موضوع : بحث در تعدد شرط و یکی بودن جزا

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم. رب اشرح لی صدری و یسرلی امری واحلل عقدﺓ من لسانی یفقهوا قولی.

بحث این بود که اذا تعدد الشرط و اتحد الجزاء در این مسأله چه باید گفت ؟ فرمودند که اگر آن جزا از یک جنس باشد این تداخل در مسببات میشود اذا بلت فتوضا هو بال مکرراً گفتند که یک وضو کفایت میکند و اما اگر از 2 جنس باشد ان افطرت فاعتق رغبه مومنه و ان ظاهرت فاعتق رقبه مومنه گفتند که باید 2 تا کفاره بدهد 2 اعتق رقبه بکند چرا ؟ گفتند ظهور اینست که تعدد شرط تعدد مشروط و این اعتق به قرینه آن افطرت دیگر تداخل نه باید 2 تا عتق آن وقت صورت شکش را فرمودند که حالا عرض میکنم .

ما در باب تداخل اسباب و مسببات گفتیم که تداخل اسباب و مسببات محال است هم در تکوین ، هم در تشریع برای اینکه اقتضای شرط میگوید من مشروط میخواهم اعتقاد سبب و علّت میگوید من مسبب میخواهم ، من معلول میخواهم و فرقی هم بین اینکه آن مشروط ما ، جزای ما ، معلول ما از یک جنس یا 2 جنس باشد نیست گفتیم خب این تخصیص ها چیست ؟ یعنی اذا بلت فتوضا خب هیچ کس نگفته اگر 2 تا بول کرد این باید 2 تا وضو بگیرد اینهم جواب دادیم بول دوم شرط نیست برای اینکه بواسطه بول اول حدث پیدا شد روی بول دوم هیچ چیز والا اگر چیز باشد کل شرط یقتضی مشروط را کل علّت یقتضی معلول را ، توارد علتین بر معلول واحد محال است .

لذا این فرمایش آقایان را نتوانستیم بپذیریم و گفتیم در باب مثلاً

آنجا که از باب یک جنس نباشد و دلیل داشته باشیم بر اینکه یکی کفایت میکند یک مشروط برای شرط کفایت میکند گفتیم آنهم قدر جامع است یعنی کشف میکنیم یک قدر جامعی در مسأله هست و آن قدر جامع برای ما کار میکند گفتیم باب غسل هم از بحث ما بیرون است برای اینکه کسی نگفته است اگر 3 2 موجب برای غسل پیدا شد نگفته است اینکه 3 تا غسل بکن اما گفته 3 تا نیت بکن برمیگردد به اینکه از عناوین قصدیه کرده و گفته است 1 غسل با 3 تا نیت کافی باشد و حتی دیروز گفتم یک حرف دیگر هست اینها حدث است و همینطور که مثل بول تکرار حدث معنا ندارد اینجا هم همینطور است یک آلودگی برای این پیدا شده این آلودگی بعد از آلودگی دیگر مثل همان بول بعد از بول است یا اینکه بواسطه غسل طهارت پیدا میشود و این طهارت باز یک امر وحدانی است و بواسطه یک غسل آن طهارت پیدا میشود و مابقی آن حدث ها اگر هم حدث نه آن طهارت ها برایش پیدا میشود مثل مثلاً غسل شب جمعه و غسل روز عید و غسل کون علی الطهاره و غسل صبر و غسل اجتناب از گناه و غسل های مستحب یک غسل که بکند برایش طهارت پیدا می شود مابقی هم میشود سالبه به انتفاء موضوع گفتم، نگفتند اما ظاهراً حرف من اشکال ندارد و دیگر اینکه تکرار کردم میخواهم از شما چیز یاد بگیرم ، بنا شد فکر بکنید و قول مشهور را درستش بکنیم .

لذا روی عرض من اینجور میشود که عدم تداخل اسباب و مسببات و مطلقاً و هر کجا که میبینیم تداخل شده یا از باب اینست که سالبه به انتفاء موضوع شد آن شرط یا اینکه آن شرط و حدث میآورد لذا 6 5 تا از مصادیق همان و حدث میشوند که در ما نحن فیه طهارت است .

حالا بحث امروز ما راجع به اینست اگر تعارضی پیدا شد مثل اذا خفی الجدران فقصر اذا خفی الاذان فقصر خب شما توی رساله هم مینویسید اینکه اگر دیوارهای شهر به حسب معمول دیده نشد و اگر نه صدای اذان معمولی شنیده نشد هر کدام از اینها موجب قصد است و تفاوت هم اینها دارند خفای جدران با خفای اذان باهم اصطکاک دارند حالا چه بکنند ؟

اگر کفایه مطالعه کرده باشید مرحوم آخوند نقل اقوال ميکنند بعد خودشان انتخاب میکنند و ما خیلی ان قلت قلت نداریم و آن اینست که اگر بحث من را قبول بکنید که یک بحث عقلی است و عقل ما میگوید قدر جامع چنانچه در بعضی از رساله ها هم آمده یک خفای جدران این اصلاً مقدور نیست خفای اذان هم نه بلکه این کاشف است از یک کیلومتر از شهر یک کیلومتر که آمدیم بیرون این باید قصر کرد و اینکه گفتند خفای جدران از باب مثال است این شرط نیست ، مشروط نیست اینکه گفتند خفای اذان یا خفای جدران اینها هیچ کدام شرطیت ندارد قدر جامع است در حقیقت شارع مقدس بعنوان اذا خفی الجدران فقصر اذا خفی الاذان فقصر میخواهند بگویند که اگر یک کیلومتر تا یک کیلومتر نه توی شهر است از شهر بیرون آمده این حق روزه خوردن ندارد اگر روزه بخورد حرام است اگر میخواهد نماز بخواند باید نمازش را تمام بخواند اما مثلاً یک کیلومتر آنطرفتر دیگر میتواند روزه اش را بخورد میتواند نمازش را شکسته بخواند بعضی از بزرگان گفتند و رفع تعارض هم شده است و برگشتش هم به همان عرض من است که اصلاً معنا ندارد که تعدد شرط وحدت جزا اگر تعدد شرط است تعدد جزا ، اگر تعدد جزاست تعدد شرط توارد علتین بر سر علّت واحد محال است عقلاً ، شرعاً و ما هیچ جا نداریم که تعدد شرط تعدد جزا شود وحدت درست شود تعدد شرط وحدت درست کند تعدد جزا وحدت درست کند این یک امر عقلی است .

اما در مسأله ما یک چیز دیگر هم هست و آن چیز خوبی است عرفاً و آن اینست که مرحوم آخوند هم میگویند اما قبول نمیکنند بواسطه منطوق کل واحد رفع ید از مفهوم کل واحد بکند این دیگر عالی در میآید میگویند به آن جمع عرفی یعنی عرف وفق این جمع بین دلالی حمل عام بر خاص و مطلق و مقید و اینها هم نیست همان که مرحوم آخوند میگویند توفیق عرفی ، العرف وفق جمع بین 2 تا دلیل بکند دست از مفهوم هر دو بردارد به منطوق هر دو عمل بکند .

لذا اصلاً تعارض توی کار نیست وقتی تعرض توی کار نشد آن جامع انتراعی عقلی هم نگفتیم دیگر خواه ناخواه اینجور میشود کل واحد موجب قصر است اگر خفای جدران شد موجب قصر است اگر خفای اذان شد موجب قصر است هر کدام مقدم شد آن مقدم است دیگر اگر خفای جدران مقدم شد خفای اذان هیچ کاره میشود اگر خفای اذان مقدم شد خفای جدران هیچ کاره میشود اما با هم تعرض هم ندارند و نه این با آن میجنگد ، نه آن با این میجنگد و جنگشان راجع به مفهومشان است وقتی شما مفهوم را از هر دو گرفتید نه این با او میجنگد نه او با این میجنگد و العرف وفق اینکه جمع بین دلیلین بکند و رفع ید از کل واحد از مفهوم قرینه اش هم منطوق و مبنای ما هم همین است .

دیروز هم میگفتم همه اینها در شرع مقدس اسلام هیچ کدام علّت نیستند حالا همه آنها معرف اند ، معرف گفتنشان هم مشکل است.

دیروز میگفتم همه اینها علّت نمااند ، معلول نمااند ، شرط نمااند مشروط نمااند ، سبب نمااند و مسبب نمااند چون تکوین نیست . تکوین است که فلسفه تویش میآید موضوعش وجود خارجی است و اما اگر اعتباری شد اصلاً مباحث عقلی هیچ کدام در آن نمیآید .

لذا باید بگوئیم که عقل دقی فلسفی یعنی فلسفه ، فلسفه توی فقه نمیآید فلسفه توی اصول نمیآید و به قول آقای بروجردی ( رض ) بد کاری کردند فلسفه را آوردند توی اصول و کار را مشکل کرد.

بنابر این ، این حرف ایشان هم معرف و امثال اینها هم نه اما چون وجود نماست همینجور که توارد علتین بر سر معلول واحد محال است همینجور هم بخواهیم 2 تا شرط برای یک مشروط این هم محال است توارد شرطین علی مشروط واحد اما این حرفها توی فلسفه نمیآید فلاسفه این حرفها را نمیدانند توی اصول میآید ، یک چیزی در اصول میآید در فلسفه نمیآید یک چیزی در فلسفه میآید در اصول نمیآید حالا منجمله اینکه جمع عرفی العرف وفق جمع بین دلیلین بکند این مربوط به فقه ماست ، مربوط به اصول ماست این حرفها توی فلسفه نمیآید جمع دلالی حمل عام بر خاص خب شما نمیتوانید در اسفار صدر المتألهین یک جا پیدا کنید مرحوم صدر المتألهین حمل مطلق بر مقید کرده باشد ما هم باید همینجور باشیم همینطور که صدر المتأ لهین شأنش نبوده توی فلسفه حمل مطلق بر مقید بکند باید ما هم شأن مان باشد تکوین را با تشریع با هم خلط نکنیم.

حالا خلاصه حرف این شد که این اذا خفی الجدران فقصر و اذا خفی الاذان فقصر عقل جمع بین دلیلین میکند میگوید شارع مقدس حکیم است حرف بیجا نمیزند هر چه بگوید درست است پس تعارض در اینجا جمعش اینست که ما برای آن مشروط یک قدر جامع درست بکنیم و بگوئیم مشروط ما آن قدر جامع است و

این 2 تا از مصادیق است .

اذا خفی الاذان فقصر و اذا خفی الجدران فقصر یعنی یک کیلومتر نمیدانم حالا یک کیلومتر 2 کیلومتر آن قدر جامع که آن قدر جامع هم خفای اذان است هم خفای جدران وجوب قصر روی این قدر جامع است نه روی اذان ، خفای اذان نه روی خفای جدران این جمع عقلی است اگر بیائیم توی عرف وفق جمع بین دلیلین بکند بگوید که رفع مفهوم از کل واحد قرنیه چه ؟ منطوق کل واحد باز هم همین را میگوید شارع مقدس بیجا نمیگوید هر چه بگوید درست است پس اینجا را چه کار بکنیم ؟ العرف وفق رفع ید از مفهوم بکند بواسطه منطوق کل واحد .

هر دو جمع را بزرگان گفته اند اما ما نمیگوئیم میگوئیم یک کدام عقلی است یک کدام عرفی است جمع عرفی در فقه در اصول مقدم بر جمع عقلی است و الا هر دو جمع درست است ، عالی است اما چونکه عرف در فقه ما مقدم بر عقل است لذا میگوئیم جمع عرفی مقدم بر جمع عقلی .

دیگر اینجا چیزی نداریم نمیدانم اسمش را بگذاریم بکر یا نه هر چه بالاخره یک حرفهای تازه ای است آنچه من دارم میگویم روی این حرفهای تازه شما فکر بکنید ان قلت قلت بکنید ، ریشه دارش بکنید این ریشه دار کردن خیلی خوب است ما یک وقتی به شما میگفتیم که ما آمدیم اصفهان اینجور شود بگوید قال نجفیون کذا قال قمیون کذا ، قال اصفهانیون کذا خیلی دلمان میخواست اینجورها باشد همینجوری که نجف مبنائی دارد ، قم مبنائی دارد اصفهان هم دارای مبنا در علوم اسلامی شود .

بحث تمام شد ، بحث فردایمان راجع به مفهوم وصف است اگر بگوید اکرام زیداً العادل این آیا مفهوم دارد ؟ یعنی اگر زید غیبت کرد دیگر از کار میافتد و هیچ چیز هم جایش نمینشیند یا نه چیزی بجایش میتواند بنشیند ؟ در اینکه اگر گفت اکرام زیداً العادل و این زید عادل بود حالا غیبت کرد نمیشود دیگر اکرامش کرد یا واجب نیست اکرامش کرد ؟ اشکالی نیست اسمش را میگذارند ثبوت عند الثبوت انتفاء عند الانتفاء ، ثبوت عند الثبوت .

زید عالم وجوب اکرام انتفاء عند الانتفاء زید فاسق عدم وجوب اکرام ، خب این یک ضرورت است اگر توی مفهوم شرط یادتان باشد میگفتیم ثبوت عند الثبوت ، انتفاء عند الانتفاء یک امر مسلم است و یک امر ضروری و به استاد بزرگوارمان میگفتیم آقا این مفهوم نیست که شما میگوئید برای اینکه استاد بزرگوار ما آقای بروجردی همه مفاهیم را حجت میدانستند چه مفهوم شرط ، چه مفهوم وصف چه سایر مفاهیم نسبت به قدما همه مفاهیم را حجت میدانند دلیلشان هم همین بود میفرمودند که قدما میگویند اصلاً مفهوم هم همین است ثبوت عند الثبوت انتفاء عند الانتفاء یک ضرورت است بنابر این مفهوم را باید ما حجت بدانیم به ایشان عرض میکردیم این اصلاً بحث نیست .

بحث مفهوم اینست گفته اکرم زیداً العالم حالا این نسیان کرد علمش از بین رفت خانه نشین شد آیا این خانه نشستن این مظلومیاش میتواند بجای علمش بنشیند یا نه ؟

آن کسی که میگوید مفهوم دار میگوید نه برای اینکه علم علّت منحصره است آن کسی که میگوید میتواند میگوید علّت منحصره نیست علّت تامه است علم علّت تامه است اما علم علّت منحصره میگوید نه این مفهوم است مفهوم وصف اینست.

لذا ثبوت عند الثبوت انتفاء عند الانتفاء نه آن مسلم است و ضرورت است و هیچ اشکالی هم در مسأله نیست.

وقتی بگوید اکرم زیداً العالم این عالم نباشد اکرام نیست فرق هم نمیکند سنخ حکم یا شخص حکم اذا انتفی الموضوع انتفی الحکم آن حکم ما میخواهد سنخ حکم باشد میخواهد شخص حکم باشد .

حالا مابقیاش برای فردایمان انشاء الله .

و صلی الله علی محمد و آل محمد