< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

91/03/16

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: رجوع بمقدار تمکن
 جهت سوم: کسی که در میقات نتوانسته نیت و لبیک را بگوید مثلا بی هوش بوده است و بعد از گذشتن از میقات قبل از حرم خوب شده است و نمی تواند به میقات برگردد اما مقداری را می تواند برگردد.
 مثلا فردی که در شجره بی هوش بوده است و بعد از گذشتن از مسجد شجره بهوش آمده است ولی نمی تواند به شجره برگردد ولی توانایی دارد که مقداری به طرف شجره برگردد.
 و همین مثال را می تواند در جحفه هم پیاده کرد.
 البته ممکن است بین این دو مثال از این جهت که امامش میقات است یا نه از حیث حکم فرق باشد.
 در این مطلب سه امر مورد برسی قرار می گیرد:
  1. وجوب رجوع بقدار ممکن
  2. کفایت احرام من مکانه
  3. تعین احرام من مکانه
 امر اول: آیا برگشت به مقدار تمکن واجب است یا نه؟
 در این فرع دو نظریه است:
 نظریه اول: جماعتی مانند سید در عروه مرحوم نراقی در مستند و شهید می فرمایند باید به مقدار ممکن برگردد.
 نظریه دوم: جماعتی مانند سیدنا الاستاذ و استادنا المحقق می فرمایند رجوع به مقدار ممکن لازم نیست و از همان مکانی که خوب شده است محرم شود.
 دلیل نظریه اول: صحیحه معاویة بن عمار
 وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 329 باب 14 ح 4 «وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ كَانَتْ مَعَ قَوْمٍ فَطَمِثَتْ فَأَرْسَلَتْ إِلَيْهِمْ فَسَأَلَتْهُمْ فَقَالُوا مَا نَدْرِي أَ عَلَيْكِ إِحْرَامٌ أَمْ لَا وَ أَنْتِ حَائِضٌ فَتَرَكُوهَا حَتَّى دَخَلَتِ الْحَرَمَ فَقَالَ ع إِنْ كَانَ عَلَيْهَا مُهْلَةٌ فَتَرْجِعُ إِلَى الْوَقْتِ فَلْتُحْرِمْ مِنْهُ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ عَلَيْهَا وَقْتٌ- فَلْتَرْجِعْ إِلَى مَا قَدَرَتْ عَلَيْهِ بَعْدَ مَا تَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ بِقَدْرِ مَا لَا يَفُوتُهَا»
 محل شاهد در این روایت جمله « تَخْرُجُ مِنَ الْحَرَمِ بِقَدْرِ مَا لَا يَفُوتُهَا» می باشد که حضرت فرمودند وظیفه این زن در فرض مذکور این است که به مقدر ممکن از حرم دور شود سپس محرم شود.
 دلالت این روایت بر این نظریه مترتب بر دو مطلب است
  • الغاء خصوصیت
 اولا این روایت مخصوص زن حائض می باشد و ثانیا این روایت در خصوص حرم می باشد و بحث ما در خارج حرم می باشد و ثالثا مورد روایت کسی بوده است که جاهل به مساله بوده است لذا برای استدلال به این روایت باید بگوییم به قانون اشتراک فرقی بین زن و مرد نیست مگر دلیل خاص داشته باشیم و فرقی بین جاهل و مغمی علیه نیست و فرقی بین حرم و خارج حرم نمی باشد به این بیان که ملاک عبور از میقات بدون احرام می باشد و با در نظر گرفتن این ملاک همه این خصوصیات را می توان الغاء کرد.
 2-رفع تعارض:
 این روایت با طوائفی از روایات که مفاد اطلاقشان این است که مجرد خروج از حرم برای احرام کفایت می کند چه تمکن ذهاب الی المیقات دارد یا تمکن ندارد.
 منها: المصدر ص 328 باب 14 ح 1 « مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ نَسِيَ أَنْ يُحْرِمَ حَتَّى دَخَلَ الْحَرَمَ قَالَ قَالَ أَبِي يَخْرُجُ إِلَى مِيقَاتِ أَهْلِ أَرْضِهِ فَإِنْ خَشِيَ أَنْ يَفُوتَهُ الْحَجُّ أَحْرَمَ مِنْ مَكَانِهِ فَإِنِ اسْتَطَاعَ أَنْ يَخْرُجَ مِنَ الْحَرَمِ فَلْيَخْرُجْ ثُمَّ لْيُحْرِم‌»
 و ح 2 و 5 از همین باب
 دلیل بر نظریه دوم:
 اولا: نمی توان از قیود صحیحه معاویة بن عمار الغاء خصوصیت کرد
 و ثانیا: طوائف ثلاثه(روایات متعارض) قرینه می شود که مفاد صحیحه معاویة استحباب رجوع در مورد خودش می باشد در نتیجه این روایت در فرض خودش دلالت بر وجوب نمی کند فضلا از غیر مورد خودش.
 و ثالثا: بر فرض شک در حکم، اصل عدم وجوب رجوع می باشد.
 و الیه اشار سیدنا الاستاذ بقوله:« ...و إلا أحرم من مكانه، و الأحوط العود إلى نحو الميقات بمقدار الإمكان و إن كان الأقوى عدم وجوبه »
 این احتیاط مستحب است به دو قرینه:
  1. بعد از فتوی ذکر شده است.
  2. جمله الاقوی عدم وجوبه.
 مختار استاد:
 لایبعد که رجوع واجب باشد.
 امر دوم: اگر قائل به عدم وجوب رجوع شدیم دلیل بر اینکه باید از این مکان محرم شود چیست چرا نگوییم که حج از او ساقط باشد.
 دلیل بر لزوم احرام و عدم سقوط حج:
 اولا: اجماع کما عن بعض او الاتفاق کما عن بعضی آخر
 ثانیا: الحاق این مورد به جاهل و ناسی خصوصا این مورد که اشد اضطرارا از ناسی و جاهل می باشد چرا که جاهل و ناسی از خود اراده دارند ولی مغمی علیه از خود اراده هم ندارد اگر کسی در مورد اخف حکم به صحت احرام من مکانه را کند برای مورد اشد بطریق اولی باید حکم به صحت کند.
 بالخصوص اگر امامش میقات باشد باید به میقات بعد برود و آنجا محرم شود و نمی توان حکم به سقوط حج کرد.
 ثالثا: نص خاص در بعضی از فروض
 امر سوم: احرام از این نقطه تعیین دارد یا نه؟ آیا می تواند مسیر را ادامه دهد و نزدیک حرم محرم شود.
 تا کنون بحث در کفایت احرام من مکانه بود حال بحث در این است که آیا احرام من مکانه تعین دارد یا نه؟
 در این فرع دو نظریه وجود دارد:
 نظریه اول: احرام من مکانه تعین دارد.
 تمام کسانی که قائل به وجوب رجوع می باشند باید قائل به این قول باشند زیرا ملاک دور شدن از حرم (یا قرب شجره)بود به مقدار ممکن و اگر در این مکان محرم نشود این ملاک رعایت نخواهد شد.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo