< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/08/22

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: تاخیر عمدی عمره
 تحرير الوسيلة، ج‌1، ص: 408«و لو دخل في العمرة بنية التمتع في سعة الوقت و أخر الطواف و السعي متعمدا إلى أن ضاق الوقت ففي جواز العدول و كفايته إشكال، و الأحوط العدول و عدم الاكتفاء لو كان الحج واجبا عليه»
 مطلب سوم در مساله ششم در دو فرض ملاحظه می شود:
 فرض اول:
 زید نائی که محرم به احرام عمره تمتع شده است در اول ذی الحجه وارد مکه معظمه شده است و عمدا طواف و سعی نکرده است تا نزدیک زوال عرفه در نتیجه تمکن از انجام اعمال عمره را تا زوال عرفه ندارد وظیفه این شخص چه مسمای وقوف عرفه را درک کند یا نه چیست؟
 فرض دوم:
 فرض قبلی ولی این شخص می تواند تا زوال اعمال عمره را تمام کند اما تمکن از درک مسمی را ندارد آیا عدول جایز است یا نه؟
 در فرض اول چهار احتمال داده شده است:
  • وظیفه این شخص عدول به حج افراد می باشد کما عن السید الحکیم زیرا اگر چه بخاطر ترک عمره عاصی است ولکن ادله عدول اطلاق دارد به این معنا که می فرمایند کسی که نمی تواند عمره تمتع را قبل از زوال عرفه انجام دهد وظیفه اش عدول است چه این عدم توانایی بدون اختیار باشد مانند حائض و یا با اختیار باشد.
 به عبارت دیگر حج افراد -در فرض عدول- از احکام اضطراریه می باشد یعنی کسی که نمی تواند حج تمتع انجام دهد شارع برای آن بدل اضطراری قرار داده است و این امر ضطراری امر به عدول- اطلاق دارد کما اینکه در فاقد ماء چه با اختیار باشد و چه بی اختیار باشد وظیفه اش تیمم است.
 مرحوم حکیم می فرمایند:
 مستمسك العروة الوثقى، ج‌11، ص: 234 «فلاحظ النصوص تجدها- كغيرها من موارد الأبدال الاضطرارية- شاملة للعامد و غيره، و ان كان العامد آثماً في التأخير»
 و فیه:
 روایات اختصاص به صورت عذر غیر اختیاری دارد
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 292 باب 20 ح 3
 «عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَةُ تَجِي‌ءُ مُتَمَتِّعَةً فَتَطْمَثُ قَبْلَ أَنْ تَطُوفَ بِالْبَيْت‌...»
 «طمثت» ظهور در عذر غیر اختیاری دارد بلکه نص در عذر غیر اختیاری است.
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 297 باب 21 ح 2
 «قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ الْحَائِضِ إِذَا قَدِمَتْ مَكَّةَ...»
 حیض از اعذار غیر اختیاری می باشد اگر چه می توان فرض کرد که خانمی با استفاده از دارو حیض خود را جلو باندازد اما این امر در حج هیچ گونه داعی ندارد بلکه امر بالعکس می باشد خانمها ممکن است از داروهایی استفاده کنند که حیض آنها به تاخیر بافتد.
 نتیجه اینکه مورد روایات عذر غیر اختیاری می باشد و سرایت این حکم به عذر اختیاری نیاز به دلیل دارد و روایات نیز اطلاق ندارد.
  • وظیفه این شخص انجام حج تمتع می باشد زیرا ادله عدول اطلاق ندارد لذا باید به قواعد اولیه مراجعه شود و به مقتضای «اتموا الحج و العمرة لله» وظیفه او اتمام عمره تمتع می باشد و واجب است این عمل را تمام کند اما اینکه مسمی را درک نمی کند وی سه امر اضطراری دارد که با درک هر کدام با توجه به اقوال مختلف حجش صحیح است اضطراری عرفه، اختیاری مشعر، اضطراری مشعر، چنانچه در ح 3 از باب 23 حضرت فرموده اند:
 وسائل الشيعة، ج‌14، ص: 38 «قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْحَدِّ الَّذِي إِذَا أَدْرَكَهُ الرَّجُلُ أَدْرَكَ الْحَجَّ فَقَالَ إِذَا أَتَى جَمْعاً وَ النَّاسُ فِي الْمَشْعَرِ- قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْحَج‌»
 در این روایت حضرت فرموده اند اگر مشعر را درک کند حج را درک کرده است.
 حتی بنابر قولی اگر بعد از طوع شمس هم به مشعر برسد و اضطراری عرفه را درک کند حجش صحیح است.
 نتیجه اینکه این فرد اگر چه عاصی است ولی می تواند قبل از زوال، عمره را انجام دهد و حج را هم به امر ضطراری درک کند.
 پس نسبت به عمره اش امر به اتمام دارد و نسبت به حجش هم امر اضطراری دارد و امر اضطراری کما اینکه در غیر باب حج اطلاق دارد در باب حج هم اطلاق دارد و عذر اختیاری را هم در بر می گیرد.
 مرحوم حکیم در مستمسک می فرمایند:
 مستمسك العروة الوثقى، ج‌11، ص: 234 «لكن لازم ذلك الرجوع إلى القواعد المقتضية لوجوب إتمام العمرة و الاجتزاء في فعل الحج بإدراك المشعر، لعموم: من أدراك الوقوف بالمشعر فقد تمَّ حجه. و دعوى: اختصاصه بغير المقام ممنوعة. كما يظهر ذلك من ملاحظة نظائره، من موارد الأبدال الاضطرارية. فإن من أراق ماء الوضوء عمداً صح تيممه، و من أخر الصلاة حتى أدرك ركعة من الوقت صحت صلاته أداء، و من عجز نفسه عن القيام في الصلاة صحت صلاته من جلوس .. إلى غير ذلك من الموارد»
 و فیه: اوامر اضطراریه موقفین مورد عذر اختیاری را در بر نمی گیرد و قیاس به باب صلاة قیاس مع الفارق است زیرا در باب نماز ادله خاصه وجود دارد که نماز لاتسقط بحال و طبق این دلیل در صورت عذر اختیاری هم باید به امر اضطراری در باب نماز عمل کند.
 شاهد بر اینکه اوامر اضطراریه حج، این فرد را شامل نمی شود این است که اگر کسی که عمره را چند روز به عرفه انجام بدهد و عمدا به عرفات نرود و بگوید وقوف اضطراری عرفه یا اختیاری مشعر و یا اضطراری مشعر را انجام می دهد هیچ کسی نگفته که حج این فرد صحیح است و می تواند به اوامر اضطراریه عمل کند چرا که اوامر اضطراریه در طول اوامر اختیاریه می باشند نه در عرض آنها که فرد مخیر بین عمل به اوامر اختیاریه و اضطراریه باشد.
  • حج تمتع را رها کند و عمره مفرده انجام دهد
 این احتمال، ما نحن فیه را قیاس به فردی کرده است که بخاطر عذر، امکان انجام حج تمتع را ندارد چنین شخصی برای اینکه از احرام خارج شود عمره مفرده انجام می دهد و از احرام خارج می شود.
 و فیه:
  در مقیس علیه دلیل داریم که شخص می تواند به عمره مفرده عدول کند اما در مانحن فیه، دلیل نداریم
 4- عمره و حجش باطل است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo