موضوع: ادله جواز احرام از خارج مسجد

 از آنچه در جلسه قبل نسبت به دلیل اول گفته شد چند امر مشخص شد:

 «هذا مع إمكان دعوى: أن المسجد حد للإحرام فيشمل جانبيه مع محاذاته. و إن شئت فقل: المحاذاة كافية و لو مع القرب من الميقات»

 حاصل این دلیل این است که می فرمایند ادله ای که می گویند مسجد میقات است اگر چه میقات را مسجد قراد داده اند اما وجه اینکه مسجد میقات قرار گرفته بخاطر خصویت خاصی که در نفس مسجد است نیست بلکه ملاک اینکه مسجد میقات قرار گرفته بعد این مکان از حرم شریف می باشد لذا چون یمین و یسار مسجد هم از حیث بعد با خود مسجد به نسبه با حرم شریف یکی می باشند احرام از آنها هم اشکال ندارد.

 مرحوم آقای حکیم ابتداء در دلیل اول مناقشه می کنند.

 مستمسك العروة الوثقى، ج‌11، ص: 251«هذا الفرق إنما يقتضي جواز الإحرام من جوانب المسجد المتصلة به، و لا يسوغ الإحرام من جوانبه مع عدم الاتصال، لأن الابتداء حينئذ لا يكون من المسجد، كما لا يخفى»

 بعد از مناقشه در دلیل اول می فرمایند این دلیل دوم مناسب تر می باشد.

 در تقریب دلیل دوم می فرمایند:

 المصدر«فيكون المراد، من كون المسجد الميقات: أنه موضع للإحرام بلحاظ البعد عن مكة، فجميع ما يحاذيه من المواضع المساوية له في البعد يجوز الإحرام منها. و هذا هو العمدة في إثبات جواز الإحرام خارج المسجد»

 چون ملاک در قرار دادن مسجد شجره بعد مسجد شجره از مسجد الحرام می باشد هر مکانی که محاذات با مسجد باشد بعدش با مسجد الحرام به همان مقداری است که مسجد شجره با مسجد الحرام فاصله دارد لذا هم از مسجد می توان محرم شد و هم یمین و یسار مسجد که فاصله آنها یکی است بعد ایشان کلام محقق را در تایید این نظریه بیان می کنند که البته محقق که این نظریه را پذیرفته است شاید ذو الحلیفه را میقات می دانسته است نه مسجد شجره را و بعد مرحوم حکیم می فرمایند این قول را مرحوم صاحب جواهر هم به عنوان احتمال ذکر کره است.

 عبارت صاحب جواهر:

 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌18، ص: 109«اللهم إلا ان يقال بعدم وجوب الإحرام من نفس المسجد، و انما الواجب منه أو مما يحاذيه لا دونه و لا متجاوزا عنه كما ستسمع احتماله إن شاء اللَّه»

 می توان ادعا کرد که این استظهار از ح 3 از باب 1 مواقیت و ح 1 از باب 16 از مواقیت کما سیاتی استفاده شده است.

 و فیه: ظاهر ادله میقات این است که نفس مسجد میقات است و ملاک بعد نیست بلکه در روایات غیر متعبره که از حضرت سوال شد چرا رسول اکرم از این مکان محرم شد حضرت فرمودند زیرا در سفر معراج وقتی حضرت به محاذات مسجد شجره رسیدند از سوی حضرت حق خطاب آمد و حضرت فرمودند لبینک که از این روایت استفاده می شود که نفس این مکان شرافت دارد و خصوصیت دارد نه بعد آن از مسجد شریف.

 بله اگر قرینه ای بر این استظهار وجود داشته باشد خوب است اما ارتکاب خلاف ظاهر بدون وجود قرینه ممکن نیست.

 3- ما یظهر من استادنا المحقق که می فرمایند مسجد شجره و حلیفه دو اسم برای این مکان می باشند اگر چه مسجد شجره گفته شده است ولی مراد ذوالحلیفه می باشد مانند مسجد سلیمان که علم شده است برای کل شهر نه خصوص مکان مسجد این شهر.

 و فیه:

  اولا: این نیاز به قرینه دارد که شجره گفته شده باشد و اراده ذوالحلیفه شده باشد علم شدن مسجد شجره برای مکان به وسعت ذوالحلیفه نیاز به قرینه متقنی دارد و همه ادله تفسیره که می فرمایند ذوالحلیفه و هو مسجد الشجره این قول را نفی می کند.

 و ثانیا: مرکز نزاع جائی بود که ما میقات را مسجد شجره بدانیم نه ذو الحلیفه

 4- استناد به دو روایت:

 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 308 باب 1 ح 3 «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْإِحْرَامُ مِنْ مَوَاقِيتَ خَمْسَةٍ وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص- لَا يَنْبَغِي لِحَاجٍّ وَ لَا لِمُعْتَمِرٍ أَنْ يُحْرِمَ قَبْلَهَا وَ لَا بَعْدَهَا»

 المصدر ص: 332 باب 16 ح 1«صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنْ تَمَامِ الْحَجِّ وَ الْعُمْرَةِ أَنْ تُحْرِمَ مِنَ الْمَوَاقِيتِ الَّتِي وَقَّتَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص لَا تُجَاوِزْهَا إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْرِمٌ الْحَدِيث»‌

 در این دو روایت نهی از احرام قبل و بعد میقات شده است و اگر احرام از یمین و یسار هم جایز نبود امام می فرمود چون امام در مقام بیان تحدید و حد میقات می باشد پس چون از احرام یمین و یسار نهی نشده است در حالیکه از قبل و بعد نهی شده است استفاده می شود که احرام از یمین و یسار خارج مسجد اشکال ندارد.

 و فیه:

 اولا: باید دید نهی نسبت به قبل و بعد تحریمی است یا وضعی اگر وضعی باشد نهیش ارشادی است و اگر ارشادی باشد اگر روایت هم نمی فرمود عقل حکم به عدم صحت می کرد زیرا از ادله خود مواقیت استفاده می شود که قبل و بعد صحیح نیست لذا چون ارشادی بوده است قبل و بعد را ذکر کرده اما یمین و یسار را ذکر نکرده است.

 و ثانیا: یمین و یسار نیاز به نهی ندارد زیرا نفس ادله مواقیت دلالت بر نهی از احرام از یمین و یسار دارد و نیاز به نهی مستقل ندارد.

 خلاصه این چهار دلیل این است که آیا 20 سانتیمتر به مسجد مسجد است یا نه اگر مسجد نیست نیاز به نهی نداریم خود ادله مواقیت این را نفی می کند.

 و اگر کسی در مسجد شجره این حرف را بزند باید در بقیه مواقیت هم این حرف را بزد و احرام خارج از آن میقات را جایز بداند و اگر احرام از هر مکانی جایز باشد ادله میقات لغو خواهد بود.

 نتیجه بحث این است که ادله اربعه صلاحیت بر دلالت جواز احرام ازخارج مسجد را ندارند.

 5- در بعضی از روایات آمده است که احرام از بیداء صحیح است و این روایات بوضوح دلالت دارد که احرام مختص به مسجد نیست.

 و در روایات دیگر می فرمایند جایز است تلبیه در بیداء گفته شود از این روایات هم استفاده شده است که احرام از خارج مسجد جایز است.