< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/11/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/طهارت از حدث
مهم از اعتبار طهارت در طواف کعبه، طهارت از حدث اکبر در طواف مندوب است بقیه مسائل، معلوم العدم است یا معلوم الوجود است بر این اساس برای روشن شدن همین فرض ابتداء سند روایت و ثانیا اقسام این روایات و ثالثا جمع بین روایات اشاره می شود.
روایات باب 38 از طواف و باب 15 از سعی
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بَأْسَ أَنْ يَقْضِيَ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ وَ الْوُضُوءُ أَفْضَلُ‌[1]
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ يَطُوفَ الرَّجُلُ النَّافِلَةَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ ثُمَّ يَتَوَضَّأَ وَ يُصَلِّيَ فَإِنْ طَافَ مُتَعَمِّداً عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَلْيَتَوَضَّأْ وَ لْيُصَلِّ وَ مَنْ طَافَ تَطَوُّعاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَلْيُعِدِ الرَّكْعَتَيْنِ وَ لَا يُعِدِ الطَّوَاف[2]
اگر چه در غیر واحد من الکلمات از این روایت تعبیر به موثقه شده است لکن این روایات ضعیف است زیرا این روایت بطریق مرحوم صدوق از عبید بن زراره نقل شده است اگر چه عبید بن زراره از اجلاء است لکن طریق مرحوم صدوق به عبید خالی از اشکال نیست زیرا در این طریق حکم بن اعمی یا حکم بن مسکین یا حکم بن مسکین ثقفی -که همه شخص واحد می باشند – قرار دارد که در رجال توثیق نشده است فقط در کامل الزیارات واقع شده است.
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَحَدَهُمَا ع عَنْ رَجُلٍ طَافَ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ طَهُورٍ- قَالَ يَتَوَضَّأُ وَ يُعِيدُ طَوَافَهُ وَ إِنْ كَانَ تَطَوُّعاً تَوَضَّأَ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ[3]
این حدیث هم بنابر طریق مرحوم صدوق و هم طریق مرحوم کلینی صحیح است مرحوم صدوق بطریق محمد بن مسلم نقل نمی کند بلکه با طریق علاء بن رزین نقل می کند.
وَ عَنْهُ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ وَ هُوَ جُنُبٌ فَذَكَرَ وَ هُوَ فِي الطَّوَافِ قَالَ يَقْطَعُ الطَّوَافَ وَ لَا يَعْتَدُّ بِشَيْ‌ءٍ مِمَّا طَافَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ ثُمَّ ذَكَرَ أَنَّهُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ يَقْطَعُ طَوَافَهُ وَ لَا يَعْتَدُّ بِه[4]
این حدیث باکثر طرقش معتبر است فقط بطریق حمیری در قرب الاسناد ضعیف است بخاطر وقوع عبد الله بن حسن.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُثَنًّى عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَطُوفُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ أَ يَعْتَدُّ بِذَلِكَ الطَّوَافِ قَالَ لَا[5]
این روایت ضعیف است بخاطر سهل بن زیاد.
وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ أَ يَنْسُكُ الْمَنَاسِكَ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ نَعَمْ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاة[6]
این حدیث به دو طریق از مرحوم کلینی نقل شده است طریق اول بخاطر ابی حمزه و سهل بن زیاد ضعیف است لکن طریق دوم صحیح است لذا در کتب متعددی تعبیر به صحیحه ی جمیل شده است.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ طَافَ تَطَوُّعاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ يُعِيدُ الرَّكْعَتَيْنِ وَ لَا يُعِيدُ الطَّوَاف[7] صحیحة
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ طَافَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ إِنْ كَانَ تَطَوُّعاً فَلْيَتَوَضَّأْ وَ لْيُصَل[8]
این حدیث اگر ابن بکیر را ثقه بدانیم، معتبره است.
وَ عَنْهُ عَنِ النَّخَعِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ‌إِنِّي أَطُوفُ طَوَافَ النَّافِلَةِ وَ أَنَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ تَوَضَّأْ وَ صَلِّ وَ إِنْ كُنْتَ مُتَعَمِّدا[9] صحیحة
لعل در مصدر عن النخعی عن ایوب بن نوح ذکر شده است که ظاهر ایوب بن نوح اضافه است.
نخعی اسم برای چهار یا پنج نفر است که اهم آنها ایوب بن نوح بردادر جمیل بن دراج است جامع الرواة ادعا می کند مراد از این نخعی در این حدیث ایوب بن نوح است چه کلمه ایوب بن نوح زیادی باشد کما هو الظاهر یا زیادی نباشد.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا بَأْس[10]
مرحوم شیخ این حدیث را از زید شحام نقل کرده است این حدیث قطعا ضعف سندی دارد زیرا طریق مرحوم شیخ به زید شحام بخاطر وجود مفضل بن صالح- که ابوجمیله می باشد- ضعیف است زیرا وی ثوثیق نشده است.
عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْفَضْلِ الْوَاسِطِيِّ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ إِذَا طَافَ الرَّجُلُ بِالْبَيْتِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَلَا يَعْتَدُّ بِذَلِكَ الطَّوَافِ وَ هُوَ كَمَنْ لَمْ يَطُف[11]
این حدیث ضعف سندی دارد زیرا مرحوم حمیری در قرب الاسناد از علی بن فضل واسطی نقل کرده است و این شخص توثیق معلومی نشده است.
و اما روایات باب 15 که اکثر با روایات باب 38 اتحاد دارند:
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى‌ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَشْهَدُ شَيْئاً مِنَ الْمَنَاسِكِ وَ أَنَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ نَعَمْ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاة[12]صحیحة
عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِي كِتَابِهِ عَنْ أَخِيهِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَصْلُحُ أَنْ يَقْضِيَ شَيْئاً مِنَ الْمَنَاسِكِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا يَصْلُحُ إِلَّا عَلَى وُضُوء[13]
اگر از مسائل باشد صحیحه است و اگر از قرب الاسناد باشد صحتش مشکل است.

مرحله دوم:
این رویات سه طائفه می باشند:
طائفه اولی: مطلق حدث در مطلق طواف اشکال ندارد.
این طائفه یک روایت دارد.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا بَأْس[14]
طائفه دوم: روایاتی که مفادشان این است که طواف واجب و مستحب بدون طهور باطل است چه در حدث اصغر و چه در حدث اکبر.
مهم از این طائفه صحیحه علی بن جعفر است.
وَ عَنْهُ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ وَ هُوَ جُنُبٌ فَذَكَرَ وَ هُوَ فِي الطَّوَافِ قَالَ يَقْطَعُ الطَّوَافَ وَ لَا يَعْتَدُّ بِشَيْ‌ءٍ مِمَّا طَافَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ ثُمَّ ذَكَرَ أَنَّهُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ يَقْطَعُ طَوَافَهُ وَ لَا يَعْتَدُّ بِه[15]
و هو فی الطواف اطلاق دارد و شامل طواف واجب و مستحب می شود
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بَأْسَ أَنْ يَقْضِيَ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ وَ الْوُضُوءُ أَفْضَلُ[16]
وقتی طواف بدون وضو باطل است بطریق اولی با حالت جنابت باطل است.
و یویده:
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُثَنًّى عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَطُوفُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ أَ يَعْتَدُّ بِذَلِكَ الطَّوَافِ قَالَ لَا[17]ضعیفة
وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ أَ يَنْسُكُ الْمَنَاسِكَ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ نَعَمْ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاة[18]
این طریق علی تقدیر موید است و علی تقدیر دلیل است زیرا بنابر یک طریق صحیح است و بنابر یک طریق ضعیف است.
در این روایت و در بعضی روایات این باب بعد از کلمه «الا الطواف» آمده است که ف«ان فیه صلاة» و این جمله مشکل ایجاد می کند مفاد این تعلیل ممکن است این باشد که اگر چه طواف بدون طهارت مشکلی ندارد لکن بخاطر وجود نماز نمی شود بدون طهارت بود.
بر فرض این که این روایت و بعضی روایات دیگر بخاطر وجود تعلیل نوع اجمالی داشته باشد لکن روایات صحیحه دیگری داریم که این تعلیل در آنها نیامده است.
طائفه سوم: که اهم آن صحیحه محمد مسلم سیاتی انشاء الله




BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo