درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
93/09/01
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: بیست
و یکم از محرمات احرام/ قلم الاظفار/ حکم وضعی تقلیم
اظفار/موضوع کفاره
مسألة 43 لو كان أظفار يده أو رجله أقل من عشرة فقص الجميع فلكل واحد مد، و الأحوط دم شاة، و لو كانت أكثر فقص الجميع فعليه شاة، و كذا لو قص جميع أظفاره الأصلية على الأحوط، و لو قص بعض الأصلية و بعض الزائدة فلكل من الأصلية مد، و الأولى الأحوط تكفير مد لكل من الزائدة . [1]
در این مساله به چند فرض اشاره شده است که توضیح این فروض متوقف بر اشاره به چند مطلب می باشد.
مطلب اول: موضوع شاة یا مورد دم در کفاره تقلیم ظفر چیست؟
دو نظریه در این بحث وجود دارد:
نظریه اولی: موضوع شاة، تقلیم الاظفار من الیدین او الرجلین می باشد کما عن المستند و جماعة اخری
این معنی از سه جای مستند در ص 275 استفاده می شود مورد اول در ابتدای این صفحه می فرمایند الظاهر الاول که مراد از اول این است که موضوع تقلیم الاظفار من الیدین او الرجلین می باشد همین عبارت دوباره تکرار شده است و مراد همین است که ذکر کردیم و در جای دیگر می فرمایند و من جهة صدق الیدین او الرجلین این عبارت هم نشان می دهد که موضوع یدین و رجلین می باشد و با عدد کاری نداریم.
ه: هل الحكم بالدم موقوف على إكمال اليدين أو الرجلين،كما هو‌مقتضى صحيحة أبي بصير.
أو يتحقّق بإكمال العشرة أصابع و لو كان بعضها من اليد و بعضها من الرجل، كما هو المستفاد من رواية الحلبي ؟
الظاهر: الأول...
لو كانت له إصبع زائدة في اليد أو الرجل، فهل يتوقّف وجوب الدم على قصّ ظفرها أيضا، أم لا، بل يجب بقصّ العشرة؟الظاهر: الأول...
و من جهة صدق اليدين و الرجلين. [2]
نظریه دوم: موضوع شاة، عدد است یعنی عشرة اظفار موضوع می باشد کما عن الجواهر حیث قال: فمن صدق اليدين، و من الأصل و النص على العشر في الأخبار...[3]دراین عبارت اگر چه ظاهرش این است که فقط می خواهد به مبنا اشاره کند لکن بقرینه مخالفت با تحریر و کلمه اصل و نص بدست می آید که ایشان می خواهند به مختار خودشان نیز اشاره کنند.
غالبا این دو عنوان درخارج اتحاد دارند یعنی وقتی تمام ناخن دست یا تمام ناخن پا را بگیرد عنوان عشره هم محقق شده است لکن در قلیلی از موارد ممکن است تمام ناخن دستها را بگیرد اما به عشره نرسد بخاطر اینکه یکی از انگشتهای دست قطع شده است و ناخن ندارد کما اینکه اگر کسی یازده انگشت داشته باشد اگر ده ناخن را بگیرد عشره محقق شده است لکن نمی توان گفت تمام ناخن دستهایش را گرفته است.
فعلا بحث عشره مرکبه را داخل در این بحث نکنید بحث در عشره من الید یا من الرجل می باشد.
مطلب دوم: سیدنا الاستاذ در مساله 43 به چهار فرض اشاره کرده است که باید روی این دو مبنا پیاده شوند.
فرض اول: ما اشار الیه بقوله: لو كان أظفار يده أو رجله أقل من عشرة فقص الجميع فلكل واحد مد، و الأحوط دم شاة
کسی که نه انگشت دارد اگر تمام آنها را بگیرد وظیفه اش چیست آیا مد بدهد یا شاة بدهد؟
کسی که می گوید موضوع عشرة است باید مد بدهد و کسی که می گوید موضوع یدین و رجلین می باشد باید شاة بدهد و سیدنا الاستاذ فرموده است باید مد بدهد چون موضوع عشرة می باشد بعد هم بخاطر وجود خلاف در مساله، فرموده احتیاط مستحبی این است که شاة بدهد.
فرض دوم: و لو كانت أكثر فقص الجميع فعليه شاة
خود این فرض سه فرض دارد:
فرض اول: کسی که یک انگشت اضافه دارد اگر تمام آنها را بگیرد باید شاة بدهد زیرا اگر میزان عشره باشد، عشره محقق شده است و اگر یدین هم باشد، یدین محقق شده است.
فرض دوم: کسی که یازده انگشت دارد اگر ده تا از ناخنهای اصلی دست را گرفته است و انگشت اضافه را نگرفته است سیدنا الاستاذ می فرمایند کفاره شاة می باشد زیرا اگر ملاک عشره باشد عشره محقق شده است و اگر یدین باشد یدین هم محقق شده است البته نسبت به تحقق یدین باید ببینیم حکم انگشت زائده چیست.
فرض سوم: کسی که یازده انگشت دارد اگر نه ناخن انگشت اصلی را با ناخن انگشت زائد را گرفته است می فرمایند نسبت به نه تا باید مد بدهد و نسبت به زائده هم احتیاط مستحب این است که یک مد بدهد.
مساله فروض دیگری هم دارد که اگر از هر یک از دست و پا 9 ناخن را گرفته باشد چه باید کرد قبلا سیدنا الاستاذ فرمودند برای هر کدام از دست و پا 18 مد بدهد و کذلک اگر از هر کدام 5 ناخن گرفته باشد. طبعا اگر ملاک ما این باشد که ملاک عشرة، عشره مرکبه می باشد طبعا باید شاة بدهد.
مطلب سوم: بررسی روایات تا مشخص شود که کدام روایت مبنای اول را می گوید و کدام روایت مبنای دوم را می گوید.
مسألة 43 لو كان أظفار يده أو رجله أقل من عشرة فقص الجميع فلكل واحد مد، و الأحوط دم شاة، و لو كانت أكثر فقص الجميع فعليه شاة، و كذا لو قص جميع أظفاره الأصلية على الأحوط، و لو قص بعض الأصلية و بعض الزائدة فلكل من الأصلية مد، و الأولى الأحوط تكفير مد لكل من الزائدة . [1]
در این مساله به چند فرض اشاره شده است که توضیح این فروض متوقف بر اشاره به چند مطلب می باشد.
مطلب اول: موضوع شاة یا مورد دم در کفاره تقلیم ظفر چیست؟
دو نظریه در این بحث وجود دارد:
نظریه اولی: موضوع شاة، تقلیم الاظفار من الیدین او الرجلین می باشد کما عن المستند و جماعة اخری
این معنی از سه جای مستند در ص 275 استفاده می شود مورد اول در ابتدای این صفحه می فرمایند الظاهر الاول که مراد از اول این است که موضوع تقلیم الاظفار من الیدین او الرجلین می باشد همین عبارت دوباره تکرار شده است و مراد همین است که ذکر کردیم و در جای دیگر می فرمایند و من جهة صدق الیدین او الرجلین این عبارت هم نشان می دهد که موضوع یدین و رجلین می باشد و با عدد کاری نداریم.
ه: هل الحكم بالدم موقوف على إكمال اليدين أو الرجلين،كما هو‌مقتضى صحيحة أبي بصير.
أو يتحقّق بإكمال العشرة أصابع و لو كان بعضها من اليد و بعضها من الرجل، كما هو المستفاد من رواية الحلبي ؟
الظاهر: الأول...
لو كانت له إصبع زائدة في اليد أو الرجل، فهل يتوقّف وجوب الدم على قصّ ظفرها أيضا، أم لا، بل يجب بقصّ العشرة؟الظاهر: الأول...
و من جهة صدق اليدين و الرجلين. [2]
نظریه دوم: موضوع شاة، عدد است یعنی عشرة اظفار موضوع می باشد کما عن الجواهر حیث قال: فمن صدق اليدين، و من الأصل و النص على العشر في الأخبار...[3]دراین عبارت اگر چه ظاهرش این است که فقط می خواهد به مبنا اشاره کند لکن بقرینه مخالفت با تحریر و کلمه اصل و نص بدست می آید که ایشان می خواهند به مختار خودشان نیز اشاره کنند.
غالبا این دو عنوان درخارج اتحاد دارند یعنی وقتی تمام ناخن دست یا تمام ناخن پا را بگیرد عنوان عشره هم محقق شده است لکن در قلیلی از موارد ممکن است تمام ناخن دستها را بگیرد اما به عشره نرسد بخاطر اینکه یکی از انگشتهای دست قطع شده است و ناخن ندارد کما اینکه اگر کسی یازده انگشت داشته باشد اگر ده ناخن را بگیرد عشره محقق شده است لکن نمی توان گفت تمام ناخن دستهایش را گرفته است.
فعلا بحث عشره مرکبه را داخل در این بحث نکنید بحث در عشره من الید یا من الرجل می باشد.
مطلب دوم: سیدنا الاستاذ در مساله 43 به چهار فرض اشاره کرده است که باید روی این دو مبنا پیاده شوند.
فرض اول: ما اشار الیه بقوله: لو كان أظفار يده أو رجله أقل من عشرة فقص الجميع فلكل واحد مد، و الأحوط دم شاة
کسی که نه انگشت دارد اگر تمام آنها را بگیرد وظیفه اش چیست آیا مد بدهد یا شاة بدهد؟
کسی که می گوید موضوع عشرة است باید مد بدهد و کسی که می گوید موضوع یدین و رجلین می باشد باید شاة بدهد و سیدنا الاستاذ فرموده است باید مد بدهد چون موضوع عشرة می باشد بعد هم بخاطر وجود خلاف در مساله، فرموده احتیاط مستحبی این است که شاة بدهد.
فرض دوم: و لو كانت أكثر فقص الجميع فعليه شاة
خود این فرض سه فرض دارد:
فرض اول: کسی که یک انگشت اضافه دارد اگر تمام آنها را بگیرد باید شاة بدهد زیرا اگر میزان عشره باشد، عشره محقق شده است و اگر یدین هم باشد، یدین محقق شده است.
فرض دوم: کسی که یازده انگشت دارد اگر ده تا از ناخنهای اصلی دست را گرفته است و انگشت اضافه را نگرفته است سیدنا الاستاذ می فرمایند کفاره شاة می باشد زیرا اگر ملاک عشره باشد عشره محقق شده است و اگر یدین باشد یدین هم محقق شده است البته نسبت به تحقق یدین باید ببینیم حکم انگشت زائده چیست.
فرض سوم: کسی که یازده انگشت دارد اگر نه ناخن انگشت اصلی را با ناخن انگشت زائد را گرفته است می فرمایند نسبت به نه تا باید مد بدهد و نسبت به زائده هم احتیاط مستحب این است که یک مد بدهد.
مساله فروض دیگری هم دارد که اگر از هر یک از دست و پا 9 ناخن را گرفته باشد چه باید کرد قبلا سیدنا الاستاذ فرمودند برای هر کدام از دست و پا 18 مد بدهد و کذلک اگر از هر کدام 5 ناخن گرفته باشد. طبعا اگر ملاک ما این باشد که ملاک عشرة، عشره مرکبه می باشد طبعا باید شاة بدهد.
مطلب سوم: بررسی روایات تا مشخص شود که کدام روایت مبنای اول را می گوید و کدام روایت مبنای دوم را می گوید.
