< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/10/19

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: میقات ذو الحلیفه
 تحرير الوسيلة، ج‌1، ص: 410 «الأول- ذو الحليفة،
 و هو ميقات أهل المدينة و من يمر على طريقهم، و الأحوط الاقتصار على نفس مسجد الشجرة، لا عنده في الخارج، بل لا يخلو من وجه»
 از سه جهت نسبت به این میقات بحث می شود:
 1- نام این میقات چیست؟
 2- این میقات برای چه افرادی می باشد؟
 3- از مکان خارج متصل به این میقات احرام جایز است یا نه؟
 فعلا بحث در نام این میقات است که سه مطلب بیان می شود.
 مطلب اول:
 فقهاء در تسمیه میقات اهل مدینه سه طائفه می باشند:
 طائفه اولی:
 جماعتی تعبیر به ذوالحلیفه کرده اند مانند شهیدین و صاحب حدائق و سیدنا الاستاذ
 مرحوم شهید در شرح لمعه می فرمایند این کلمه مصغر است و در باره علت نامگذاری این میقات را به ذوالحلیفه چنین فرموده که علت نامگذاری یا بخاطر این بوده است که این مکان، مکان تحالف بوده است یا به این خاطر که این مکان محل روئیدن گیاهی بوده که نامش حلفاء بوده است.
 طائفه دوم:
  جماعتی تعبیر به مسجد شجره کرده اند مانند مرحوم نراقی و صاحب شرایع و سید مر تضی و ابو الصلاح حلبی.
 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌18، ص: 107
 «[في بيان ميقات أهل المدينة]
 و لأهل المدينة مسجد الشجرة»
 طائفه سوم:
 جماعتی تعبیر به «ذوالحلیفه و هو مسجد الشجرة» کرده اند مانند صاحب مهذب البارع و محقق در معتبر و مرحوم صدوق.
 ینابیع ج 7 ص 273 «باب المكان الذي يصح الإحرام منه وأحكامه : الأمكنة التي يجب الإحرام فيها هي التي وقتها النبي ص وهي : ذو الحليفة وهو مسجد الشجرة وذلك ميقات أهل المدينة ومن حج على طريقهم»
 مطلب دوم:
 روایات
 این اختلاف به تبع اختلافی است که در روایات وجود دارد که حدود سی روایت می باشد که حدود ده روایت آن در باب یک از مواقیت و بقیه در ج 8 از ابواب مواقیت باب 6 و باب 7 و باب 11 و باب 17 و ابواب احرام باب 7 و باب 9 و باب 14 و ج 8 باب 1 از اقسام حج ح 2 و 15 می باشد.
  • روایاتی که در آنها عنوان ذوالحلیفه آمده است:
 1- وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 307 باب 1 ح 1 «قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع ... ُ فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَة ...‌»
 2- المصدر ح 2 «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَة...» ‌
 3- المصدر ص 309 ح 5 «قَالَ ... وَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ مِنْ ذِي الْحُلَيْفَةِ وَ الْجُحْفَة ...»
 نکتة: کلمه میقات در ح 5 آمده است در حالیکه جلسه قبل گفته شد این کلمه در روایات وجود ندارد.
 4- المصدر ح 6 «عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَة....»
 5- المصدر ص 310 ح 8 « سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْكُوفَةِ وَ خُرَاسَانَ-وَ مَنْ يَلِيهِمْ وَ أَهْلِ مِصْرَ مِنْ أَيْنَ هُوَ قَالَ إِحْرَامُ أَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِيقِ- وَ مِنْ ذِي الْحُلَيْفَة...››
 همه این روایات صحیحة السند می باشند
 سه روایت صحیحه دیگر هم در ابواب دیگر وجود دارد که عنوان ذو الحلیفه در آنها آمده است.
  • روایاتی که در آنها عنوان ذوالحلیفه و هو الشجره آمده است:
 1- المصدر ص 308 ح 3 «قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ... وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ- يُصَلِّي فِيهِ وَ يَفْرِضُ الْحَجَّ....»
 الروایة صحیحة
 2- المصدر ح 4 « الْحَلَبِيِّ مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَةِ كَانَ يُصَلِّي فِيهِ وَ يَفْرِضُ الْحَجَّ فَإِذَا خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ وَ سَارَ وَ اسْتَوَتْ بِهِ الْبَيْدَاءُ- حِينَ يُحَاذِي الْمِيلَ الْأَوَّلَ أَحْرَمَ‌»
 الروایة صحیحة
 3- المصدر ص 309 ح 7 «قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ... إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ- وَ هِيَ الشَّجَرَة...»
 الروایة صحیحة
 4- المصدر ص 310 ح 11 «وَ فِي الْأَمَالِي ... وَ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَة...»
 این روایت ضعیف می باشد زیرا مرسله می باشد.
 5- المصدر ص 311 ح 12 «وَ فِي كِتَابِ الْمُقْنِعِ...وَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ ذَا الْحُلَيْفَةِ وَ هُوَ مَسْجِدُ الشَّجَرَة...»
 این روایت ضعیف می باشد زیرا مرسله می باشد.
  • روایاتی که عنوان مسجد شجره یا شجره را بیان کرده است:
 تقریبا 23 روایت مسجد شجره و شجره نامگذاری شده است که اغلب این روایات در باب 14 از ابواب احرام است و چند روایت از باب 1 مواقیت که اشاره می شود:
 1- المصدر ص 310 ح 9 « قَالَ... لِأَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِيقِ- وَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَ مَنْ يَلِيهَا مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ وَ مَنْ يَلِيهَا مِنَ الْجُحْفَة...»
 2- المصدر ص 311 ح 13 «وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْوَلِيدِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَيِّ عِلَّةٍ أَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص- مِنْ مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ وَ لَمْ يُحْرِمْ مِنْ مَوْضِعٍ دُونَهُ فَقَالَ لِأَنَّهُ لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ صَارَ بِحِذَاءِ الشَّجَرَةِ نُودِيَ يَا مُحَمَّدُ- قَالَ لَبَّيْكَ قَالَ أَ لَمْ أَجِدْكَ يَتِيماً فَآوَيْتُكَ وَ وَجَدْتُكَ ضَالًّا فَهَدَيْتُكَ فَقَالَ النَّبِيُّ ص- إِنَّ الْحَمْدَ وَ النِّعْمَةَ وَ الْمُلْكَ لَكَ لَا شَرِيكَ لَكَ- فَلِذَلِكَ أَحْرَمَ مِنَ الشَّجَرَةِ دُونَ الْمَوَاضِعِ كُلِّهَا»
 این روایت ضغیف است زیرا اولا مرسله است و ثانیا حسین بن ولید توثیق نشده و ثالثا حمدان بن حسن یا حسین بن حمدان توثیق نشده است.
 مطلب سوم:
 ادله اقوال:
 دلیل قول اول:
 کسانی که می گویند میقات ذو الحلیفه می باشد- با فرض اینکه دائره ذو الحلیفه اوسع از مسجد شجره یا شجره می باشد- مانند شهید در دروس و محقق کرکی و سیدنا الاستاذ- اگر چه بعضی احتیاط کرده اند ولو وجوبا- به روایت 1 و 2 و 6 و 8 از باب یک مواقیت (و تقدم ذکره)- که همه صحیح می باشند- استناد کرده اند.
 دلیل بر نظریه دوم- میقات مسجد الشجره یا شجره - کما یظهر من الحدائق و صرح بذلک السید فی العروة
 می فرمایند اگر چه چهار روایت صحیحه ذو الحلیفه را می گوید لکن بملاحظه اوسع بودن ذوالحلیفه، این روایات مطلق هستند و ح 3 و 4 و 9 و 11 و 12 و 13 که احرام را مختص به مسجد شجره کرده است مقید می باشند لذا باید مطلق را حمل بر مقید کرد در نتیجه احرام در خارج از مسجد باطل است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo