درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
93/12/20
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: افعال
عمره/ طواف/شک در وضو یا غسل
به چند مطلب در خصوص مساله سوم اشاره می شود.
مطلب اول: اگر کسی بخواهد توضیحی بدهید یا اشکالی کند در کلمه «فی اثناء العمل» می باشد که آیا مراد مسبوق به حدث است یا مسبوق به طهارت است یا توارد حالتین است می توان این سه را توضیح دهید و یا بگوید که در عبارت مسامحه ای صورت گرفته است زیرا فرض مسبوق به طهارت و مسبوق به حدث از محل بحث خارج است.
مطلب دوم: کلمه فالاحوط در این مساله دو بار ذکر شده است فرق این دو احتیاط موضوعا و حکما چیست و جهت اختلاف در حکم چیست چرا در یکجا مستحب است و در یکجا واجب است این سه امر باید توضیح داده شود.
مطلب سوم: مطلب دیگری که باید اشکال می شود یا باید توضیح داده شود این است که مرحوم سیدنا الاستاذ دو فرد را ذکر کرده است یکی حدث اصغر و یکی حدث اکبرت را؛ اولا باید فرق این دو بیان شود که موضوعا و حکما این دو چه فرقی دارند.
مطلب چهارم: در این جمله است که « و لو شك بعد الطواف لا يعتني به، و يأتي بالطهور للأعمال اللاحقة.[1]» این عبارت در بعضی از فروض مشکل خواهد داشت زیرا تقدم الکلام باینکه شک در طواف سه فرض دارد: مستصحب الطهارة و مستصحب الحدث و توارد الحالتین فی الجمله در هر سه فرض طواف صحیح است لقاعدة الفراغ اگر چه استصحاب حدث هم وجود دارد اما قاعده فراغ حاکم می باشد لکن قاعده فراغ صحت عمل را می گوید اما نمی گوید طواف با طهارت بوده است بر این اساس نسبت به نماز طواف باید چاره ای اندیشید حال اگر حالت سابقه طهارت باشد استصحاب می گوید که این شخص طاهر می باشد.
و اگر مستصحب الحدث باشد و حدث هم حدث اکبر بوده است و بین طواف و نماز نواقض نیامده است در این صورت طواف به قاعده فراغ صحیح است و باید برای نماز غسل کند و نماز را بخواند و مشکلی نیست.
اما اگر قبل از طواف یقین به جنابت داشته است و قبل از نماز طواف حدث اصغر از او صادر شده است حال می خواهد با استصحاب حدث، غسل کند و نماز را بخواند در این فرض نماز با این غسل باطل است زیرا این فرد یا قبل از طواف غسل کرده است که در این صورت وقتی که بعد از حدث اصغر غسل می کند و نماز می خواند در این فرض نمازش باطل است زیرا چون قبل از طواف غسل کرده بوده است با حدث اصغر اثر غسل از بین رفته است و غسل بعد از حدث اصغر هیچ اثری نداشته است زیرا قبلا غسلش را کرده بوده است در نتیجه نماز را بدون طهارت خوانده است.
و اگر در واقع قبل از طواف غسل نکرده باشد باز هم نماز طواف باطل است زیرا طواف بدون طهارت صورت گرفته است و باطل است در نتیجه نماز هم باطل است.
برای حل این مشکل باید بعد از غسل وضو هم بگیرد تا مشکل حل شود پس صرف جریان قاعده فراغ و استصحاب حدث مشکل را حل نمی کند.
از ماذکرنا واضح شد که در تقسیم بالا تسامحی شده است زیرا ما گفتیم که مستصحب الطهارة استصحاب طهارت می کند و مستصحب الحدث استصحاب حدث می کند.
کما اینکه از ماذکرنا اشکال بر کلام صاحب جواهر هم واضح شد ایشان بعد از نقل قول کشف اللثام که فرموده است بعد از طواف هم باطل است فرمودند «و فیه ما عرفت» ما می گوییم شاید مراد کشف اللثام همان فرض بوده است که هم طواف باطل بوده است و هم نماز طواف.
به چند مطلب در خصوص مساله سوم اشاره می شود.
مطلب اول: اگر کسی بخواهد توضیحی بدهید یا اشکالی کند در کلمه «فی اثناء العمل» می باشد که آیا مراد مسبوق به حدث است یا مسبوق به طهارت است یا توارد حالتین است می توان این سه را توضیح دهید و یا بگوید که در عبارت مسامحه ای صورت گرفته است زیرا فرض مسبوق به طهارت و مسبوق به حدث از محل بحث خارج است.
مطلب دوم: کلمه فالاحوط در این مساله دو بار ذکر شده است فرق این دو احتیاط موضوعا و حکما چیست و جهت اختلاف در حکم چیست چرا در یکجا مستحب است و در یکجا واجب است این سه امر باید توضیح داده شود.
مطلب سوم: مطلب دیگری که باید اشکال می شود یا باید توضیح داده شود این است که مرحوم سیدنا الاستاذ دو فرد را ذکر کرده است یکی حدث اصغر و یکی حدث اکبرت را؛ اولا باید فرق این دو بیان شود که موضوعا و حکما این دو چه فرقی دارند.
مطلب چهارم: در این جمله است که « و لو شك بعد الطواف لا يعتني به، و يأتي بالطهور للأعمال اللاحقة.[1]» این عبارت در بعضی از فروض مشکل خواهد داشت زیرا تقدم الکلام باینکه شک در طواف سه فرض دارد: مستصحب الطهارة و مستصحب الحدث و توارد الحالتین فی الجمله در هر سه فرض طواف صحیح است لقاعدة الفراغ اگر چه استصحاب حدث هم وجود دارد اما قاعده فراغ حاکم می باشد لکن قاعده فراغ صحت عمل را می گوید اما نمی گوید طواف با طهارت بوده است بر این اساس نسبت به نماز طواف باید چاره ای اندیشید حال اگر حالت سابقه طهارت باشد استصحاب می گوید که این شخص طاهر می باشد.
و اگر مستصحب الحدث باشد و حدث هم حدث اکبر بوده است و بین طواف و نماز نواقض نیامده است در این صورت طواف به قاعده فراغ صحیح است و باید برای نماز غسل کند و نماز را بخواند و مشکلی نیست.
اما اگر قبل از طواف یقین به جنابت داشته است و قبل از نماز طواف حدث اصغر از او صادر شده است حال می خواهد با استصحاب حدث، غسل کند و نماز را بخواند در این فرض نماز با این غسل باطل است زیرا این فرد یا قبل از طواف غسل کرده است که در این صورت وقتی که بعد از حدث اصغر غسل می کند و نماز می خواند در این فرض نمازش باطل است زیرا چون قبل از طواف غسل کرده بوده است با حدث اصغر اثر غسل از بین رفته است و غسل بعد از حدث اصغر هیچ اثری نداشته است زیرا قبلا غسلش را کرده بوده است در نتیجه نماز را بدون طهارت خوانده است.
و اگر در واقع قبل از طواف غسل نکرده باشد باز هم نماز طواف باطل است زیرا طواف بدون طهارت صورت گرفته است و باطل است در نتیجه نماز هم باطل است.
برای حل این مشکل باید بعد از غسل وضو هم بگیرد تا مشکل حل شود پس صرف جریان قاعده فراغ و استصحاب حدث مشکل را حل نمی کند.
از ماذکرنا واضح شد که در تقسیم بالا تسامحی شده است زیرا ما گفتیم که مستصحب الطهارة استصحاب طهارت می کند و مستصحب الحدث استصحاب حدث می کند.
کما اینکه از ماذکرنا اشکال بر کلام صاحب جواهر هم واضح شد ایشان بعد از نقل قول کشف اللثام که فرموده است بعد از طواف هم باطل است فرمودند «و فیه ما عرفت» ما می گوییم شاید مراد کشف اللثام همان فرض بوده است که هم طواف باطل بوده است و هم نماز طواف.
