موضوع: مراد از کلمه وادی

 در جهت ششم اموری اشاره می شود:

 1- سوال: مراد از اینکه می گویند میقات بودن ذات عرق قیاسی است نه سماعی چیست؟

 جواب: سماعی نیست یعنی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آن را نفرموده اند.

 قیاسی است یعنی عمر آن را قیاس کرده است و به عنوان میقات بیان کرده است.

 2 معنای کلمه وادی

 کلمه وادی به معنای امکنه ای است که در آن نوعا آب جریان دارد مانند درها و یائین کوهها لذا مجمع البیان می فرمایند: «الوادی سفح(پائین) الجبل» و راغب می گوید: «اصل الوادی الموضع الذی یسیل منه الماء» و مجمع البحرین می فرمایند: «و هو الموضوع الذی یسیل منه الماء بکثیر» مانند رودخانه ها کما اینکه اودیه یکی از عناوینی است که فرموده اند نماز در آن کراهت دارد.

 این معنا اشکالش این است که با کثیری از آیات قرآن سازگار نیست این کلمه در قرآن زیاد تکرار شده است و در اغلب این آیات این معنا مصداق پیدا نمی کند اگر معنای وادی آنچه باشد که گفته شد باید بگوییم در هیچ مورد این کلمه در قرآن در معنای خودش استعمال نشده است.

 سوره توبه آیه 121 «وَ لا يَقْطَعُونَ وادِياً إِلاَّ كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ ما كانُوا يَعْمَلُون‌»

 قطعا مراد از وادی در آیه خصوص جائی که آب جرایان دارد نیست بلکه مجاهدین برای عبور از هر زمین اجر و پاداش داده می شوند.

 سوره ابراهیم آیه 37 « رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‌ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْع‌ »

 در آن زمان مکه اگر چه کوه و دره داشته است اما از آب خبری نبوده است چرا که حضرت فرموده اند زراعتی در آن نیست و زراعت در جائی وجود دارد که آب وجود داشته باشد عدم آن دلیل بر عدم آب است.

 سوره نمل آیه 18 «حَتَّى إِذا أَتَوْا عَلى‌ وادِ النَّمْل‌»

 قطعا مورچه ها خانه هایشان را در جائی که محل عبور آب است نمی سازند.

 سوره طه آیه 12« إِنَّكَ بِالْوادِ الْمُقَدَّسِ طُوى‌»

 اغلب تفاسیر وادی را به معنای سرزمین معنا کرده اند مرحوم طبرسی هم که وادی را به صفح جبل دامنه کوه- معنا کرده است وقتی به آیات می رسد از این معنا غفلت می فرمایند و به معنای سرزمین معنا می کنند.

 جواب اشکال

 بهترین توجیهی که برای این اشکال شده است مطلبی است که در تفسیر کشاف بیان شده است:

 الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل، ج‌2، ص: 322 «وَ لا يَقْطَعُونَ وادِياً أى أرضاً في ذهابهم و مجيئهم، و الوادي كل منفرج بين جبال و آكام يكون منفذاً للسيل، و هو في الأصل «فاعل» من ودى إذا سال. و منه الودي. و قد شاع في استعمال العرب بمعنى الأرض»

 ایشان می گوید معنای وادی همان معنایی است که از کتب لغت بیان شد ولی در کلام عرب شیوع پیدا کرده است در معنای ارض.

 نتیجه اینکه معنای شایع وادی منطقة من الارض می باشد.

 و نتیجه اینکه وادی عقیق اگر معنای لغوی بر آن صادق باشد فهو و الا به همان معنای شایع در کلام عرب می باشد و به معنای ارض می باشد.

 3- وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 308 باب 1 ح 2 «عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ ...فَإِنَّهُ وَقَّتَ لِأَهْلِ الْعِرَاقِ وَ لَمْ يَكُنْ يَوْمَئِذٍ عِرَاقٌ- بَطْنَ الْعَقِيقِ مِنْ قِبَلِ أَهْلِ الْعِرَاقِ-...»

 در این روایت دو کلمه مورد برسی قرار می گیرد:

 الف: کلمه عقیق به معنای ماعدای خط دور سرزمین می باشد ولو اینکه وسط آن سرزمین نباشد وقتی گفته می شود میقات حج، بطن مکه است یعنی در حواشی مکه نباید محرم شد اما لازم نیست احرام در وسط مکه باشد اینکه استادنا المحقق بطن را وسط یا مسلخ گرفته است حدثی-به سکون دال- است در نتیجه بطن به معنای داخل منطقه می باشد لذا مسلخ هم بطن است غمره هم بطن است مقداری از ذات عرق هم بطن است.

 ب: کلمه و لم یکن یومئذ عراق

 قطعا مراد امام علیه السلام این نبوده است که در آن زمان اصلا عراق نبوده است زیرا این سرزمین قطعا قبل از اسلام هم بوده است لذا باید به این معنا باشد که برای عراق رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم میقاتی تعیین فرمود در حالیکه در عراق مسلمی وجود نداشت حال این سوال می شود که اگر مسلمان نداشته چرا برایش میقات معین شده است صاحب جواهر می فرمایند چون حضرت علم داشتند اهل عراق مسلمان می شوند برایشان میقات قرار داده اند یا بخاطر این بوده است که بعضی از مسلمانها از عراق وارد حجاز می شده اند.

 اگر چه این توجیحات خوب است اما نیازی به آنها نیست زیرا جعل احکام- کما عن محقق النائینی -به نحو قضایای حقیقیه می باشد و در جعل احکام به این نحو، وجود مکلف لازم نیست وقتی می گوییم که حج بر مستطیع بالغ واجب است یعنی هر زمانی که مستطیع بالغ وجود پیدا کرد حج بر او واجب است ولو موضوع بعد از سالهای متمادی محقق شود.

 4-عقیق یعنی چه؟

 عقیق در لغت به معنای زمینی است که آب آن زمین را شکافته است و به مرور زمان این شکاف توسعه یافته است زیرا عق به معنای شق می باشد.

 جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام، ج‌18، ص: 104«العقيق إجماعا و نصا، و هو في اللغة كل واد عقه السيل أي شقه فأنهره و وسعه، و سمي به أربعة أودية في بلاد العرب، أحدها الميقات، و هو وادي يندفق سيله في غوري تهامة كما عن تهذيب اللغة»