< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

92/07/10

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: محرمات احرام/حرمت طیب/اضطرار در استعمال طیب
 در فرع اول از مساله سیزدهم دو مطلب بیان شده است:
  1. جواز ارتکاب آنچه که مورد اضطرار قرار گرفته است.
  2. عدم جواز ارتکاب آنچه مورد اضطرار نمی باشد مانند بوئیدن زعفران در هنگام اضطرار به اکل آن.
 دلیل بر مطلب اول:
 قانون کلی اسلامی که عند الاضطرار حرمت برداشته می شود.
 دلیل بر مطلب دوم:
 طوائف ثلاثه متقدمه
 آیا نسبت به مطلب اول در خصوص مورد بحث، دلیل خاص داریم یا نه؟
 چند روایت در این مورد خاص وارد شده است.
 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ جَابِرٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ- إِذَا اضْطُرَّ إِلَى سَعُوطٍ فِيهِ مِسْكٌ- مِنْ رِيحٍ تَعْرِضُ لَهُ فِي وَجْهِهِ وَ عِلَّةٍ تُصِيبُهُ فَقَالَ اسْتَعِطْ بِهِ. [1]
 در این روایت تصریح به اضطرار شده است اما در بعضی از روایات این کلمه نیامده است و فقط نیاز و حاجت ذکر شده است اما فقهاء کما فی التحریر و المستند و الحدائق این روایات را حمل بر اضطرار کرده اند.
 فرع سوم: حرمت امساک بینی از بوی بد
 فیه قولان:
  1. مشهور کما فی الجواهر جواهر الکلام، محمد حسن جواهری، ج18، ص331.- می فرمایند امساک انف از رائحه کریهه حرام است.
  2. امساک انف حرام نیست کما یظهر من المحقق الاردبیلی فی المجمع.
 
 دلیل نظریه اولی:
 روایاتی که در آنها نهی از امساک انف از رائحه کریهه شده است.
 مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحَلَبِيِّ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ جَمِيعاً عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُحْرِمُ يُمْسِكُ عَلَى أَنْفِهِ مِنَ الرِّيحِ الطَّيِّبَةِ- وَ لَا يُمْسِكُ عَلَى أَنْفِهِ مِنَ الرِّيحِ الْخَبِيثَةِ- [2] .
 وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَمَسَّ شَيْئاً مِنَ الطِّيبِ فِي إِحْرَامِكَ - وَ أَمْسِكْ عَلَى أَنْفِكَ مِنَ الرَّائِحَةِ الطَّيِّبَةِ- (وَ لَا تُمْسِكْ عَلَيْهِ مِنَالرَّائِحَةِ الْمُنْتِنَةِ) الْحَدِيثَ [3] .
 وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ النَّضْرِ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: الْمُحْرِمُ إِذَا مَرَّ عَلَى جِيفَةٍ فَلَا يُمْسِكْ عَلَى أَنْفِهِ [4] .
 در این روایت اگر چه صفوان و نضر و ابن سنان مشترک بین ثقه و غیر ثقه می باشد ولی به قرینه مروی عنه مشخص است که مراد چه کسی می باشد مثلا ابن سنانی که از امام علیه السلام روایت دارد عبدالله بن سنان می باشد.
 
 دلیل نظریه دوم:
  • محقق اردبیلی تصریح می کنند که نهی از امساک انف نداریم زیرا ولایمسک در این روایات در مقابل یجب آمده است و به قرینه مقابله معنای لایمسک عدم وجوب می باشد نه حرمت امساک انف در نتیجه مفاد این روایات این است که امساک از رائحه طیبه واجب است اما امساک در رائحه کریهه واجب نیست.
 و الظاهر عدم تحريم ذلك و عدم النهي عن ذلك، كأنّه يقول: انما يجب عليك ان تمسك عن الرائحة الطيبة لا عن الرائحة المنتنة لأنّه المتبادر من تلك الاخبار على فهمي. [5]
 و فیه:
  1. حمل لایمسک بر عدم وجوب نیاز به قرینه دارد و قرینه مقابله که ایشان ادعا کرده اند نمی تواند قرینه بر رفع ید از ظهور لایمسک از حرمت باشد.
  2. خود مرحوم محقق اردبیلی در آخر این بحث اعتراف کرده است که لایمسک ظهور در حرمت دارد نه عدم وجوب
  3. این مقابله در حدیث سه وجود ندارد و فقط بحث امساک مطرح شده است.
  4. دلیل دوم بر جواز:
 علی القول بالتخصیص(اختصاص حرمت طیب به امور خمسه)امساک انف از غیر امور خمسه مستحب می باشد اگر در جانب اثبات امساک مستحب باشد در جانب نفی هم عدم امساک مستحب است.
 و فیه:
  در آنجا قرینه بر عدم وجوب داریم اما در اینجا هیچ قرینه برای حمل نهی بر خلاف ظاهرش نداریم.
 ظاهرا و الله العالم امساک انف از رائحه خبیثه حرام است.


[1] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص448، باب 19، ح 3، ط آل البیت.
[2] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص452، باب 24، ح 1، ط آل البیت.
[3] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص452، باب 24، ح 2، ط آل البیت.
[4] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص453، باب 24، ح 3، ط آل البیت.
[5] مجمع الفائدة و البرهان في شرح إرشاد الأذهان، ج، ص: 290

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo