< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

90/11/18

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: حکم ذوی الاعذار
 مطلب چهارم
 ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله: تحرير الوسيلة، ج‌1، ص: 409 «او غیرهما من الاعذار»
 آیا در غیر مرض و ضعف هم عبور جایز است یا نه سه نظریه است:
 1- بقیه اعذار هم حکم مرض و ضعف را دارد همانطور که مریض می تواند بدون احرام از شجره عبور کند و در جحفه محرم شود کذلک سایر ذوی الاعذار هم می توانند این کار مرتکب شوند هر نوع عذری باشد بلکه بعضی حیض و نفاس را هم از اعذار شمرده اند کما عن النراقی فی المستند و السید الحکیم فی المستمسک و السید فی العروة و سیدنا الاستاذ فی التحریر
 دلیل بر این نظریه:
 اگر چه مورد نص مرض و ضعف می باشد ولکن این دو به عنوان مصداق و مثال می باشند و کبرای کلی مطلق العذر می باشد.
 2- جماعتی از محققین منهم صاحب جواهر و مرحوم گلپایگانی می فرمایند این حکم اختصاص به مرض و ضعف دارد و در بقیه اعذار جاری نیست.
 دلیل:
 حکم عبور از میقات بدون احرام خلاف قاعده است آنچه استثناء شده است مریض و ضعیف می باشد و تنقیح مناط نیاز به علم به مناط حکم دارد و نمی توان بقیه اعذار را قیاس به مرض و ضعف کرد وقتی می توان حکم را تسریه داد که عموم یا اطلاقی وجود داشته باشد و یا علم به عدم خصوصیت در ناحیه مریض و ضعیف وجود داشته باشد.
  • در غیر مرض و ضعف یا آن عذر حرجی یا ضرری است و یا اینکه حرجی و ضرری نیست بلکه صرف زحمت می باشد اگر حرجی یا ضرر باشد عبور جایز است و الا جایز نیست.
 دلیل:
 قاعده نفی ضرر و نفی حرج وجوب احرام از شجره را بر می دارد و اگر حرجی و ضرری نباشد این قواعد شامل این اعذار نمی شود و جوب احرام و حرمت عبور بحال خود باقی است.
 و فیه:
 با این ادله فقط می توان نفی وجوب یا نفی حرمت کرد اما صحت احرام در جحفه را نمی توان با ادله نفی حرج و ضرر ثابت کرد زیرا این قواعد بعد بالضم- اثباتی ندارند فقط بعد نفیی دارند و احکام حرجی و ضرری را نفی می کنند.
 و فیه: ما صحت احرام در حجفه را با قاعده لاضرر و لا حرج اثبات نمی کنیم بلکه صحت احرام در جحفه را با روایات اثبات می کنیم با روایاتی که می فرمایند حجفه میقات شامی و من اتی علیها می باشد چرا که اگر چه این فرد مدنی است و شامی نیست ولی عنوان من اتی علیها بر او صادق است.
 ظاهرا این تفصیل، تفصیل مناسبی است
 در نتیجه ما افاد سیدنا الاستاذ فی الجمله صحیح است نه بالجمله
 بعضی گفته اند حتی مرض و ضعف هم خصوصیت ندارند بلکه در صورتی استثناء شده اند که حرجی باشند ولی این حرف هم صحیح نیست زیرا الغاء خصوصیت در موردی که عنوانی در روایت آمده باشد نیاز به دلیل دارد.
 مرحوم آقای خوئی برای عدم جواز احرام از حجفه یا برای عدم جواز عبور از شجره در اعذار غیر ضرریه و حرجیه به روایتی هم استدلال کرده اند.
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 318 ح 1 باب 8 «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْمٍ قَدِمُوا الْمَدِينَةَ فَخَافُوا كَثْرَةَ الْبَرْدِ وَ كَثْرَةَ الْأَيَّامِ يَعْنِي الْإِحْرَامَ مِنَ الشَّجَرَةِ- وَ أَرَادُوا أَنْ يَأْخُذُوا مِنْهَا إِلَى ذَاتِ‌ عِرْقٍ- فَيُحْرِمُوا مِنْهَا فَقَالَ لَا وَ هُوَ مُغْضَبٌ مَنْ دَخَلَ الْمَدِينَةَ فَلَيْسَ لَهُ أَنْ يُحْرِمَ إِلَّا مِنَ الْمَدِينَة»
 سید در عروه فرموده این روایت را حمل بر کراهت می کنیم ولی به نظر ما این روایت دو اشکال دارد و حمل به کراهت هم نمی شود مگر به ادله تسامح در ادله کراهت.
  1. اولا این روایت ضعف سندی دارد نه کراهت را ثابت می کند و نه حرمت را بخاطر اینکه جعفر بن محمد بن حکیم توثیق نشده است.
  2. ذات عرق از مواقیت مقابل مسجد شجره نیست در حالیکه بحث ما در عبور از مسجد شجره و احرام در حجفه و میقات مقابل مسجد شجره می باشد اگر چه اثبات عدم جواز عدول به میقات غیر مقابل هم معلوم نیست بخاطر ضعف سند این روایت.
 نتیجه اینکه این روایت حداقل بخاطر ضعف سندش قابل استناد نیست.
 مساله دوم
 مطلب اول: فرق بین حائض و نفساء با جنب
 در این مساله بین تحرید و عروه و سایر متون فقهیه اخلاف جزئی وجود دارد مثلا عروه حائض و نفساء در یک مساله بیان کرده اند و جنب را در مساله دیگر اما سیدنا الاستاذ حائض و نفساء و جنب را در یک مساله ذکر کرده است
 آنهایی که این عناوین را در دو مساله بیان کرده اند بخاطر فرقی است که بین جنب و حائض وجود دارد حنب می تواند غسل کند یا در حال عبور محرم شود کما اینکه اگر مدت حیض هم تمام شده است اما غسل نکرده است حکم جنب را دارد که او هم غسل کند و در مسجد محرم شود اما اگر در اثناء حیض باشد این حکم جنب را ندارد و نمی توان گفت که وی غسل کند یا تیمم کند و وارد مسجد شود و آب بردارد و غسل کند و محرم شود.
 و اما احکام حائض و نفساء سیاتی انشاء الله

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo