< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/11/01

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/رکنیت طواف/ ترک طواف سهوا/اعاده سعی
فرع پنجم: در ترک سهوی طواف، اعاده اعمال مرتبه لازم است یا نه
مثلا اگر بعد از سعی فهمید که طواف را انجام نداده است آیا بعد از انجام طواف دوباره باید سعی را انجام دهد یا نه؟
فیه اقوال ثلاثة:
قول اول: اعاده سعی لازم است کما عن الاکثر منهم الریاض[1] و الجواهر[2]و المستند و سیدنا الاستاذ فی التحریر[3]
قول دوم: اعاده سعی لازم نیست کما یظهر من الحدائق و حکی عن بعض حواشی الشهید.
أقول: المفهوم من مجموع هذين الخبرين(ای خبری منصور بن حازم) أنه متى أتى بالطواف والسعي معا إلا أنه لم يرتب بينهما، فإن كان حاضرا وجب عليه الإعادة بما يحصل معه الترتيب، فإن فاته ذلك ولم يمكن استدراكه في عامه فإن عليه دما، لاخلاله بالترتيب. وظاهر صحة ما أتى به حيث لم يوجب عليه الإعادة، وهذا بخلاف محل البحث من نسيان الطواف بالكلية وعدم حضوره لاستدراكه.
وبالجملة فإنه لم يظهر لي دليل على وجوب السعي، والأصل العدم. [4]
قول سوم: کما فی بعض المناسک عن بعض الاعاظم اگر وقت باقی است سعی اعاده شود اما اگر وقت فوت شده است اعاده طواف کافی است.
مثلا اگر هنوز در مکه است سعی را انجام بدهد اما اگر به وطنش برگشته یا ماه محرم فرا رسیده است اعاده سعی لازم نیست.
دلیل قول اول: جملة من الروایات
منها: معتبره اسحاق بن عمار در باب 63 از طواف که در باب 32 هم آمده الا اینکه در این باب تقطیع شده است و مورد استشهاد در این باب نیامده است.
منها: وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع‌ رَجُلٌ طَافَ بِالْكَعْبَةِ- ثُمَّ خَرَجَ فَطَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَبَيْنَمَا هُوَ يَطُوفُ إِذْ ذَكَرَ أَنَّهُ قَدْ تَرَكَ مِنْ طَوَافِهِ بِالْبَيْتِ- قَالَ يَرْجِعُ إِلَى الْبَيْتِ فَيُتِمُّ طَوَافَهُ ثُمَّ يَرْجِعُ إِلَى الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَيُتِمُّ مَا بَقِيَ قُلْتُ فَإِنَّهُ بَدَأَ بِالصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ قَبْلَ أَنْ يَبْدَأَ بِالْبَيْتِ- فَقَالَ يَأْتِي الْبَيْتَ فَيَطُوفُ بِهِ ثُمَّ يَسْتَأْنِفُ طَوَافَهُ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- قُلْتُ فَمَا فَرْقٌ بَيْنَ هَذَيْنِ قَالَ لِأَنَّ هَذَا قَدْ دَخَلَ فِي شَيْ‌ءٍ مِنَ الطَّوَافِ وَ هَذَا لَمْ يَدْخُلْ فِي شَيْ‌ءٍ مِنْه‌ [5]
این حدیث صحیح السند است کما اینکه طریق مرحوم صدوق به صفوان و طریق مرحوم کلینی هر دو صحیح است.

منها: محمد بن الحسن باسناده عن موسى بن القاسم، عن محمد، عن سيف بن عميرة، عن منصور بن حازم قال : سألت أبا عبدالله ( عليه السلام ) عن رجل بدأ بالسعي بين الصفا والمروة ؟ قال : يرجع فيطوف بالبيت، ثم يستأنف السعي، قلت : إن ذلك قد فاته، قال : عليه دم، ألا ترى أنك إذا غسلت شمالك قبل يمينك كان عليك أن تعيد على شمالك. [6]
این روایت ضعیف است زیرا محمد مطلق که موسی بن قاسم از وی روایت دارد و وی هم از سیف بن عمیره روایت دارد، مرددد بین ثقه و غیر ثقه است و تشخیص و تمیز آنها هم مشکل است لذا اغلب علماء منهم آقای خوئی می فرمایند این روایت ضعیفه است
منها: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شَاذَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ طَافَ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ قَبْلَ أَنْ يَطُوفَ بِالْبَيْتِ- قَالَ يَطُوفُ بِالْبَيْتِ- ثُمَّ يَعُودُ إِلَى الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَيَطُوفُ بَيْنَهُمَا[7]
مرحوم آقای خوئی از این روایت تعبیر به صحیحه کرده است لکن این روایت هم موید باشد بهتر است بخاطر اینکه در سند محمد بن اسماعیل واقع شده است و وی مردد بین سه نفر می باشد ابن بزیع، ابن برمکی، نیشابوری، ظاهرا و الله العالم این فرد ابن بزیع نیست زیرا وی از اصحاب امام رضا علیه السلام است و مرحوم کلینی نمی تواند از وی بلا واسطه روایت کند کما اینکه برمکی هم بعید است باشد لبعد الطبقة لذا احتمال دارد وی محمد بن اسماعیل نیشابوری باشد که وی قطعا در رجال توثیق نشده است الا اینکه وی در اسناد کامل الزیارات واقع شده است و از مشایخ مرحوم کلینی است و مرحوم کلینی از وی هفتصد روایت نقل کرده است و نمی شود که مرحوم کلینی این همه روایت را از شخص ضعیف نقل کند.
بعضی از فضلاء به سیدنا الاستاذ نسبت می دهند که اعاده واجب نیست زیرا ایشان در مساله دو اشاره ای به اعاده نکرده است و این نشان می دهد که قائل به وجوب نبوده اند.
و فیه: ایشان این فرع را در مساله چهارم بحث کرده اند و صریحا فرموده اند بنابر احتیاط واجب سعی اعاده شود.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo