درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
ویرایش دوم
93/10/17
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: طواف/دومین عمل عمره تمتع
ویرایش دوم
مطالبی که تا کنون بیان شدند همه در بیان اولین واجب از واجبات عمره تمتع یعنی احرام حج بود، در اینجا وارد دومین واجب از واجبات می شویم که طواف خانه خدا می باشد.
القول في الطواف الطواف أول واجبات العمرة، وهو عبارة عن سبعة أشواط حول الكعبة المعظمة بتفصيل وشرائط آتية، وهو ركن يبطل العمرة بتركه عمدا إلى وقت فوته سواء كان عالما بالحكم أو جاهلا، ووقت فوته ما إذا ضاق الوقت عن اتيانه واتيان سائر أعمال العمرة وإدراك الوقوف بعرفات[1].
چند بحث در این واجب مطرح است:
بحث اول: بررسی این عبارت مرحوم امام که فرموده اند اولین واجب عمره، طواف می باشد.
در خصوص این بحث دو مطلب باید ذکر شود:
مطلب اول: قطعا در این فرمایش مسامحه وجود دارد، به این جهت که از روایات متعدده در ابواب مختلف و از عبارات مختلف فقهاء استفاده می شود که طواف دومین واجب از واجبات می باشد:
روایات:
حَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حِينَ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ خَرَجَ فِي أَرْبَعٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ حَتَّى أَتَى الشَّجَرَةَ فَصَلَّى بِهَا ثُمَّ قَادَ رَاحِلَتَهُ حَتَّى أَتَى الْبَيْدَاءَ فَأَحْرَمَ مِنْهَا وَ أَهَلَّ بِالْحَجِّ ... حَتَّى إِذَا قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَكَّةَ طَافَ بِالْبَيْتِ صحیحة.[2]
مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع ... إِلَى أَنْ قَالَ فَإِذَا أَرَدْتَ الْمُتْعَةَ فِي الْحَجِّ فَأَحْرِمْ مِنَ الْعَقِيقِ وَ اجْعَلْهَا مُتْعَةً فَمَتَى مَا قَدِمْتَ مَكَّةَ طُفْتَ بِالْبَيْتِ[3]
این روایت به خاطر میاح المدائنی ضعیف است چرا که مرحوم نجاشی در خصوص او فرموده اند ضعیف جدا.
متون فقهیه:
از عبارات فقها هم استفاده می شود که اولین واجب از واجبات عمره تمتع احرام می باشد و طواف دومین واجب است.
مرحوم نراقی: ایشان صورت عمره تمتع را اینگونه بیان می کنند: «فصورته: أن يحرم من الميقات بالعمرة المتمتّع بها، ثم يمضي إلى مكّة و يطوف سبعا بالبيت، ثم يصلّي ركعتيه»[4].
صاحب حدائق فرموده اند: «المطلب الأول في حج التمتع و صورته: ان يحرم من الميقات بالعمرة التمتع بها ثم يدخل مكة فيطوف بالبيت سبعا».[5]
یا اینکه خود مرحوم امام در تحریر فرموده اند: «القول في صورة حج التمتع إجمالا و هي أن يحرم في أشهر الحج من إحدى المواقيت بالعمرة المتمتع بها إلى الحج، ثم يدخل مكة المعظمة فيطوف بالبيت سبعا ...».[6]
یا مثلا مرحوم خویی تصریح می کنند: «الطواف هو الواجب الثاني في عمرة التمتع»[7]
در نتیجه این که فرموده اند الطواف اول الواجبات قطعا مسامحه است، چرا که خلاف روایات و فتوای فقها است.
مطلب دوم: برای این فرمایش ایشان (که طواف اولین واجب باشد) چند توجیه بیان شده است، که ظاهرا بهترین توجیه این است که بگوییم مقصود حضرت امام این بوده است که اولین واجب پس از دخول در مکه طواف می باشد.
شاهد این توجیه فرمایش ایشان در مناسک است که فرموده اند: «فصل چهارم: در طواف واجب و بعضى از احكام آن: كسى كه مُحرم شد به احرام عمره ی تمتع و وارد مكه معظمه شد، اول چيزى كه از اعمال عمره بر او واجب است، آن است كه طواف كند به دور خانه كعبه براى عمره تمتع»[8]، در نتیجه این جمله می رساند که مراد ایشان اولین واجب بعد از دخول در حرم می باشد.
ویرایش دوم
مطالبی که تا کنون بیان شدند همه در بیان اولین واجب از واجبات عمره تمتع یعنی احرام حج بود، در اینجا وارد دومین واجب از واجبات می شویم که طواف خانه خدا می باشد.
القول في الطواف الطواف أول واجبات العمرة، وهو عبارة عن سبعة أشواط حول الكعبة المعظمة بتفصيل وشرائط آتية، وهو ركن يبطل العمرة بتركه عمدا إلى وقت فوته سواء كان عالما بالحكم أو جاهلا، ووقت فوته ما إذا ضاق الوقت عن اتيانه واتيان سائر أعمال العمرة وإدراك الوقوف بعرفات[1].
چند بحث در این واجب مطرح است:
بحث اول: بررسی این عبارت مرحوم امام که فرموده اند اولین واجب عمره، طواف می باشد.
در خصوص این بحث دو مطلب باید ذکر شود:
مطلب اول: قطعا در این فرمایش مسامحه وجود دارد، به این جهت که از روایات متعدده در ابواب مختلف و از عبارات مختلف فقهاء استفاده می شود که طواف دومین واجب از واجبات می باشد:
روایات:
حَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص حِينَ حَجَّ حَجَّةَ الْإِسْلَامِ خَرَجَ فِي أَرْبَعٍ بَقِينَ مِنْ ذِي الْقَعْدَةِ حَتَّى أَتَى الشَّجَرَةَ فَصَلَّى بِهَا ثُمَّ قَادَ رَاحِلَتَهُ حَتَّى أَتَى الْبَيْدَاءَ فَأَحْرَمَ مِنْهَا وَ أَهَلَّ بِالْحَجِّ ... حَتَّى إِذَا قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَكَّةَ طَافَ بِالْبَيْتِ صحیحة.[2]
مُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع ... إِلَى أَنْ قَالَ فَإِذَا أَرَدْتَ الْمُتْعَةَ فِي الْحَجِّ فَأَحْرِمْ مِنَ الْعَقِيقِ وَ اجْعَلْهَا مُتْعَةً فَمَتَى مَا قَدِمْتَ مَكَّةَ طُفْتَ بِالْبَيْتِ[3]
این روایت به خاطر میاح المدائنی ضعیف است چرا که مرحوم نجاشی در خصوص او فرموده اند ضعیف جدا.
متون فقهیه:
از عبارات فقها هم استفاده می شود که اولین واجب از واجبات عمره تمتع احرام می باشد و طواف دومین واجب است.
مرحوم نراقی: ایشان صورت عمره تمتع را اینگونه بیان می کنند: «فصورته: أن يحرم من الميقات بالعمرة المتمتّع بها، ثم يمضي إلى مكّة و يطوف سبعا بالبيت، ثم يصلّي ركعتيه»[4].
صاحب حدائق فرموده اند: «المطلب الأول في حج التمتع و صورته: ان يحرم من الميقات بالعمرة التمتع بها ثم يدخل مكة فيطوف بالبيت سبعا».[5]
یا اینکه خود مرحوم امام در تحریر فرموده اند: «القول في صورة حج التمتع إجمالا و هي أن يحرم في أشهر الحج من إحدى المواقيت بالعمرة المتمتع بها إلى الحج، ثم يدخل مكة المعظمة فيطوف بالبيت سبعا ...».[6]
یا مثلا مرحوم خویی تصریح می کنند: «الطواف هو الواجب الثاني في عمرة التمتع»[7]
در نتیجه این که فرموده اند الطواف اول الواجبات قطعا مسامحه است، چرا که خلاف روایات و فتوای فقها است.
مطلب دوم: برای این فرمایش ایشان (که طواف اولین واجب باشد) چند توجیه بیان شده است، که ظاهرا بهترین توجیه این است که بگوییم مقصود حضرت امام این بوده است که اولین واجب پس از دخول در مکه طواف می باشد.
شاهد این توجیه فرمایش ایشان در مناسک است که فرموده اند: «فصل چهارم: در طواف واجب و بعضى از احكام آن: كسى كه مُحرم شد به احرام عمره ی تمتع و وارد مكه معظمه شد، اول چيزى كه از اعمال عمره بر او واجب است، آن است كه طواف كند به دور خانه كعبه براى عمره تمتع»[8]، در نتیجه این جمله می رساند که مراد ایشان اولین واجب بعد از دخول در حرم می باشد.
