< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/11/10

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: احرام از خارج مسجد شجره
 مطلب سوم:
 ما اشار سیدنا الاستاذ بقوله:
 «و الأحوط الاقتصار على نفس مسجد الشجرة، لا عنده في الخارج، بل لا يخلو من وجه‌»
 برای روشن شدن عبارت اولا باید مرکز بحث روشن شود و ثانیا اقوال در این زمینه ملاحظه شود و ثالثا ادله اقوال برسی شود.
 و اما جهت اول-مرکز نزاع-
 در مورد میقات مدنی ها ممکن است ما قائل شویم ذوالحلیفه مقات می باشد و ممکن است قائل شویم مسجد میقات می باشد و علی التقدیرین ممکن است احرام در خارج متصل به مسجد صورت گیرد و ممکن است در خارج قریب مسجد صورت گیرد و ممکن است در خارج بعید (خارج محاذاة)از مسجد احرام صورت گیرد چه عن یمینها و یسارها.
 حال اگر قائل شویم که ذوالحلیفه میقات می باشد در این صورت احرام از خارج متصل و خارج قریب یقینا اشکالی ندارد زیرا در هر دو فرض احرام از ذوالحلیفه صورت گرفته است لذا بعضی از ابتدای امر بحث را بنابر اینکه میقات مسجد باشد مطرح کرده اند.
 بهترین عبارت در تحریر مرکز بحث فرمایش مرحوم سید در عروة می باشد.
 العروة الوثقى (المحشى)، ج‌4، ص: 630 «فالأحوط (1) الاقتصار على المسجد ...لكن مع ذلك الأقوى جواز الإحرام من خارج المسجد و لو اختياراً، و إن قلنا: إنّ ذا الحليفة هو المسجد»
 ایشان می فرمایند بر فرض اینکه میقات مسجد است این بحث مطرح می شود که آیا احرام از خارج مسجد جایز است یا نه؟
 در این مساله بیشتر از خارج متصل و خارج قریب بحث می شود اما خارج بعید باید در بحث محاذات بحث شود.
 نتیجه بحث
 مرکز نزاع بنابر قول اول می باشد یعنی اگر میقات مسجد باشد آیا احرام از خارج آن جایز است یا نه؟
 جهت دوم-اقوال-
 این مساله احتمالات و بلکه اقوالی وجودی دارد:
 عروه و مناسک و معتمد خوئی و جامع المدارک
  1. احرام از خارج مسجد متصلا و قریبا جایز است کما یظهر من السید فی العروة و استادنا المحقق فی المناسک و المعتمد و الخونساری فی جامع المدارک.
  2. احرام از خارج مسجد مطلقا باطل است کما یظهر من سیدنا الاستاذ و آقا ضیاء عراقی و بعض اعاظم المعاصرین.
  3. تفصیل بین احرام از خارج متصل و خارج قریب در خارج متصل اشکال ندارد اما در خارج قریب منفصل احرام باطل است کما یظهر من السید الحکیم
 ادله نظریه اول
 برای این نظریه حدود هفت دلیل بیان شده است.
  • کما یظهر من السید فی العروة و تبعه فی ذلک استادنا المحقق که می فرمایند در ادله احرام از مسجد کلمه من آمده است و کلمه فی بکار نرفته است «لیکن احرامک من المسجد» و مشخص است که من برای ابتدا می باشد و فی برای ظرفیت می باشد در نتیجه دلیلی نداریم که احرام حتما باید در مسجد باشد و مسجد ظرف برای احرام باشد در نتیجه با توجه به کلمه من چه احرام از مسجد باشد چه از مکان متصل به مسجد باشد از مبدا خودش صورت گرفته است.
 روایاتی هم که می گویند احرام قبل از میقات و بعد از میقات جایز نیست اشاره به همین مطلب دارند که ابتدای احرام از مسجد شروع می شود.
 ضمن اینکه عرفا هم به کسی از ده متری مسجد محرم شده است می گویند از مسجد محرم شده است کما اینکه وقتی گفته می شود «رکض من المسجد» خارج قریب را هم عرفا شامل می شود.
 مرحوم سید در عروه می فرمایند:
 «إذ فرق بين الأمر بالإحرام من المسجد، أو بالإحرام فيه»‌
 و فیه:
 اولا: این استدلال خصوصا بنابر مسلک آقای خوئی در غایت اشکال است زیرا در جلسات قبل اشاره شد که مرحوم آقای خوئی فرموده اند در هیچ روایتی امر با احرام در مسجد نداریم و مسجد در هیچ روایتی به عنوان میقات ذکر نشده است با این مبنا چگونه شما این استدلال را مطرح می کنید و تفصیل می دهید بین من المسجد و فی المسجد.
 و ثانیا: اگر چه کلمه «من» در روایات متعددی از مواقیت آمده است کما اینکه کلمه «من» در غیر واحد من الروایات نیز در مورد شجره هم بکار رفته است کما اینکه کلمه «من» در میقات حج تمتع نیز آمده است-حیث قال «من رحلک و من الطریق و من المسجد» اما در خصوص مسجد کلمه «من» بکار نرفته است مگر اینکه کسی ادعا کند چون در بقیه مواقیت «من» آمده است این حکم در مورد مسجد شجره هم جاری است.
 فقط در یک روایت کلمه من در خصوص مسجد ذکر شده است و هو:
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 311 باب 1 ح 13 «وَ فِي الْعِلَلِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَاتِمٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ حَمْدَانَ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْوَلِيدِ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع لِأَيِّ عِلَّةٍ أَحْرَمَ رَسُولُ اللَّهِ ص- مِنْ مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ وَ لَمْ يُحْرِمْ مِنْ مَوْضِعٍ دُونَهُ فَقَالَ لِأَنَّهُ لَمَّا أُسْرِيَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ صَارَ بِحِذَاءِ الشَّجَرَة...»
 و فیه: اولا این کلمه در کلام سائل است نه کلام امام علیه السلام و ثانیا این روایت مرسله می باشد و ثالثا عدة من المجاهیل در سند روایت وجود دارند.
 و ثالثا: از کلمه من در مسجد الحرام ظرفیت استفاده کرده اید در حالیکه می گوید اینجا ظرفیت را نمی رساند و اگر بگویید آنجا قرینه بر ظرفیت داریم ما هم می گوییم در اینجا هم قرینه بر ظرفیت داریم
 و رابعا: بر فرض اینکه کلمه من در خصوص مسجد هم ذکر شده باشد و بر فرض اینکه من برای ابتدا باشد بر خارج از مسجد عنوان مسجد صادق نیست تا بگوییم احرام از آن اشکال ندارد مثلا اگر خارج قریب مسجد نجس شود آیا کسی گفته که باید تطهیر شود و بر فرض اینکه عرف به خارج مسجد هم مسجد بگوید نظر عرف نمی تواند ملاک قرار گیرد زیرا در تطبیق مفهوم بر مصداق نظر عرف ملاک نیست بله در تعیین مفهوم به عرف مراجعه می شود اما اگر مسجد ده متر است و عرف می گوید اگر یک متر هم اضافه شد باز هم مسجد است این اشتباهی است که عرف در تطبیق انجام می دهد کما اینکه در باب صوم بیان شد عرف می گوید کسی یک متر از حد مسافت شرعی عبود کرده است هنوز از مسافت شرعی نگذشته است ولی این نظر عرف لایعتنی به بلکه باید حکم به طی مسافت شرعی شود.
 نتیجه اینکه نه از کلمه من می شود این مدعا را ثابت کرد و نه از استدلال به عرف

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo