درس خارج فقه آیت الله مظاهری

موضوع: اوقات نوافل/ زمان نمازهای نافله/ کتاب الصلاة

وقت نافلة المغرب من حین الفراغ من الفریضة إلى زوال الحمرة المغربیة.[1]

وقت نافلة العشاء وهی الوتیرة یمتد بامتداد وقتها، والأولى كونها عقیبها من غیر فصل معتد به، وإذا أراد فعل بعض الصلوات الموظّفة فی بعض اللیالی بعد العشاء جعل الوتیرة خاتمتها.[2]

وقت نافلة الصبح بین الفجر الأول وطلوع الحمرة المشرقیة، ویجوز دسّها فی صلاة اللیل قبل الفجر ولو عند النصف بل ولو قبله إذا قدم صلاة اللیل علیه، إلا أن الأفضل إعادتها فی وقتها.[3]

وقت نافلة اللیل ما بین نصفه والفجر الثانی، والأفضل إتیانها فی وقت السحر، وهو الثلث الأخیر من اللیل، وأفضله القریب من الفجر.[4]

المشهور عدم جواز تقدیم نافلتی الظهر والعصر فی غیر یوم الجمعة على الزوال و إن علم بعدم التمكن من إتیانهما بعده لكن الأقوى جوازه فیهما خصوصا فی الصورة المذكورة.[5]

مشهور در میان اصحاب اینست که «اذا زالت الشمش دخل وقتان» آنگاه هشت رکعت نافله را می‌خواند و بعد نماز ظهر را می‌خواند. اما اگر بخواهد قبل از زوال شمس بخواند، جایز نیست. یا اینکه می‌داند بعد از ظهر امام جماعت هست و باید نماز جماعت بخواند و نمی‌تواند قبل از نماز ظهر یا عصر نافله بخواند. در اینجا از او ساقط است.

در اینجا به روایاتی هم تمسک شده و اگر یادتان باشد، قبلاً روایاتش را خواندیم که می‌فرمود نافله هدیه است از طرف عبد به خدا و در روایت دیگر آمده که صدقه از طرف عبد به خداست، و این هدیه و صدقه را هروقت که بخوانی، اشکال ندارد. ما در «الأقوی جوازه» تمسک به روایات کردیم و گفتیم خواندن نوافل در وقت، افضل است و اما اگر قبل از ظهر هم بخواند، به جا خوانده، ولو اینکه وقت افضل را درک نکرده،‌ مانعی ندارد اما مشهور گفته بود مانع دارد و مرحوم سید «رضوان‌الله‌تعالی‌علیه»‌ در آنجا هم فرموده بود، اما در اینجا از آن فتوا برگشته‌اند؛ چنانچه در عباراتی که الان خواندم، برای نوافل وقت تعیین می‌کنند و می‌فرمایند باید در این وقت باشد. حتی در ضمن صحبتهای بعدشان می‌فرمایند اگر بناست که نماز شب را اول شب بخواند یا بعد اذان صبح بخواند، بعد از نماز صبح بخواند، بهتر است اما به عنوان قضا بخواند.

مرحوم سید می‌فرمایند:‌ وقت نافلة المغرب من حین الفراغ من الفریضة إلى زوال الحمرة المغربیة.

مسئله مشکل اینست که مشهور در میان اصحاب اینست که: «وقت نافلة المغرب من حین الفراغ من الفریضة إلى زوال الحمرة المغربیة» و «وقت نافلة العشاء وهی الوتیرة یمتد بامتداد وقتها» و «وقت نافلة الصبح بین الفجر الأول وطلوع الحمرة المشرقیة، ویجوز دسها فی صلاة اللیل قبل الفجر ولو عند النصف بل ولو قبله إذا قدم صلاة اللیل علیه، إلا أن الأفضل إعادتها فی وقتها» و «وقت نافلة اللیل ما بین نصفه والفجر الثانی، والأفضل إتیانها فی وقت السحر، وهو الثلث الأخیر من اللیل، وأفضله القریب من الفجر».

مرحوم صاحب جواهر «رضوان‌الله‌تعالی‌علیه»‌ ادعای اجماع، بلکه ادعای ضرورت می‌کند که این اوقات برای این نمازها هست. مرحوم سید نیز در اینجا قول مشهور را می‌گویند و می‌گذرند. اما همین مرحوم سید در مسئلۀ 2 از اوقات رواتب، می‌فرمایند: «المشهور عدم جواز تقدیم نافلتی الظهر والعصر فی غیر یوم الجمعة على الزوال و إن علم بعدم التمكن من إتیانهما بعده لكن الأقوى جوازه فیهما خصوصا فی الصورة المذكورة».

پس اگر نمی‌تواند نوافل را در نماز جماعت بخواند، بنابراین نافله‌هایش را قبل یا بعد می‌خواند. ایشان هم این مشهور را قبول می‌کنند. می‌فرمایند مشهور اینست الاّ اینکه «لكن الأقوى جوازه فیهما خصوصا فی الصورة المذكورة»، یعنی پیش از ظهر نافله‌ها را می‌خواند و بعد نمازظهر و عصر را می‌خواند. مخصوصاً آنجا که ببیند اگر نافله‌ها را قبل از وقت نخواند، بعد هم نمی‌تواند بخواند، ‌بنابراین نافله‌ها را قبل می‌خوند؛‌ چنانچه سابقاً گفتیم که می‌تواند در راه هم بخواند. مرحوم سید «رضوان‌الله‌تعالی‌علیه» ‌این را فرمودند و سیرۀ بزرگان نیز همین است و چون شانزده رکعت نافلۀ ظهر و عصر را نمی‌توان با جماعت خواند و مردم حاضر نیستند و شرکت نمی‌کنند، لذا نماز ظهر و عصر را پشت سر هم می‌خواند و نوافل را یا به تنهایی در مسجد می‌خواند یا اینکه در راه می‌خواند یا سواره و در اتومبیل می‌خواند و رکوع و سجده هم ندارد و الفاظ را می‌گوید.