< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

ویرایش دوم

92/08/07

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: محرمات احرام/ کفاره لبس مخیط/ کفاره لبس متعدد
 « مسألة 18 كفارة لبس المخيط شاة، فلو لبس المتعدد ففي كل واحد شاة،و لو جعل بعض الألبسة في بعض و لبس الجميع دفعة واحدة فالأحوط الكفارة لكل واحد منها، و لو اضطر إلى لبس المتعدد جاز و لم تسقط الكفارة.» [1]
 در مسأله 18 به دو مطلب اشاره می شود:
  1. کفاره لبس مخیط چیست؟
  2. حکم تعدد استفاده از لباس مخیط.
 مطلب اول: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله : «كفارة لبس المخيط شاة»
 دلیل بر این مطلب:
 اولا:
  اجماع است کما عن مستند
 «فی لبس المخیط عمدا دم شاه بالاجماع» [2]
 و ثانیا:
 جمله من الروایات المعتبره و غیرها که اغلب آنها در باب 8 از ابواب بقیه کفارات موجود است:
 منها: مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ مَنْ نَتَفَ إِبْطَهُ أَوْ قَلَّمَ ظُفُرَهُ أَوْ حَلَقَ رَأْسَهُ- أَوْ لَبِسَ ثَوْباً لَا يَنْبَغِي لَهُ لُبْسُهُ- أَوْ أَكَلَ طَعَاماً لَا يَنْبَغِي لَهُ أَكْلُهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ- فَفَعَلَ ذَلِكَ نَاسِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ- وَ مَنْ فَعَلَهُ مُتَعَمِّداً فَعَلَيْهِ دَمُ شَاةٍ. [3] صحیحة
 منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: مَنْ لَبِسَ ثَوْباً لَا يَنْبَغِي لَهُ لُبْسُهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ- فَفَعَلَ ذَلِكَ نَاسِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ- وَ مَنْ فَعَلَهُ مُتَعَمِّداً فَعَلَيْهِ دَمٌ. [4]
 صحیحة علی احدی الطریقین من الکلینی.
 منها: عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَدِّهِ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ ع قَالَ: لِكُلِّ شَيْ‌ءٍ خَرَجْتَ مِنْ حَجِّكَ- فَعَلَيْهِ فِيهِ دَمٌ تُهَرِيقُهُ حَيْثُ شِئْتَ. [5] مویدة لمکان عبدالله بن الحسن
 منها: وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سُلَيْمَانَ بْنِ الْعِيصِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُحْرِمِ- يَلْبَسُ الْقَمِيصَ مُتَعَمِّداً قَالَ عَلَيْهِ دَمٌ. [6] مویدة لمکان سلیمان بن فضیل کما عن بعض النسخ و یا سلیمان بن عیص و یا سلیمان عن العیص کما فی بعض النسخ که هر کدام باشد توثیق نشده است.
 مطلب دوم: ما اشار الیه سیدنا الاستاذ بقوله: «فلو لبس المتعدد ففي كل واحد شاة» [7]
 در این مطلب سیدنا الاستاذ سه فرض از فروض تعدد ملبوس را بیان نموده است کما اینکه در مسأله 19 دو فرض از فروض تعدد لبس را بیان نموده است که مجموعا این مطلب دوم در پنج فرض بیان شده است.
 رد این فروض یک بحث، بحث اصولی است که تقدم الکلام و یک بحث روائی که باید واحدا بعد الواحد آنها را بررسی نمود و این بحث باید از بحث صید و غیرش نیز جدا برسی شود.
 به هر حال در اینکه مراد از عبارت « فلو لبس المتعدد » چیست دو احتمال وجود دارد:
  1. مراد از متعدد، تعدد ملبوس باشد.
  2. مراد از متعدد، تعدد لبس باشد.
 ما بر اساس احتمال اول کما هو الاظهر، پنج فرض را بررسی می کنیم؛ اگر این مراد باشد عبارت مرحوم نراقی در مستند رساتر است که ایشان می فرمایند: « و لو لبس متعدّدا» [8]
 
 تعدد ملبوس تاره با تعدد از یک صنف واقع می شود مثل اینکه چند پیراهن بپوشد و اخری با تعدد صنف مثل اینکه پیراهن و قبا بپوشد و ثالثه با تعدد انواع(حضرت استاد برای این صورت مثال به لبس پیراهن و اکل زعفران زدند درحالیکه مقسم ما معدد ملبوس می باشد لذا برای این قسم وجهی یافت نشد)
  هر یک از اینها تاره در مجلس واحد است و اخری در مجالس متعدد و هر یک تاره در وقت واحد صورت گرفته و اخری در اوقات متعدد.
 فرض اول:
 این فرض بنا بر تفسیر ما از عبارت سیدنا الاستاذ دو فرض از این فروض را دربر دارد:
  1. تعدد ملبوس دفعة مثل اینکه دو پیراهن را با هم پوشیده است.(ظاهرا این صورت با فرض دوم که حضرت امام بنابر احتیاط قائل به تعدد کفاره شده اند متحد باشد)
  2. تعدد ملبوس در دفعات مثل اینکه یک پیراهن را در ساعت هشت پوشیده و یک پیراهن در ساعت ده
 فرض دوم:
 ما اشار الیه سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه بقوله: « و لو جعل بعض الألبسة في بعض و لبس الجميع دفعة واحدة فالأحوط الكفارة لكل واحد منها »
 یعنی ملبوس متعدد است و لبس واحد است مثل اینکه دو پیراهن را دفعة پوشیده است.
 فرض سوم:
  ما اشار الیه سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه بقوله:« و لو اضطر إلى لبس المتعدد جاز و لم تسقط الكفارة»
 فرض سوم همان فروض مذکوره در صورت اضطرار می باشد.
 در این فروض سیدنا الاستاذ حکم به تعدد کفاره کرده است.
 مسألة 19 لو لبس المخيط كالقميص مثلا و كفر ثم تجرد عنه و لبسه ثانياأو لبس قميصا آخر فعليه الكفارة ثانيا، و لو لبس المتعدد من نوع واحد كالقميص أو القباء فالأحوط تعدد الكفارة و إن كان ذلك في مجلس واحد. [9]
 در این مساله دو فرض بیان شده است:
 فرض اول:(فرض چهارم) تعدد ملبوس با تخلل کفاره مثل اینکه در ساعت هشت پیراهن پوشیده است و کفاره آن را داده است و ساعت ده قبا یا پیراهن پوشیده است. در این فرض صورت دفعة واحدة معنا ندارد.
 در این فرض سیدنا الاستاذ رحمة الله علیه فرموده است برای لبس دوم نیز باید کفاره واحده بدهد و این حکم اتفاقی است کما فی الحدائق و الریاض
 فرض دوم:(فرض پنجم) لبس نوع واحد بدون تخلل کفاره مثل اینکه دو پیراهن پوشیده است.
 سیدنا الاستاذ می فرمایند بنابر احتیاط در این فرض هم باید دو کفاره بدهد حتی اگر در مجلس واحد بوده است.
 این مساله در بین عامه هم اختلافی است شافعیه مطلقا قائل به تعدد کفاره هستند و مالکیه مطلقا قائل به کفاره واحده می باشند اما حنابله تفصیل می دهند بین دفعه واحده و دفعات اگر در یک دفعه باشد می گویند کفاره واحده کفایت می کند و در دفعات می گویند باید دو کفاره بدهد.
 مشکله ای که در اینجا وجود دارد -و کسی جز صاحب جواهر به آن اشاره نکرده است- این می باشد که موضوع وحدت یا تعدد کفاره، لبس است یا موضوع تعدد، ملبوس است یعنی کسانی که بحث تعدد مجلس را مطرح کرده اند لبس در مجلس واحد مرادشان است یا ملبوس در مجلس واحد و همچنین کسانی که ملاک را دفعه و دفعات گرفته اند.
 صاحب جواهر خواسته است از ح 1 باب 9 استفاده کند که ملاک لبس است [10]
 و از حدیث 1 و 4 از باب هشت [11] احتمال می دهد ملاک تعدد ملبوس است.(این احادیث در ابتدای بحث ذکر شده اند)
 در روایات کفاره مخیط سه عنوان آمده است.
  1. در حدیث 1 از باب 8 دم شاة آمده است.
  2. در حدیث 5 دم یهریقه آمده است.
  3. در حدیث 2 فعلیه دم آمده است.
 جمع بین روایات این است که مراد دم شاة است زیرا ح 5 مضافا به ضعفش مطلق است و با ح 2 تقیید می خورد ضمن اینکه مساله اتفاقی است و ایضا ح 5 نیز تقیید می خورد.


[1] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص242.
[2] مستند الشیعة، محقق نراقی، ج13، ص275.
[3] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص157، باب 8، ح 1، ط آل البیت.
[4] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص158، باب 8، ح 4، ط آل البیت.
[5] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص158، باب 8، ح 5، ط آل البیت.
[6] وسائل الشيعة، شیخ حر عاملی، ج، ص157، باب 8، ح 2، ط آل البیت.
[7] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص242.
[8] مستند الشیعة، محقق نراقی، ج13، ص277.
[9] تحریر الوسیلة، امام خمینی، ج1، ص242.
[10] سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنِ الْمُحْرِمِ- إِذَا احْتَاجَ إِلَى ضُرُوبٍ مِنَ الثِّيَابِ يَلْبَسُهَا- قَالَ عَلَيْهِ لِكُلِّ صِنْفٍ مِنْهَا فِدَاءٌ»
[11] « مَنْ نَتَفَ إِبْطَهُ أَوْ قَلَّمَ ظُفُرَهُ أَوْ حَلَقَ رَأْسَهُ- أَوْ لَبِسَ ثَوْباً لَا يَنْبَغِي لَهُ لُبْسُهُ- أَوْ أَكَلَ طَعَاماً لَا يَنْبَغِي لَهُ أَكْلُهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ- فَفَعَلَ ذَلِكَ نَاسِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَيْسَ عَلَيْهِ شَيْ‌ءٌ- وَ مَنْ فَعَلَهُ مُتَعَمِّداً فَعَلَيْهِ دَمُ شَاةٍ.»«مَنْ لَبِسَ ثَوْباً لَا يَنْبَغِي لَهُ لُبْسُهُ وَ هُوَ مُحْرِمٌ- فَفَعَلَ ذَلِكَ نَاسِياً أَوْ جَاهِلًا فَلَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ- وَ مَنْ فَعَلَهُ مُتَعَمِّداً فَعَلَيْهِ دَمٌ».

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo