< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/08/23

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: کیفیت احتیاط
  • عمره و بلکه احرام و حجش باطل است کما یظهر من استادنا المحقق.
 دلیل بر بطلان:
 دلیل بر بطلان در فرض اول که عمره تا زوال انجام نمی شود این است که ظرف انجام عمره تا زوال عرفه می باشد و با گذشتن زوال، ظرف انجام عمره تمام شده است لذا نمی تواند آن را ادامه دهد.
 دلیل بر بطلان در فرض دوم که تا زوال عمره انجام می شود ولی مسمی فوت می شود این است که اگر چه عمره تا زوال انجام خواهد شد ولی چون در این فرض تمکن از درک مسمی را ندارد عمره او هم باطل است زیرا عمره بدون اعمال حج معنا ندارد و صحیح نیست.
 علت بطلان احرام نیز همین جهت می باشد یعنی احرامی صحیح است که به دنبال آن بقیه اعمال عمره و اعمال حج، محقق شود و در این فرض چون اعمال عمره در فرض اول- و یا اعمال حج-در فرض دوم- انجام نشده است این احرام باطل است ضمن اینکه انجام اعمال در سال آینده هم ممکن نیست زیر شرط سوم- کما قلنا- انجام عمره و حج در سال واحد می باشد.
 مطلب چهارم در مساله ششم:
 کیفیت احتیاط برای کسی که در این مساله بخواهد احتیاط کند چگونه است؟
 در این مطلب فرقی بین انتخاب هر یک از احتمالات گذشته نیست الا اینکه اگر کسی مانند آقای خوئی یکی از احتمالات را صریحا قبول کرده اند این احتیاط مستحبی خواهد بود و اما اگر کسی مانند سید در عروه احتمال خاصی را نپذیرفته اند این احتیاط واجب می باشد.
 در کیفیت احتیاط سه نظریه می باشد:
  • جماعتی مانند مرحوم سید و سیدنا الاستاذ می فرمایند احتیاط به این است که عدول به حج افراد کند و اگر این حج واجب بوده است سال دیگر حج تمتع را انجام دهد.
 مرحوم امام در تحریر می فرمایند:
 تحرير الوسيلة، ج‌1، ص: 408«ففي جواز العدول و كفايته إشكال، و الأحوط العدول و عدم الاكتفاء لو كان الحج واجبا عليه»
 علت اینکه می گوییم در این سال عدول کند و حج افراد انجام دهد این است که اگر چه ما اطلاق ادله عدول را قبول نداریم ولی احتمال وجود چنین اطلاقی در واقع وجود دارد و موضوع احتیاط احتمال وجوب می باشد در نتیجه چون احتمال اطلاق ادله عدول داده می شود اگر در واقع هم ادله عدول اطلاق داشته باشد و صورت تاخیر عمدی را هم شامل شود ما به این امر با انجام حج افراد عمل کرده ایم
 اما علت اینکه گفتیم در سال آینده حج تمتع را انجام دهد این است احتمال داده می شود استنادا به «من ادرک المشعر» در سال اول وظیفه عدول نبوده است و باید حج تمتع را تمام می کرده است و یا بخاطر اینکه احتمال داده می شود حج او باطل بوده و یا باید عدول به عمره مفرده می کرده است علی ای حال به وظیفه عمل نکرده است و ما شک در فراغ ذمه او از حج تمتع داریم لذا عقل می گوید اتیان حج تمتع در سال آینده واجب است با انجام حج تمتع در سال آینده یقین به فراغ ذمه حاصل می شود زیرا یا وظیفه حج افراد بوده است که در سال قبل انجام شده است و یا حج تمتع بوده است که در این سال انجام شده است.
 و چون مرحوم امام و سید در عروه هیچ یک از احمالات اربعه را نپذیرفته اند این احتیاط وجوبی می باشد.
 2- ما یظهر من السید الحکیم، می فرمایند احتیاط این است که استنادا به قواعد اولیه-اتموا الحج و العمرة لله- سال اول حج تمتع را انجام دهیم و سال آینده نیز حج تمتع را تکرار کنیم با این کار یقین به فراغ ذمه حاصل می شود زیرا یا حج تمتع اضطراری در سال اول واجب بوده است و یا حج اختیاری در سال آینده واجب بوده است و ما هر دو را انجام داده ایم.
 در این صورت دوارن امر بین محذورین می باشد زیرا اگر اطلاقات ادله عدول را ثابت دانستیم عدول در سال اول عدول واجب است و اگر روایات «من ادرک المشعر» را مقدم ساختیم اتمام حج تمتع واجب است و عدو ل حرام خواهد بود در نتیجه اگر چه احتمال وجوب عدول را می دهیم ولی با وجود چنین احتمالی، احتیاط را به ترک عدول قرار دادیم یا از این باب که در دوران بین وجوب و حرمت چون دفع مفسده اولی از جلب منفعت می باشد جانب حرمت مقدم می شود و یا از این باب که اگر چه دوران امر بین وجوب عدول است بخاطر اطلاقات ادله عدول و بین حرمت عدول بخاطر اطلاقات ثانویة-من ادرک المشعر- ولی چون حرمت مرجح دارد بر احتمال وجوب مقدم می شود زیرا حرمت موافق با اصل است چرا که قبل ضیق وقت، عدول جایز نبوده است بعد از ضیق شک می کنیم عدول جایز است یا نه استصحاب می شود عدم جواز عدول بخلاف احتمال وجوب که مخالف اصل می باشد.
 خلاصه اینکه اگر چه موضوع احتیاط احتمال تکلیف می باشد و وجوب و حرمت هر دو محتمل می باشند ولی چون جانب حرمت مقدم بر وجوب می باشد احتیاط در عمل، به مقتضای جانب حرمت و عدم عدول می باشد.
 عبارت مرحوم حکیم رحمة الله علیه:
 مستمسك العروة الوثقى، ج‌11، ص: 235«ثمَّ لو فرض التوقف عن العمل بالنصوص و العمل بالقواعد- كما يظهر من المتن- فالاحتياط كما يكون بالعدول لاحتمال وجوبه، يكون بالإتمام لاحتمال وجوبه أيضاً. بل لعل الثاني أقرب، لأنه موافق للاستصحاب. فتأمل جيداً»
 3- ما یظهر من استادنا المحقق، سیاتی انشاء الله

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo