< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

91/01/21

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: ملاک میقات بودن دویره اهل
  • مطلب چهارم در مساله هفتم ملاک شناخت دویره اهل می باشد در این جهت دو احتمال است:
 الف: ملاک قبل و بعد بودن منزل شخص به نسبه با میقات می باشد اما اگر قبل از میقات باشد حکم میقات را ندارد اما اگر بعد از میقات باشد حکم میقات را دارد مثلا اگر منزل شخص در 5 متری جحفه قرار دارد این منزل شخص میقات نیست اما اگر منزل این شخص بعد از جحفه باشد میقات می باشد.
 ب: ملاحظه مسافت بین منزل و مکه یا بین منزل و عرفات یا بین میقات با مکه یا میقات با عرفه می باشد مثلا اگر منزل این شخص در بیست کیلومتری مکه است و حجفه در 84 کیلومتری مکه است این دو مسافت را می سنجیم و خواهیم دید که جحفه ابعد از مکه است در نتیجه این منزل میقات خواهد بود.
 البته باید به این نکته هم توجه شود که اقربیت را فقط به نسبه با مثلا جحفه بسنجیم یا اینکه اقربیت را با همه مواقیت بسنجیم مثلا اگر به نسبه با قرن المنازل اقرب است اما نسبت به حجفه ابعد است باید به جحفه برود.
 عبارات فقهاء اکثرا ملاک دوم را بیان می کند.
 مستند ج 11 ص 185 « السابع: ميقات من كان منزله أقرب من المواقيت الخمسة إلى مكّة» و مجمع البرهان و الفائدة ج 6 ص 184 و جواهر ج 18 ص 113 و ریاض ج 6 ص 166 و حدائق ج 14 ص 447 و مغنی معنی ج 3 ص 113.
 کما اینکه ظاهر اغلب روایات بلکه کل روایات احتمال اول می باشد یعنی ملاک را قبل و بعد میقات گرفته است کما اینکه سید در عروه و سیدنا الاستاذ در تحریر نیز همین احتمال را بیان کرده اند چرا که فرموده اند «من کان منزله دون المیقات»
 ظاهر و الله العالم الصحیح هو احتمال الاول یعنی ملاک قبل و بعد بودن منزل به نسبه با میقات می باشد.
 دلیل بر این مدعی ظاهر روایات می باشد در اکثر این روایات کلمه دون بکار رفته است -دون الوقت دون ذات عرق- دون الجحفه- و این کلمه در قرآن زیاد تکرار شده است و این کلمه استعمالات متعددی دارد به معنای قبل و بعد و قدام و تحت استعمال شده است لذا اکثر لغویین می گویند دون تقیض فوق می باشد و در معنای اقل نیز استعمال شده است مثل اینکه گفته می شود علم این فرد دون علم شیخ انصاری می باشد و در معنای عند هم استعمال شده است مثل اینکه گفته می شود «من قتل دون ماله» حال در ما نحن فیه یقینا بعضی از این معانی مانند قبل یا عند صحیح نیست چون احرام قبل از میقات صحیح نیست لذا در خصوص این بحث اظهر المعانی بعد و قدام می باشد و این معنا کاری با مساحت ندارد نتیجه اینکه اگر چه کلمه دون استعمالات مختلفی در قرآن و غیرش دارد اما در این بحث ظهور در بعدیت دارد کما اینکه در روایات 5 کلمه وراء ذکر شده است و در روایات 6 و 8 کلمه خلف ذکر شده است و واضح است که خلف کنایه از مسافت نیست و این دو کلمه اجمالی ندارند و قرینه هستند بر اینکه مراد از دون هم بعد می باشد در نتیجه این کلمات، شارح کلمه دون می باشند.
 خلاصه اینکه اولا اظهر احتمالات در کلمه دون، بعد می باشد و ثانیا به قرینه کلمات دیگر در روایات کلمه دون ظهور در بعدیت دارد بر این اساس مرحوم نراقی در مستند می فرمایند:
 مستند الشيعة في أحكام الشريعة، ج‌11، ص: 187 «و لا يخفى أنّ الأقرب إنّما ورد في كلام الأصحاب دون أخبار الأطياب»
 اینکه اکثر علماء خلاف ظهور روایات فتوا داده اند احتمالا بخاطر این است که دون را به معنای اقل گرفته اند و مفهوم اقل در مواردی که بحث مساحت در آنها مطرح است با مساحت سازگاری دارد.
 و فیه: اقل معنای واحدی دارد و این معنا لوازمی دارد که مساحت باشد کما اینکه کلمه ولی که در آیه قرآن آمده است یک معنا بیشتر ندارد و بقیه آنچه به عنوان معنای ولی گفته اند از لوازم معنای ولی می باشد.
 ظاهرا و الله العالم ملاک اول ادق می باشد.
 5- مطلب پنجم در مساله هفتم این است که اگر احتمال دوم را انتخاب کردیم و گفتیم ملاک مسافت می باشد آیا اقرب مکه ملاک است یا اقرب به عرفه را ملاک قرار دهیم و یا بین احرام حج و احرام عمره تفصیل دهیم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo