درس خارج فقه آیت الله مظاهری

موضوع: چیزهایی که خمس به آنها تعلق می گیرد؛ غنائم جنگی

اول چیزی که خمس به آن تعلق می‌گیرد غنائم جنگی است. فرقی هم نیست این جنگ دفاعی باشد یا ابتدایی باشد. مثل جنگهایی که برای پیامبر گرامی جلو آمد و آن هشتاد و چهار جنگ دفاعی بود. یعنی دشمن می‌خواست براندازی کند و اسلام عزیز جلوی او را می‌گرفت و با نبود امکانات پیروزی برای اسلام عزیز بود؛ لذا فرقی بین دفاع و جنگ ابتدایی نیست. اگر با کافر حربی جنگیدیم، غنائمی که به دست می‌آید، اول باید خمس آن را بدهند و بعد آن غنائم را به اذن امام «سلام‌الله‌علیه» تقسیم کند. هرچه باشد تفاوتی هم ندارد. آن شهر باشد یا صحراهایش باشد یا اموالش باشد. همۀ آنها غنائم جنگی می‌شود و غنائم جنگی را بعد از تخمیس، کسانی که جنگیدند تقسیم می‌کنند، البته به اذن و به صلاحدید امام «سلام‌الله‌علیه». و این که صاحب حدائق گفته است از باغات و اشجار و غیره نیست و آنها انفالند، این را هم ایشان درست نگفته است برای اینکه (وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا غَنِمْتُمْ مِنْ شَی‌ءٍ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ ...) ﴿الأنفال‌، 41﴾؛ خواه منقول باشد یا غیرمنقول باشد. البته بعد می‌گوییم که کسی که جنگ می‌کند مثل پیغمبر یا امام یا جانشین امام صلاحدیدی می‌داند که آن صلاحها عمل شود و بعد به اذن امام یعنی به نظر حکومت، آن غنائم جنگی تقسیم شود.

در جنگ حنین نیز همینطور شد، اما در آنجا قرآن می‌خواهد به خاطر عُجب و غرور بود. برای اینکه در جنگ حنین دوازه هزار لشکر مجهز رو به دشمن رفت و اتفاقا شکست عجیبی خورد. پیغمبر اکرم را در وسط میدان گذاشتند دو فرار کردند و فقط امیرالمؤمنین «سلام‌الله‌علیه» و یک خانم بود. اما خدا آنها را پیروز کرد. بعد آیۀ شریفه آمد که: (... إِذْ أَعْجَبَتْکُمْ کَثْرَتُکُمْ...) ﴿التوبة، 25﴾؛ برای این شکست خوردید که عُجب پیدا کردید و به جای اینکه بگویید مثل آن هشتاد و چهار جنگ بگویید اتکا به خدا و پیروزی هم از خداست، اما در اینجا عُجب شما را گرفت برای اینکه دیدید دوازده هزار لشکر مجهز دارید و پیروزید. به همین دلیل که خدا را فراموش کردید، شکست بدی خوردید. در همین جنگ حُنین، مسلمانها غنائم فراوانی به دست آوردند. پیغمبر فرمودند همۀ غنائم از تازه مسلمانهاست یعنی برای انصار باشد. این برای مسلمانها سخت شد زیرا اینها جنگ کردند و پیروزی را بردند اما پیغمبر اکرم می‌فرمایند غنائم برای دیگران باشد. می‌دانیم که مصلحت تامۀ ملزمه بود که پیغمبر اکرم این کار را بکنند. به اندازه‌ای که بعد از اینکه پیغمبر فهمیدند اینها بدشان آمده است، جلسۀ خصوصی با انصار گرفتند و آنها را تحریک عاطفه کردند و گفتند آنها با پول و شما با پیغمبر، کدام را می‌خواهید؟ همۀ مسلمانها گفتند تو را می‌خواهیم. لذا پیغمبر اکرم همۀ غنائم را به آنها دادند و بدون اینکه خود و اطرافیان خود غنائم یا خراجی بردارند به مدینه آمدند. لذا مرحوم سید تبعا از بزرگان مثل مرحوم صاحب جواهر و غیره اینها را متذکر شدند و گفتند غنائم از جنگجوهاست و از کسانی است که در جبهه هستند، اما اگر پیغمبر اکرم صلاح ندادند، باید به صلاحدید پیغمبر یا رئیس جنگ یا امام یا ولایت فقیه باشد.