درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
90/11/24
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: احرام حائض و جنب
تحرير الوسيلة، ج1، ص: 409«مسألة 2 الجنب و الحائض و النفساء جاز لهم الإحرام حال العبور عن المسجد إذا لم يستلزم الوقوف فيه، بل وجب عليهم حينئذ، و لو لم يمكن لهم بلا وقوف فالجنب مع فقد الماء أو العذر عن استعماله يتيمم للدخول و الإحرام في المسجد، و كذا الحائض و النفساء بعد نقائهما، و أما قبل نقائهما فان لم يمكن لهما الصبر إلى حال النقاء فالأحوط لهما الإحرام خارج المسجد عنده و تجديده في الجحفة أو محاذاتها»
بنابر این قول که میقات فقط مسجد شجره می باشد در بحث احرام حائض و نفساء و جنب در مساله دوم سیدنا الاستاذ چند مطلب بیان کرده است
مطلب اول: فی قوله « جاز لهم الإحرام حال العبور عن المسجد إذا لم يستلزم الوقوف فيه، بل وجب عليهم حينئذ»
اگر مسجد دو درب دارد و این دو درب علی قول مقابل هم می باشند می تواند این فرد جنب یا حائض یا نفساء در حال عبور محرم شود بلکه واجب است که در مسجد محرم شود زیرا مقتضی موجود است بخاطر ادله وجوب احرام از میقات که در فرض مذکور میقات مسجد است و مانع هم مفقود می باشد زیرا مانع توقف جنب در مسجد است و این فرد توقف در مسجد ندارد و عبور از مسجد نیز استثناء شده است و اشکال ندارد.
مطلب دوم: ما اشار الیه بقوله :« و لو لم يمكن لهم بلا وقوف فالجنب مع فقد الماء أو العذر عن استعماله يتيمم للدخول و الإحرام في المسجد، و كذا الحائض و النفساء بعد نقائهما »
این مطلب دوم خود چند فرض دارد:
- فرد جنب و... است و مسجد دو درب ندارد یا اگر دو درب دارد این دو درب مقابل هم نیستند بلکه هر دو پهلوی هم می باشد که اکثر می گویند که در جائی که دو درب پهلوی هم می باشند عبور صدق نمی کند استثناء جائی است که شخص مسجد را طریق خود قرار دهد و در این صورت طریق قرار دادن صادق نیست.
- مسجد دو درب مقابل هم دارد ولی این حنب یا حائض نمی تواند در حال عبور محرم شود بخاطر ازدحام و امثال آن
سیدنا الاستاذ در مطلب دوم می فرمایند این فرد تیمم کند و وارد مسجد شود و در مسجد محرم شود در صورتی که تمکن از استعمال آب را نداشته باشد.
در این مساله در بعضی مواردش اختلافی است این بحث در مساله 35 از عروه مطرح شده است که اگر آب در مسجد باشد و فرد جنب بدون توقف نمی تواند از مسجد آب بردارد آیا جایز است برای برداشتن آب وارد مسجد شود یا باید بیرون مسجد با تیمم نماز بخواند؟ بعضی می گویند این فرد فاقد ماء است و با تییم نماز بخواند و بعضی می گویند باید وارد مسجد شود و آب بردارد و غسل کند اگر چه موجب توقف شود مرحوم سید و سیدنا الاستاذ در این مساله قائل به جواز شده اند و در اینجا هم قائل به جواز شده اند و آقای خوئی در مساله 35 قائل به عدم جواز شده اند و در اینجا هم می فرمایند: لامجال للاحتیاط
- که خود دو فرض دارد:
الف: ما یتییم به وجود ندارد مثلا خاک وجود ندارد یا اگر هست این فرد تمکن از استعمال آن را ندارد.
ب: با تیمم هم امکان احرام در مسجد نیست(به نظر می رسد این فرض با فرض دوم تداخل دارد).
آیا باید از خارج مسجد محرم شود یا باید احتیاط کند هم درخارج مسجد محرم شود و هم در حجفه محرم شود؟
در فرض اول که تمکن از تیمم را ندارد وظیفه این شخص است که باید در حجفه محرم شود زیرا نسبت به داخل مسجد چون مانع دارد احرام از آن ساقط است و خارج مسجد هم حسب الفرض میقات نیست.
از ما ذکرنا نقص کلام مرحوم نراقی مشخص شد ایشان مطلقا فرمودند که این فرد باید در حجفه محرم شود در حالیکه اگر امکان تییم وجود دارد و ما قائل به جواز تیمم برای اخذ آب شدیم باید در مسجد محرم شود کما اینکه دلیل ایشان هم اشکال دارد ایشان دلیل را ضرورت دانستند و فرمودند للضرورة المبیحة للتاخیر اشکالش این است که ضرورت در ترک احرام تارة از این جهت است که باید مسافت زیادی را با احرام طی کند و نمی تواند با احرام طی مسافت کند و روایات شما که حدیث 4 و 5 از باب شش می باشند اشاره به همین ضرورت بخاطر بعد مسافت دارند و تارة ضرورت بخاطر بعد مسافت نیست و در جنب و حائض ضرورت بخاطر بعد مسافت و طریق نیست حتی اگر بقیه ذوی الاعذار را ملحق به مرض و ضعف کنیم باز هم مساله حائض ملحق به ذوی الاعذار نمی شود زیرا ضرورت این افراد با ذوی الاعذار فرق می کند در نتیجه ولو ضرورت تاخیر احرام را جایز کند این کلی در مورد حائض و نفساء و جنب صادق نیست زیرا نوع ضرورت اینها با ضرورتی که اثبات شد مبیح تاخیر است متفاوت است.
نتیجه اینکه بر کلام مرحوم نراقی سه اشکال وجود دارد اولا حکم به احرام به حجفه مطلقا صحیح نیست و ثانیا تعلیل به ضرورت صحیح نیست و ثالثا الحاق ذوی الاعذار به مرض و ضعف موجب الحاق حائض و جنب و نفساء به ذوی الاعذار نمی شود زیرا ضرورت هر کدام با دیگری متفاوت است.
مطلب سوم: ما اشار الیه بقوله: «و أما قبل نقائهما فان لم يمكن لهما الصبر إلى حال النقاء فالأحوط لهما الإحرام خارج المسجد عنده و تجديده في الجحفة أو محاذاتها»
در این مطلب دو فرض بیان شده است:
- به زودی حیضش تمام می شود و می تواند تا پاک شدنش در شجره بماند در این صورت واجب است صبر کند و بعد از پاک شدن در مسجد محرم شود زیرا این فرد تمکن از احرام از مسجد را دارد لذا عبور از مسجد شجره بدون احرام جایز نخواهد بود.
- امکان توقف در شجره برای او ممکن نیست می فرمایند بنابر احتیاط واجب در خارج مسجد محرم شود و در جحفه و یا محاذات احرام را تجدید کند.
ظاهرا این احتیاط استحبابی باشد بهتر است زیرا احتیاط وجوبی وجهی ندارد زیرا حسب الفرض خارج مسجد میقات این فرد نیست زیرا فرض این است که میقات تعین در مسجد دارد مسجد هم از میقاتیت اسقاط شده است زیرا به هیچ شکلی احرام از آن امکان ندارد لذا وجهی برای احرام از خارج مسجد وجود ندارد و عبور از شجره برای این فرد حرام نیست زیرا از مسجد احرام ممکن نیست و خارج مسجد هم میقات نیست و روایات من اتی علیها می گوید این فرد وقتی به حجفه رسید باید در آنجا محرم شود و احتیاط مستحب با وجود حجت شرعی مانعی ندارد زیرا احتمال دارد که خارج مسجد هم میقات باشد در نتیجه دلیل ما با دلیلی که مرحوم نراقی برای جواز تاخیر احرام بیان کردند متفاوت است.
