< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله مرتضوی

کتاب الحج

93/11/25

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: افعال عمره/ طواف/طهارت از حدث در طواف
در این بحث دو مطلب بیان می شود:
مطلب اول: ملاحظه سوم در روایات باب 38 از طواف و 15 از سعی
مطلب دوم: ذکر جملة من الکلمات للمشایخ
اما مطلب اول:
حاصل مطلب اول این است که در هیچ یک از این روایات روایتی که باطلاقها بگوید جنابت مانع از طواف مندوب نیست نداریم.
توضیح ذلک:
حاصل ادعای ما این است ماعدای حدیث چهارم، یا در خصوص حدث اصغر است یا قرائنی دارد که مقصود از این حدث، حدث اصغر می باشد.
مثلا در ح1 از باب 38 از طواف کما تری کلمه علی غیر وضوء آمده است و ارتباطی به جنابت ندارد.
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَا بَأْسَ أَنْ يَقْضِيَ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ وَ الْوُضُوءُ أَفْضَلُ‌[1]
کما اینکه در حدیث دوم اولا حدث اصغر مطرح شده است و ثانیا از جواب فهمیده می شود که سوال از حدث اصغر بوده است زیرا امام فرمودند وضو بگیر و اعمال را انجام بده.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ يَطُوفَ الرَّجُلُ النَّافِلَةَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ ثُمَّ يَتَوَضَّأَ وَ يُصَلِّيَ فَإِنْ طَافَ مُتَعَمِّداً عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَلْيَتَوَضَّأْ وَ لْيُصَلِّ وَ مَنْ طَافَ تَطَوُّعاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَلْيُعِدِ الرَّكْعَتَيْنِ وَ لَا يُعِدِ الطَّوَاف[2]
اما حدیث سوم اگر چه کلمه طهور ظهور در وضو و غسل هر دو دارد لکن از جواب فهیمده می شود مراد از طهور، حدث اصغر می باشد زیرا امام علیه السلام فرمودند وضو بگیرد چرا که معنا ندارد که جنابت هم مراد باشد اما در جواب فقط وضو مطرح شود بلکه کما فی کلام الشیخ باید حکم هر دو فرض با ذکر وضو و غسل بیان شود.
مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَحَدَهُمَا ع عَنْ رَجُلٍ طَافَ طَوَافَ الْفَرِيضَةِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ طَهُورٍ- قَالَ يَتَوَضَّأُ وَ يُعِيدُ طَوَافَهُ وَ إِنْ كَانَ تَطَوُّعاً تَوَضَّأَ وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ[3]
بله در حدیث چهارم حدث اکبر ذکر شده است و مفاد این حدیث خلاف کلام صاحب جواهر و مرحوم آقای خوئی است زیرا این حدیث می فرماید طواف مستحبی با حال جنابت مطلقا باطل است و مدعای این بزرگواران صحت طواف مستحبی با حال جنابت می باشد.
وَ عَنْهُ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ وَ هُوَ جُنُبٌ فَذَكَرَ وَ هُوَ فِي الطَّوَافِ قَالَ يَقْطَعُ الطَّوَافَ وَ لَا يَعْتَدُّ بِشَيْ‌ءٍ مِمَّا طَافَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ طَافَ ثُمَّ ذَكَرَ أَنَّهُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ يَقْطَعُ طَوَافَهُ وَ لَا يَعْتَدُّ بِه[4]
کما اینکه در حدیث پنجم و ششم و هفتم کلمه وضو ذکر شده است.
وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُثَنًّى عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَطُوفُ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ أَ يَعْتَدُّ بِذَلِكَ الطَّوَافِ قَالَ لَا[5]
وَ عَنْهُمْ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ سُئِلَ أَ يَنْسُكُ الْمَنَاسِكَ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ نَعَمْ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاة[6]
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ طَافَ تَطَوُّعاً وَ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ يُعِيدُ الرَّكْعَتَيْنِ وَ لَا يُعِيدُ الطَّوَاف[7] صحیحة
حدیث هشتم از دو جهت اختصاص به وضو دارد زیرا اولا کلمه علی غیر وضوء در سوال آمده است و ثانیا در جواب، امام فرمودند وضو بگیرد.
وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ رَجُلٌ طَافَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ إِنْ كَانَ تَطَوُّعاً فَلْيَتَوَضَّأْ وَ لْيُصَل[8]
حدیث نهم ایضا هم سوال و هم جواب دلالت بر اختصاص به حدث اصغر دارد.
وَ عَنْهُ عَنِ النَّخَعِيِّ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُكَيْرٍ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ‌إِنِّي أَطُوفُ طَوَافَ النَّافِلَةِ وَ أَنَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ تَوَضَّأْ وَ صَلِّ وَ إِنْ كُنْتَ مُتَعَمِّدا[9] صحیحة

در حدیث دهم نیز در سوال حدیث اصغر ذکر شده است کما اینکه جواب امام هم اشاره به همین مطلب دارد.
وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا بَأْس[10]
کما اینکه تمام روایات باب 15 سعی هم اختصاص به حدث اصغر دارد پس اطلاقی نیست که بخواهد با حدیث چهارم مقابله کند یا بر حدیث چهارم مقدم شود.

ظهر مماذکرنا امور
1-ملاحظه دوم و سوم از نظر نتیجه فرقشان چیست؟ فرقی ندارد ملاحظه دوم این بود که طواف مندوب بدون وضو باطل است و ملاحظه سوم این بود که طواف مندب با جنابت باطل است ترجیحا لحدیث الرابع غایة الامر ملاحظه سوم ادق است زیرا گفتیم در ملاحظه سوم اصلا اطلاقی وجود نداشته است تا بحث تقدم مطرح شود.
2-در تشکیل نسبت بین ملاحظه دوم و سوم چه فرقی است؟در ملاحظه دوم گفتیم سه طائفه روایت داریم:مطلق المنع؛ مطلق الجواز؛ و تفصیل در ملاحظه سوم نیز این سه طائفه وجود دار1-طواف واجب بدون طهارت باطل است 2-طواف مندوب با جنابت باطل است 3-طواف مندوب بدون وضو صحیح است.
3-دلیل بر بطلان طواف مندوب با حدث اکبر فقط صحیحه علی بن جعفر می باشد که حدیث چهارم است زیرا امام بین الحدثین تفصیل نداده اند در نتیجه طواف مستحبی در با جنابت در حال نسیان باطل است.

مطلب دوم: کلمات مشایخ
تمام این کلمات مخالف ما ذکرنا است.
صاحب جواهر می فرمایند: نعم ظاهر الأخير عدم وجوبها في المندوب كما هو أحد القولين في المسألة، بل أظهرهما لذلك و للأصل‌[11]
مرادشان از اخیر حدیث سوم است می فرمایند این حدیث دلالت دارد که طواف مندوب با جنابت صحیح است و حال آنکه ما گفتیم این حدیث فقط حدث اصغر را می گوید مگر اینکه بگویم مراد صاحب جواهر حدیث اصغر بوده است.
مرحوم خوانساری در جامع المدارک هم می فرمایند: و ربّما يستظهر من هذا الصّحيح عدم اشتراط الطّواف المندوب بالطهارة من الحدث[12]
می فرمایند مرحوم صاحب جواهر از صحیحه محمد بن مسلم استفاده کرده است که طواف مندوب با جنابت صحیح است بدون اینکه به آنچه ما گفتیم توجه پیدا کنند.
کما اینکه مرحوم آقای خوئی نیز می فرمایند: بل يجوز للمجنب و الحائض الطّواف فيما إذا كان دخولهما في المسجد أو اللبث فيه جائزاً لهما كموارد الضرورة و الخوف من الخروج[13]
و فیهم: اولا صحیحه محمد بن مسلم اطلاقی ندارد اگر اطلاقی باشد این اطلاق با اطلاق حدیث چهارم تعارض ندارد زیرا اطلاق حدیث چهارم مستند به ترک تفصیل است که در حکم عموم است و مقدم بر اطلاق بقیه احادیث است.
نکتة: اینکه سیدنا الاستاذ فرموده است طهارت در طواف شرط است باید مرادشان طواف واجب باشد.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo