موضوع:آیا نماز میت مقدم است یا نمازهای واجب؟

  مسئله درباره این بود که اگر تعارضی واقع بشود بین نماز میت و نماز یومیه‌ای در وقت فضیلت، ساعت اول ظهر، ساعت اول مغرب، ساعت اول بین الطلوعین.

  مرحوم سید فرمودند که اگر نماز وقت فضیلتش می‌خواهد از بین برود آن نماز یومیه را بخواند اما اگر نمی‌خواهد فضیلتش از بین برود نماز میت را بخوانند مثلا همان ساعت اول بین الطلوعین نماز میت را بخواند بعد هم نماز صبح را در وقت فضیلت .

  عرض کردم که دو دسته روایت داریم که روایت‌ها خیلی هم هست مرحوم صاحب وسائل روایات را در باب 31 از ابواب صلاه جنازه نقل می‌کند ما دو تا از این روایت‌ها را بخوانیم ببینیم که شما چه جور جمع بین این دو دسته روایت می‌کنید؟

  روایت 1 از باب 31 صحیحه هارون بن حمزه عن ابی عبدالله علیه السلام اذا دخل وقت الفرضیه، وقت المکتوبه فابدء بها قبل الصلوه علی المیت فرض هم کرده همان ساعت اول اذا دخل وقت المکتوبه فابدء بها قبل الصلوه علی المیت، نماز مکتوبه را اول بخوان نماز میت را بعد بخوان.

  روایت 2 صحیحه جابر عن ابی جعفر علیه السلام اذا حضر الصلوه علی الجنازه فی وقت مکتوبه بایهما ابدء؟ فقال عجل المیت الی قبره فرمود نماز میت را اول بخوان خب یک تعارض حسابی، اگر ما باشیم و جمع عرفی می‌شود تخییر، در وقت فضیلت آن هم وقت فضیلتش است برای این‌که فورا ففور است آن وقت فضیلتش است این هم وقت فضیلتش است دو تا روایت هم داریم یکی گفته نماز میت بخوان یکی گفته نماز فریضه بخوان، جمع می‌شود تخییر، آن را اول بخوانی طوری نیست آن را هم اول بخوانی طوری نیست، این جمع عرفیش است.

  مرحوم سید جمع کرده‌اند گفته‌اند که اگر آن وقت فضیلت نماز بخواهد از بین برود مثلا یک ساعت بین الطلوعین وقت فضیلت است حالا این اگر بخواهد نماز میت را بخواند وقت فضیلت از بین می‌رود مرحوم سید می گوید نه نماز صبح را بخواند و اما اگر نمی‌خواهد از بین برود همان اول صبح است اول وقت فضیلت است می‌گویند نماز میت را بخواند این چه جمعی است که مرحوم سید کرده‌اند؟ یعنی یک جمع تبرعی که جمع کرده‌اند این‌که ببینیم آن وقت فضیلت مکتوبه از بین می‌رود یا نه؟ اگر از بین نمی‌رود نماز میت مقدم است اگر از بین برود وقت فضیلت مقدم است مخصوصا با آن روایت‌ هارون بن حمزه فرمایش مرحوم سید هیچ جور نمی‌آید برای این‌که روایت این بود اذا دخل وقت المکتوبه فابدء بها قبل الصلوه علی المیت اصلا فرض کرده است در روایت که اگر نماز میت بخواند وقت فضیلت باز هم هست اصلاً فرض این است اما گفته نماز مکتوبه را اول بخوان در حالی که وقت هم داری اگر نماز میت را بخوانی بازهم نماز صبح را می‌شود در وقت فضیلت بخوانیم، مرحوم سید می‌گوید نه، و این روایت با جمع مرحوم سید جور نمی‌آید اگر هم این روایت را نداشتیم باز هم حرف مرحوم سید یک شاهد جمع داشته باشد شاهد جمع ندارد.

  معنای عجل المیت الی قبره یعنی الفضیلته ثم الفضیلته همین طور تا آخر تا دفن بشود وقت فضیلتش هم خیلی می‌شود اما علی کل حال الان تعارض می‌شود عجل با فابدء، آن می‌گوید فابدء بها قبل الصلوه علی المیت آن هم می‌گوید عجل المیت الی قبره و جمع بین روایت اگر بخواهیم درست بکنیم عرف می‌گوید تخییر، دو تا وقت فضیلت با هم معارض است وقتی معارض شد هر کدام را مقدم بیندازی طوری نیست این جمع عرفی است و اما فرمایش مرحوم سید را نمی‌شود درستش کرد جمع عرفی نیست جمع تبرعی است جمع تبرعی معنایش این است که عقل ما جمع می‌کند بین دو تا روایت را این جمع جمع نیست آن جمعی که اسمش را می‌گذارند جمع دلالی آن جاست که العرف وفق ان یجمع بین الروایتین.

  مسئله 21 لا یجوز علی الاحوط اتیان صلاه المیت فی اثناء الفریضه و ان لم تکن ماحیه لصورتها کما اذا اقتصر علی التکبیرات و اقل الواجبات من الا دعیه میت را آورده‌اند نماز جماعت هم به‌پاست، ایشان می‌فرمایند که آیا می‌شود این نماز میت را توی نماز جماعت بخواند؟ اما البته اگر بخواهد شلوغش بکند ماحی صلاه است که یکی از مبطلات نماز این است که موالات از بین برود این را می‌گویند آن جا که ماحی صورت صلاه است یعنی عرف بگوید این دیگر نماز نمی‌خواند، آن وقت مرحوم سید فرض کرده این‌که مثلا حمد و سوره‌اش تمام شده هنوز به رکوع نرفته نماز میت را شروع می‌کند الله اکبر اشهد ان لا اله الالله و اشهد ان محمداً رسول الله، الله اکبر اللهم صلی علی محمد و آل محمد، الله اکبر اللهم اغفرللمؤمنین و المؤمنات، الله اکبر اللهم اغفر لهذا المیت، الله اکبر، به اندازه یک رکوع می‌شود ماحی صلاه است، این آیا می‌شود؟ نمی‌شود؟ مرحوم سید در آن گیر هستند لذا می‌فرمایند که لایجوز علی الاحوط، علی الاحوط را اول می‌آورند لا یجوز علی الاحوط اتیان صلاه المیت فی اثناء الفریضه و ان لم تکن ماحیه لصورتها یعنی اگر ماحی صورت باشد که خب معلوم است آن نماز باطل است، نماز میت صحیح است آن نماز مکتوبه باطل است چون صورت نماز از بین رفته، از شرایط موالات است، می‌گویند اگر هم ماحی نباشد باز هم این کار را نکند اما علی الاحوط، اذا اقتصر علی التکبیرات و اقل الواجبات من الادعیه.

  این مسئله خب همان است که گاهی مرحوم سید می‌فرمایند این نماز میت نماز نیست خب وقتی نماز میت نماز نباشد دعاست انسان میت رد می‌شود آن کسی که دارد نماز میت می‌خواند رکوعش را اختصاص می‌دهد به این میت، خب دعا کرده و دعای به مؤمنین و معلوم است طوری نیست اگر نماز میت فقط دعا باشد چنانچه اگر نماز میت نماز باشد همین طور که اسمش گذاشته شده صلاه الجنازه که حتی مثلا مرحوم صاحب جواهر نماز میت را این جاها نقل نمی‌کنند نماز میت را می‌دانید دیگر مطالعه می‌کنید جواهر را، برده‌اندش توی صلاه بعد از آن که صلوات مکتوبه را می‌گویند صلوات واجب را می‌گویند صلاه واجب من‌جمله صلاه میت، اگر کسی نماز بداند بگوید این نماز است و این صورتش است همین طور که شارع مقدس گفته نماز صبح را این جور بخوان اگر جور دیگر گفته بود باید همین جور بخوانیم این هم گفته این جور بخوان نماز را، خب اگر نماز است خب معلوم است نماز توی نماز جایز نیست برای این‌که باطل می‌شود لذا یک مسئله هست توی نماز آیات که آیا نماز آیات می‌بیند الان وقتش از بین رفت تا می‌اید نماز مکتوبه تمام بشود ماه شروع به گرفتن می‌کند یا اصلا باز می‌شود آن جا گفته‌اند نماز توی نماز اما مشهور در میان اصحاب می‌گویند نمی‌شود می‌گویند که مانع در کار است نماز ایات را نمی‌تواند بخواند اگر وقت دارد نماز را می‌شکند و نماز ایات می‌خواند بعد نماز می‌خواند اگر وقت ندارد وقت مکتوبه مقدم است، نماز مکتوبه را بخواند نماز آیات را بعد بخواند، آن وقت نماز آیات اگر مثل ماه گرفتن و خورشید گرفتن باشد وقت دارد اما اگر مثل زلزله باشد یا مثل امر مخوف باشد وقت ندارد مثلا یک کسی 5 سال قبل زلزله آمده نماز آیات نخوانده حالا می‌خواهد نماز ایات بخواند باید ادا بخواند نه قضا لذا گفته‌اند که نماز تو نماز نمی‌شود حتی آن جا هم که یک روایت داریم مشهور در میان اصحاب گفته‌اند این روایت شاذ است اعراض اصحاب است باید با قاعده رفتار کنیم و نماز در نماز نمی‌شود و آن کسانی که گفته‌اند نماز در نماز می‌شود گفته‌اند همه جا که نه مختص به نماز آیات است آن هم یک تعبد و اما مثلا کسی نماز صبحش قضا شده حالا نماز ظهر را شروع کرده برای این‌که بعضی‌ها می‌گویند نماز صبح را اول باید بخواند مثل استاد بزرگوار ما اقای بروجردی ترتیب را شرط می‌دانستند اصرار می‌کردند نماز صبح را اول باید بخواند نماز ظهر و عصر را بعد یا این‌که حالا ترتیب را شرط نمی‌داند حالا این نماز ظهر را شروع کرده یادش آمد نماز صبحش را نخوانده می‌خواسته بخواند نشده حالا چه؟ خب می‌تواند نماز صبح را رها بکند نماز آیات را بخواند بعد نماز صبح را بخواند می‌تواند هم نماز صبح را تمام بکند بعد نماز آیات بخواند، این قاعده، حالا بخواهد نماز صبح را تو نماز ظهر بخواند هیچ کس نگفته، این نماز آیات را گفته‌اند البته قول مشهور نه، و اما غیر نماز آیات را دیگر هیچ کس نگفته نماز توی نماز، نماز صبح را بخوان بعد نماز ظهر را که در وسط آن هستی شروع کن، گفته‌اند نه، می‌خواهد ماحی صلاه باشد می‌خواهد ماحی صلاه نباشد نمی‌شود اگر نماز را شروع کرد هر دو باطل است حالا بعضی‌ها گفته‌اند آن نماز ظهر باطل است نه نماز صبح بعضی‌ها گفته‌اند هر دو نماز باطل است مرادم این جاست که آن کسانی که گفته‌اند نماز تو نماز گفته‌اند یک تعبد است مختص به نماز ایات است نه هر نمازی من‌جمله نماز میت، بنابراین نماز تو نماز نمی‌شود.

  حالا مرحوم سید روی این گیر نیستند که نماز تو نماز می‌شود توی این گیر هستند که آیا این نماز ایا نماز است یا نه؟لذا اختلاف فتوی دارند این چند روزه اگر یادتان باشد این چند مدت که مسائل نماز میت می‌خواندیم در این مدت سید بعضی اوقات می‌گفتند این نماز نیست لذا می‌گفتند حرف زدن توی آن مانعی ندارد بعضی اوقات هم مرحوم سید می‌گفتند این نماز است لذا مثلا در باره رو به قبله می‌گفتند حتما رو به قبله باید باشد بعضی اوقات هم اگر یادتان باشد صریحا می‌گفتند این نماز نیست بنابراین دعابیش نیست هر کار می‌خواهی بکن، بعضی اوقات هم مثل این جا گیرند که ایا این نماز است یا نماز نیست؟ اگر نماز نیست توی نماز فریضه توی نماز مستحبی می‌شود خواند و الا نه، ما سابقا می‌گفتیم که این عرفا نماز است برای این‌که اصلا نه عرفا، شرعا هم این نماز است توی روایات ما نماز میت شاید 100 تا روایت روی صلاه الجنازه به این لفظ، دعاء الجنازه توی روایات ما نداریم، شاید 100 تا روایت داریم موضوعش صلاه الجنازه است از همین جهت هم مرحوم صاحب وسائل باب صلاه الجنازه در ابوابی نقل کرده قریب 100 تا روایت این از نظر روایات اهل بیت.

  از نظر سؤال و جواب هم خب بیش از 100 جا راوی سؤال می‌کند از صلاه الجنازه امام علیه السلام هم صلاه الجنازه را جواب می‌دهند یا خود امام علیه السلام هم خیلی جاها می‌فرمایند صلاه الجنازه لذا این عرفا نماز است آن وقت هر کجا دلیل داشته باشیم که حکم نماز را ندارد آن دلیل برای ما کار می‌کند هر کجا دلیل نداشته باشیم باید بگوییم مثل نماز است در همه احکام مثلا دلیل داریم وضو نمی‌خواهد خب این می‌شود صلاه الجنازه صلاه الا فی الطهاره این الایش را شارع مقدس باید بفرماید و اگر الا نداشته باشیم دیگر باید بگوییم نماز است لذا حرف زدن توی آن و استقبال نداشتن توی آن و امثال این‌ها می‌گوییم جایز نیست برای این‌که دلیل برای اخراج نداریم آن وقت اگر حرف من را بپذیرید دیگر این احوط مرحوم سید که احوط وجوبی است می‌شود اقوی یعنی ما این جور می‌گوییم لا یجوز علی الاقوی اتیان صلاه المیت فی اثناءالفریضه و ان لم تکن ماحیه لصورتها کما اذا اقتصر علی التکبیرات و اقل الواجبات من الادعیه این هم این مسئله.

  دیگر بالاخره این جور است که تعبد است گفتند که نماز این وضو نمی‌خواهد چنانچه انشاء الله می‌رسیم در فاقد الطهورین باید نماز بخواند نمازش را هم ادا بخواند نمازش هم درست است اعاده ندارد قضا ندارد نمازش اصلا این است در حالی که بدون وضو بدون تیمم.

  مسئله 22 اذا کان هناک میتان یجوز ان یصلی علی کل واحد منهما منفردا خب معلوم است خیلی عالی هم هست و یجوز التشریک فینوی الصلاه لکل واحد و فی التکبیر الرابع یأتی بضمیر التثنیه آن تکبیر اول و دوم و سوم و چهارم آن تثنیه و جمع و این‌ها ندارد مثل همان وقت جبهه در زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله هم همین‌جور بود در جنگ احد که مسلمانها یک بدی کردند یک آن خدا را فراموش کردند خدا هم یک گوشمالی حسابی به آنها داد و بالاخره 70 نفر کشته شدند پیامبراکرم برای نمازشان دسته دسته نماز می‌خواندند برای قبرشان هم دسته دسته دفن کردند بنابراین این اصل این که به دو نفر به سه نفر به چهار نفر نماز بخوانیم در تکبیر اولش که طوری نیست تکبیر دوم و سوم و چهارم هم که می‌خواهد واحد باشد می‌خواهد الف فرق نمی‌کند برای این‌که تکبیر اول شهادتین است یکی باشد یا 10 تا البته باید نیت 10تا بکند نمی‌شود که بدون نیت، نیت ده تا، الله اکبر اشهدان‌لااله‌الاالله و اشهد ان محمد رسول الله این یک تکبیر، الله اکبر اللهم صل علی محمد و آل محمد به اعتبار 10تا، الله اکبر اللهم اغفر للمؤمنین و المؤمنات و المسلمین و المسلمات، الله اکبر آن وقت تکبیر چهارم این‌جاست که واحد و اثنین فرق می‌کند آن وقت بگوید اللهم اغفر لهذین اللهم اغفر لهما اللهم اغفر لکما اگر هم جمع است اللهم اغفر لهم اللهم اغفر لکم و امثال این‌ها دعاها که می‌خواهد بخواند دعاهای جمع باید باشد نه دعای فرد، تا این‌جا اگر دلیل نداشتیم مشکل بود انسان بگوید یعنی ولو این‌که آن الله اکبر چهارم هم بخواهیم جمع درست بکنیم توی همان الله اکبر اول و دومش هم انسان مشکل بود بگوید بگوید که یک نماز میت برای 10تا چنانچه مثلا جاهای دیگر نمی‌توانید بگویید دیگر، یک نماز ظهر هم برای خودش هم برای پدرش خب نمی‌شود دیگر، ثوابش را بدهی به پدرت طوری نیست در باب حج احرام ببندد یک دفعه ثوابش را می‌دهد به آقا اما زمان طوری نیست یک دفعه احرام می‌بندد نیابتا برای امام زمان روحی فداه طوری نیست اما بخواهد جمع کند بگوید احرام من هم برای خودم هم برای آقا امام زمان نمی‌شود احرام من هم برای خودم هم برای پدرم یا مثلا حج استیجاری رفته احرام ببندد هم برای خودش هم برای منوب عنه، نمی‌شود.

  دلیل آن تسلم آن کار پیامبراکرم در جنگ احد است و الا اگر آن کار پیامبراکرم نبود باید بگوییم جایز نیست، یک نماز برای دو تا نمی‌شود، چنانچه هیچ جا نداریم یک نماز برای دو تا حتی مثلا نماز مستحبی هم همین است نماز شب را بخواهد بخواند هم برای خودش هم برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه نمی‌شود بخواهد بخواند برای خصوص آقا روحی فداه خیلی خوب است همه اعمالش را اصلا شبانه روز عبد 100 درصد برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه همه کارهایش برای امام زمان عج طوری نیست یا این‌که همه کارهایش مال خودش ثوابش مال امام زمان روحی فداه این هم طوری نیست اما این نماز مکتوبه هم برای خودم هم برای امام زمان عج نمی‌شود، این نماز مکتوبه هم برای خودم هم برای پدرم خب نمی‌شود نماز میت هم خب همین است بگوید برای 10 تا نمی‌شود برای یکی می‌شود الا این‌که توی نماز میت چون دلیل داریم دیگر می‌شود یک تعبد لذا این فرمایش مرحوم سید اذا کان هناک میتان یجوزان یصلی کل واحد منهما منفردا و یجوز التشریک یک فینوی الصلوه لکل احد و فی التکبیر الرابع یأتی بضمیر التثنیه او ما هو مقام التثنیه کلفظه المیت او المسجاه، این می‌شود؟

  برای این‌که وقتی می‌خواهد بگوید اللهم اغفر لهذا المسجاه الف و لامش را هم الف و لام عهد حضوری بگیرد می‌شود یکی، این فرمایش ایشان که می‌گویند این جا را تثینه بیاورد خوب است اللهم اغفر لهما، اللهم اغفر لکما اما بخواهد لفظ تثنیه نیاورد یک چیزی جای تثنیه، چیست؟ ایشان مثال می‌زند کلفظه المیت او المسجاه می‌گوییم نمی‌شود که برای این‌که میت، مسجاه یعنی واحد اگر بخواهد تثنیه‌اش بکند مضاف باید تثنیه‌اش بکند تا تا مضاف تثنیه نکند تثنیه نمی‌شود حتی مثلا الف و لامش را هم الف و لام عهد حضوری بگیرد تثنیه‌اش بکند اگر بشودلذا این فرمایش ایشان هم مشکل می‌شود دیگر،

  اشکال من به عبارت مرحوم سید است ایشان می‌گویند عبارت اصلاً توی عروه نیست خب خیلی خوب لذا تا این جا این جور شد که اگر دلیل نداشتیم باید بگوییم تا این اندازه هم جایز نیست اما چون که دلیل داریم یک تعبد است باید بگوییم که بر دو تا سه تا چهار تا یک نماز بخواند کفایت می‌کند اگر تعبد نداشتیم آن حرف اول است باید بگویند کل واحد منهما منفردا.

  دیگر مسئله تمام شد مسئله آخر اذا حضر فی اثناء الصلاه علی المیت میت آخر دیگر چیزی ندارد مباحثه فردا انشاءالله راجع به دفن میت.

 وصلی الله علی محمد و آل محمد