موضوع: ماهیت احرام

 ادله قول دوم- احرام نیت است-

 برای نظریه دوم حداقل به شش روایت و پنج موید -کما فی الجواهر و المستند- اشاره می شود.

 منها: وسائل الشيعة، ج‌12، ص: 337 باب 14 ح 12«وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ قَالَ كَتَبْتُ إِلَى أَبِي إِبْرَاهِيمَ ع رَجُلٌ دَخَلَ مَسْجِدَ الشَّجَرَةِ فَصَلَّى وَ أَحْرَمَ وَ خَرَجَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَبَدَا لَهُ قَبْلَ أَنْ يُلَبِّيَ أَنْ يَنْقُضَ ذَلِكَ بِمُوَاقَعَةِ النِّسَاءِ أَ لَهُ ذَلِكَ فَكَتَبَ نَعَمْ أَوْ لَا بَأْسَ بِه‌»

 مورد استشهاد کلمه « فَصَلَّى وَ أَحْرَمَ» می باشد که دلالت می کند احرام در مسجد قبل از آمدن تلبیه محقق شده است حال چه به نیت احرام باشد یا توطین نفس باشد یا نیت ترک محرمات یا التزام به ترک محرمات باشد، بوضوح این روایت دلالت دارد که تحقق احرام قبل از تلبیه است.

 منها: المصدر ح 13«مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِيمَنْ عَقَدَ الْإِحْرَامَ فِي مَسْجِدِ الشَّجَرَةِ- ثُمَّ وَقَعَ عَلَى أَهْلِهِ قَبْلَ أَنْ يُلَبِّيَ قَالَ لَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‌ء»

 در این روایت هم احرام را قبل از تلبیه مفروغ عنه گرفته است.

 منها: المصدر ص 340 باب 16 ح 1 «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا يَكُونُ الْإِحْرَامُ إِلَّا فِي دُبُرِ صَلَاةٍ مَكْتُوبَةٍ أَوْ نَافِلَةٍ فَإِنْ كَانَتْ مَكْتُوبَةً أَحْرَمْتَ فِي دُبُرِهَا بَعْدَ التَّسْلِيمِ وَ إِنْ كَانَتْ نَافِلَةً صَلَّيْتَ رَكْعَتَيْنِ وَ أَحْرَمْتَ فِي دُبُرِهِمَا ... اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَكُنْ حَجَّةً فَعُمْرَةً أَحْرَمَ لَكَ شَعْرِي وَ بَشَرِي وَ لَحْمِي وَ دَمِي وَ عِظَامِي وَ مُخِّي وَ عَصَبِي مِنَ النِّسَاءِ وَ الثِّيَابِ وَ الطِّيبِ أَبْتَغِي بِذَلِكَ وَجْهَكَ وَ الدَّارَ الْآخِرَةَ- قَالَ وَ يُجْزِيكَ أَنْ تَقُولَ هَذَا مَرَّةً وَاحِدَةً حِينَ تُحْرِمُ ثُمَّ قُمْ فَامْشِ هُنَيْهَةً فَإِذَا اسْتَوَتْ بِكَ الْأَرْضُ مَاشِياً كُنْتَ أَوْ رَاكِباً فَلَب‌»

 در این روایت دو جمله محل شاهد است:

 از این روایت هم که صحیحه می باشد استفاده می شود که احرام مغایر با تلبیه است.

 منها: المصدرج‌12، ص: 371 باب 34 ح 6«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ‌ صَلِّ الْمَكْتُوبَةَ ثُمَّ أَحْرِمْ بِالْحَجِّ أَوْ بِالْمُتْعَةِ وَ اخْرُجْ بِغَيْرِ تَلْبِيَةٍ حَتَّى تَصْعَدَ إِلَى أَوَّلِ الْبَيْدَاءِ إِلَى أَوَّلِ مِيلٍ عَنْ يَسَارِكَ فَإِذَا اسْتَوَتْ بِكَ الْأَرْضُ رَاكِباً كُنْتَ أَوْ مَاشِياً فَلَبِّ الْحَدِيث‌»

 این روایت هم صحیحه است و دلالت دارد که قبل از تلبیه احرام محقق شده است.

 منها: المصدر ص 372 باب 35 ح 1 «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنْ أَحْرَمْتَ مِنْ غَمْرَةَ أَوْ مِنْ بَرِيدِ الْبَعْثِ صَلَّيْتَ وَ قُلْتَ مَا يَقُولُ الْمُحْرِمُ فِي دُبُرِ صَلَاتِكَ وَ إِنْ شِئْتَ لَبَّيْتَ مِنْ مَوْضِعِكَ وَ الْفَضْلُ أَنْ تَمْشِيَ قَلِيلًا ثُمَّ تُلَبِّي‌»

 منها: المصدر ص: 408 باب 52 ح 1«مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ التَّرْوِيَةِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَاغْتَسِلْ ثُمَّ الْبَسْ ثَوْبَيْكَ وَ ادْخُلِ الْمَسْجِدَ حَافِياً وَ عَلَيْكَ السَّكِينَةَ وَ الْوَقَارَ ثُمَّ صَلِّ رَكْعَتَيْنِ عِنْدَ مَقَامِ إِبْرَاهِيمَ ع أَوْ فِي الْحِجْرِ- ثُمَّ اقْعُدْ حَتَّى تَزُولَ الشَّمْسُ فَصَلِّ الْمَكْتُوبَةَ ثُمَّ قُلْ فِي دُبُرِ صَلَاتِكَ كَمَا قُلْتَ حِينَ أَحْرَمْتَ مِنَ الشَّجَرَةِ- فَأَحْرِمْ بِالْحَجِّ وَ عَلَيْكَ السَّكِينَةَ وَ الْوَقَارَ فَإِذَا انْتَهَيْتَ إِلَى فَضَاءٍ دُونَ الرَّدْمِ فَلَبِّ فَإِذَا انْتَهَيْتَ إِلَى الرَّدْمِ وَ أَشْرَفْتَ عَلَى الْأَبْطَحِ- فَارْفَعْ صَوْتَكَ بِالتَّلْبِيَةِ حَتَّى تَأْتِيَ مِنًى‌»

 اما مویدات:

 موید اول جمع بین دو طائفه روایت می باشد.

 طائفه اولی: روایاتی که مفادشان این است که تاخیر احرام از میقات جایز نیست این روایات در وسائل الشيعة، ج‌11، ص: 332 باب 16 ذکر شده است است.

 طائفه دوم: روایاتی که مفادشان این است که تاخیر تلبیه از مسجد شجره یا واجب است یا افضل است در حالیکه اگر تلبیه احرام باشد نمی شود آن را از میقات تاخیر انداخت لذا باید یا بیداء را میقات بدانیم و یا بگوییم که تلبیه ارتباطی به ماهیت احرام ندارد.

 این روایات در وسائل الشيعة، ج‌12، ص: 369 باب 34 موجود است.

 منها: المصدر «بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ وَ صَفْوَانَ وَ ابْنِ‌ أَبِي عُمَيْرٍ جَمِيعاً عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا فَرَغْتَ مِنْ صَلَاتِكَ وَ عَقَدْتَ مَا تُرِيدُ فَقُمْ وَ امْشِ هُنَيْهَةً فَإِذَا اسْتَوَتْ بِكَ الْأَرْضُ مَاشِياً كُنْتَ أَوْ رَاكِباً فَلَبِّ الْحَدِيث‌»

 موید دوم: در همه متون فقهیة یکی از واجبات احرام، تلبیه شمرده شده است اگر تلبیه از خصوصیات در احرام باشد نمی تواند مقوم موضوع خودش باشد و الا اتحاد حکم و موضوع لازم خواهد آمد این همان معنایی است که سیدنا الاستاذ به آن اشاره کرده است و به عبارت دیگر نمی شود تلبیه هم مقوم ماهیت باشد هم از واجبات ماهیت باشد.

 در نتیجه باید بگوییم احرام قبل از تلبیه است و مغایر با تلبیه است.

 موید سوم: یکی از واجبات احرام نیت است چه نیت خود احرام باشد کما عن السید فی العروة یا نیت حج باشد کما عن جماعة منهم سیدنا الاستاذ که فرمودند نیت احرام غیر معقول است از طرفی کسی از فقهاء نگفته است غیر از نیت احرام، نیت تلبیه بما هو تلبیه نیاز به نیت مستقل دارد در حالیکه اگر احرام تلبیه باشد باید تلبیه هم نیت مستقل داشته باشد زیرا گفتیم احرام نیاز به قصد و نیت دارد.

 موید چهارم:

 یکی از افعال حج احرام است و تلبیه خارج از حج است اگر احرام را اثر حاصله گرفتید احرام از افعال حج نخواهد بود یا باید بگوییم احرام از افعال حج نیست یا باید بگویید احرام تلبیه نیست و جمع بین دو ممکن نیست کما اشار الیه شیخ طوسی و شیخ انصاری و کشف اللثام کما اینکه جماعتی از عامة مثل شافعی و حنبلی و مالکی نیز می گویند که به مجرد نیت احرام محقق می شود ج 3 ص 127 2291 مغنی

 فقط حنفی های می گویند تلبیه دخالت در احرام دارد.

 نکتة:

 یکی از نظریات در بحث ماهیت احرام این بود که احرام نفس ترک محرمات است اینها استدلال می کنند به بعضی از روایات که در آنها آمده است حرام می کنم بر خودم جماع کردن و زیر سایه رفتن را ولی این روایات دلالت بر این معنای ندارد زیرا:

 اولا: این روایت در مقام بیان ادعیه احرام می باشد.

 و ثانیا: این روایات مشتمل بر کثیری از مستحبات است و وحدت سیاق دلالت بر استحباب چنین نیتی می باشد.

 و ثالثا: ممکن نیست احرام نیت ترک محرمات باشد زیرا در ازمنه سابقه80 درصد مردم محرمات احرام را نمی شناخته اند تا نیت ترک آنها را بکنند.

 مهم از نظریات این دو نظریه است که احرام هو التلبیة یا باید بگوییم احرام مجرد نیت حج است و مشخص شد که دو طائفه روایات داریم که با هم تهافت دارد بعضی دلالت بر نظریه اول دارند و بعضی بر نظریه دوم حال باید دید طریق جمع بین این روایات چگونه است؟