< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/11/09

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: عمومیت مواقیت
 مطلب دوم:
 ما اشاره الیه سیدنا الاستاذ بقوله: «و من یمر علی طریقهم»
 در جلسات قبل اشاره شده که میقات مدنی ها مسجد شجره می باشد،در این عبارت می فرمایند مسجد شجره میقات هر کسی است که از شجره عبور کند و به حج برود و لو اینکه مقیم مکه باشد و یا از خراسان به مدینه آمده است و از این مسجد عبور می کند.
 دلیل بر این حکم
 اولا: اتفاق المسلمین
 حدائق ج 14 ص 455 « و هذا الحكم مجمع عليه بينهم‌ »
 مغنی ج 3 ص 113 م 2276 «و هذه المواقیت لاهلها و لمن مر عیها من غیر اهلها ممن اراد الحج»
 ثانیا: طوائف من الروایات
 طائفه اولی: روایاتی که مواقیت را بیان کرده است که اکثر این روایات در باب یک از مواقیت نقل شده است.
 حاصل مستفاد از این روایات این است که در اسلام مثلا پنج میقات مشخص شده است برای مدنی ها مسجد شجره و برای شامی ها جحفه و...و با توجه به اینکه می دانیم وجوب حج مختص به مدنی ها و شامی ها و ...نیست بلکه بر همه مسلمانها واجب است نمی شود که بقیه مسلمانها میقات نداشته باشند و با توجه به اینکه عبور از میقات بدون احرام جایز نیست باید هر کسی که از این مواقیت می گذرد محرم شود چه اهل این میقات باشد یا نباشد.
 منها: وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 308 باب 1 ح 3 «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِيتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- لَا يَنْبَغِي لِحَاجٍّ وَ لَا لِمُعْتَمِرٍ أَنْ يُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا ...»کلمه احد همه مسلمانها را در بر می گیرد.
 نتیجه اینکه با توجه به اینکه حج اختصاص به بعضی دون بعض دیگر ندارد و گذشت از میقات هم بدون احرام جایز نیست هر کسی که به این مواقیت گذست باید محرم شود.
 طائفه دوم: روایاتی که درخصوص این فرض وارد شده است.
 منها: وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 309 باب 1 ح 5«وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِحْرَامِ أَهْلِ الْكُوفَةِ وَ أَهْلِ خُرَاسَانَ- وَ مَا يَلِيهِمْ وَ أَهْلِ الشَّامِ وَ مِصْرَ مِنْ أَيْنَ هُوَ فَقَالَ أَمَّا أَهْلُ الْكُوفَةِ وَ خُرَاسَانَ- وَ مَا يَلِيهِمْ فَمِنَ الْعَقِيقِ- وَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ مِنْ ذِي الْحُلَيْفَةِ وَ الْجُحْفَةِ- وَ أَهْلُ الشَّامِ وَ مِصْرَ مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ أَهْلُ الْيَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ- وَ أَهْلُ السِّنْدِ مِنَ الْبَصْرَةِ يَعْنِي مِنْ مِيقَاتِ أَهْلِ الْبَصْرَة»
 واضح است که نه خصوصیتی در اهل هند می باشد و نه خصوصیتی در میقات اهل بصره بلکه هر کسی که از این مقات بگذرد باید محرم شود.
 منها: المصدر ص: 310 ح 8 «وَ عَنْهُ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الْمُتْعَةِ فِي الْحَجِّ مِنْ أَيْنَ إِحْرَامُهَا وَ إِحْرَامُ الْحَجِّ قَالَ وَقَّتَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِأَهْلِ الْعِرَاقِ مِنَ الْعَقِيقِ- وَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَ مَنْ يَلِيهَا مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ لِأَهْلِ الشَّامِ وَ مَنْ يَلِيهَا مِنَ الْجُحْفَةِ- وَ لِأَهْلِ الطَّائِفِ مِنْ قَرْنٍ- وَ لِأَهْلِ الْيَمَنِ مِنْ يَلَمْلَمَ- فَلَيْسَ لِأَحَدٍ أَنْ يَعْدُوَ مِنْ هَذِهِ الْمَوَاقِيتِ إِلَى غَيْرِهَا»
 منها: المصدر ص: 331 باب 15 ح 1‌«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ‌ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ كَتَبْتُ إِلَيْهِ أَنَّ بَعْضَ مَوَالِيكَ بِالْبَصْرَةِ- يُحْرِمُونَ بِبَطْنِ الْعَقِيقِ وَ لَيْسَ بِذَلِكَ الْمَوْضِعِ مَاءٌ وَ لَا مَنْزِلٌ وَ عَلَيْهِمْ فِي ذَلِكَ مَئُونَةٌ شَدِيدَةٌ وَ يُعَجِّلُهُمْ أَصْحَابُهُمْ وَ جَمَّالُهُمْ وَ مِنْ وَرَاءِ بَطْنِ الْعَقِيقِ بِخَمْسَةَ عَشَرَ مِيلًا مَنْزِلٌ فِيهِ مَاءٌ وَ هُوَ مَنْزِلُهُمُ الَّذِي يَنْزِلُونَ فِيهِ فَتَرَى أَنْ يُحْرِمُوا مِنْ مَوْضِعِ الْمَاءِ لِرِفْقِهِ بِهِمْ وَ خِفَّتِهِ عَلَيْهِمْ فَكَتَبَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص وَقَّتَ الْمَوَاقِيتَ لِأَهْلِهَا وَ مَنْ أَتَى عَلَيْهَا مِنْ غَيْرِ أَهْلِهَا وَ فِيهَا رُخْصَةٌ لِمَنْ كَانَتْ بِهِ عِلَّةٌ فَلَا تُجَاوِزِ الْمِيقَاتَ إِلَّا مِنْ عِلَّة»
 محل استشهاد در این روایت جمله «و من اتی علیها من غیر اهلها» می باشد.
 الروایة صحیحة و الدلالة واضحة
 دو روایت هم وجود دارد که موید ما ذکرنا است:
 1- المصدر ص: 318 باب 8 ح 1 «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْمٍ قَدِمُوا الْمَدِينَةَ فَخَافُوا كَثْرَةَ الْبَرْدِ وَ كَثْرَةَ الْأَيَّامِ يَعْنِي الْإِحْرَامَ مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ أَرَادُوا أَنْ يَأْخُذُوا مِنْهَا إِلَى ذَاتِ‌ عِرْقٍ- فَيُحْرِمُوا مِنْهَا فَقَالَ لَا وَ هُوَ مُغْضَبٌ مَنْ دَخَلَ الْمَدِينَةَ فَلَيْسَ لَهُ أَنْ يُحْرِمَ إِلَّا مِنَ الْمَدِينَة»
 جمله «من دخل المدینة فلیس له ان یحرم الا من المدینه» نشان می دهد که عبور از میقات بدون احرام جایز نیست ولو اینکه اهل مدینه هم نباشند.
 و اما علت اینکه موید است بخاطر سند روایت می باشد اگر چه طریق جناب شیخ به موسی بن قاسم صحیح است ولی جعفر بن محمد بن حکیم توثیق نشده است.
 بعضی گفته اند کسی که این فرد را جرح کرده است ابو اسحاق حمدویه [1] می باشد که خود مجهول الحال می باشد لذا به جرح این فرد اعتنایی نمی شود
 مرحوم آقای خوئی می فرمایند چون جعفر بن محمد در اسناد کامل الزیارات واقع شده است جارح مورد اعتماد نیست لذا به جرح او اعتنا نمی شود.
 ولی به نظر ما بحث در مقتضی است نه وجود مانع به عبارت دیگر این فرد در کتب رجال توثیق نشده است که حال بحث شود آیا مانعی از وثاقت او وجود دارد یا نه، بله آقای خوئی چون وقوع در کامل الزیارات را موجب توثیق می دانند بحث را در وجود مانع مطرح کرده اند.
 2-روایت نبوی« هنّ لهنّ و لمن أتى عليهنّ من غير أهلهن‌»
 این روایت در کتب عامه و خاصه هر دو ذکر شدها است مانند مغنی ج 3 ص 113 م 2276 .
 این روایت هم موید است زیرا این حدیث سند ندارد.
 مطلب سوم:
 آیا خارج مسجد شجره می توان محرم شد یا نه؟
 سیاتی انشاء الله


[1] معجم رجال الحديث، ج‌7، ص: 182

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo