعضیها که مشهور است گفتهاند آن مظروف است به قول ایشان شیردان ، بعضیها گفتهاند ظرف است ، آن جلد را میگویند انفحه که آن جلد در آن پنیر مایه است و بعضیها گفتهاند هر دو و اگر مطالعه کرده باشید مثل مرحوم صاحب جواهر در دردسر عجیبی میافتند بعد هم آقایان منجمله مرحوم آقای حکیم و مرحوم آقای خویی در این جا توی دردسر عجیبی افتادهاند و بالاخره این طرف و آن طرف میزنند و مشهور در این میشود که آن شیر یعنی آن پنیر مایه آن پاک است و حالا که پاک است پس ملاقات کرده بانجس ملاقات کرده با آن جلد و آن جلد که نجس است میگویند بله نجس است اما امام علیه السلام استثناء کردهاند . ولی من یک روایت پیدا کردهام که این روایت نص در این است که ظرف و مظروف است و مثل تخم مرغ است ندیدم کسی بگوید اگر این عرض من گفته بشود دیگر این مطالبی که خیلی سر و صدا روی آن است همه اینها سالبه به انتقاء موضوع میشود وقت گذشت اجازه بدهید روایتش را فردا بخوانم ، مطالعه کنید اقلاً یکی از این کتابها را خوب ببینید تا فردا مباحثه کنیم انشاءالله
وصلی الله علی محمد و آل محمد