درس خارج فقه آیت الله مرتضوی
کتاب الحج
94/03/09
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع:
افعال عمره/ طواف/قسم ثانی از واجبات یا شرائط طواف/شرط ششم/ طواف بر
شاذروان
فرض سوم: این است که ما شک داریم که شاذروان از بیت است یا نه؟
در این صورت دو نظریه وجود دارد:
نظریه اول: در این فرض طواف از شاذروان صحیح است.
دلیل بر این نظریه:
در این فرض اصول عملیه من الموضوعیه والحکمیه دلالت دارد که دراین فرض طواف صحیح است.
اصل موضوعی: مثل استصحاب عدم کون شاذروان من البیت که آن را قبلا بیان و بررسی کرده ایم و گفتیم یا یقین سابق ندارد یا اصل مثبت است.
اصل حکمی: به این بیان که اصل عدم وجوب کون الطواف در خارج از این قسمت، یا اصل عدم بطلان طواف در این قسمت می باشد (که مربوط به بحث اقل و اکثر ارتباطی است)، یعنی متیقّن ذات طواف می باشد و تقیّد آن به وجوب خروج از شاذروان معلوم نیست، اصل عدم از آن و برائت از آن است. لذا برخی از اعاظم می فرمایند به مقتضای اصول حکمیه و موضوعیه حکم به صحّت طواف در شاذروان می کنند.
نظریه دوم: در مقابل قول سابق، برخی از محققین می فرمایند که این طواف باطل می باشد، به این بیان که واجب است شخص خارج از شاذروان طواف کند و در غیر آن طواف باطل است، چرا که این بزرگواران در اصول موضوعیه و حکمیه مناقشه می کنند.
مناقشه در اصل حکمی فوق (مناقشه در اصل موضوعی را قبلا بیان کرده ایم): هر چند اصل برائت از اعاده و اشتراط خروج معارض ندارند، اما اشکال این است که باید احراز عنوان طواف حول بیت شود، و اصل عدم وجوب خروج اثبات این عنوان را نمی کند، در نتیجه شبیه بحث محصّل غرض می باشد، و قیاس به شبهه اقل و اکثر ارتباطی نمی شود، لذا مهم اشکال این است که این عنوان وجودی احراز نمی شود در نتیجه اصول موضوعیه و حکمیه سابق هیچ کدام جاری نمی شوند.
لذا قائلین به این نظریه می گویند از باب وجوب مقدمه علمیه باید احتیاط شود و خارج از قسمت طواف شود، به این جهت که یقین داریم ما هو الواجب طواف بالبیت است که برای یقین به حصول آن نیاز است که خارج از شاذروان طواف شود، لذا عقل حکم می کند از باب مقدمه علمیه طواف از خارج قسمت باشد.
بر فرض وجوب اعاده، چه مقدار باید اعاده شود آیا فقط باید مقدار تخلف اعاده شود یا اعاده شوط یا اعاده کل طواف لازم است؟
ظاهرا اعاده مقدار تخلف کفایت می کند زیرا آنچه که ما هو الفائت می باشد همین مقدار تخلف است اعاده زائد بر این مقدار نیاز به دلیل دارد.
دلیل بر اینکه باید شوط اعاده شود می تواند ادله حجر حضرت اسماعیل باشد و دلیل اعاده کل طواف می تواند روایاتی باشد که می فرماید اگر داخل کعبه شد باید کل طواف را اعاده کند زیرا در این مساله احتمال می دهیم که شاذروان من البیت بوده است لذا این طواف فی البیت بوده است و باید کل طواف اعاده شود.
و فیهما:
اعاده شوط در حجر بخاطر نص خاص می باشد و الا این سه احتمال در باب حجر هم داده می شود اما در اینجا نص خاص نداریم.
و روایات اعاده طواف انصراف از شاذروان دارد ولو شاذروان جزء بیت باشد بلکه در خصوص ورود به بیت معهود می باشد.
مختار ما اعاده مقدار تخلف می باشد.
فرض سوم: این است که ما شک داریم که شاذروان از بیت است یا نه؟
در این صورت دو نظریه وجود دارد:
نظریه اول: در این فرض طواف از شاذروان صحیح است.
دلیل بر این نظریه:
در این فرض اصول عملیه من الموضوعیه والحکمیه دلالت دارد که دراین فرض طواف صحیح است.
اصل موضوعی: مثل استصحاب عدم کون شاذروان من البیت که آن را قبلا بیان و بررسی کرده ایم و گفتیم یا یقین سابق ندارد یا اصل مثبت است.
اصل حکمی: به این بیان که اصل عدم وجوب کون الطواف در خارج از این قسمت، یا اصل عدم بطلان طواف در این قسمت می باشد (که مربوط به بحث اقل و اکثر ارتباطی است)، یعنی متیقّن ذات طواف می باشد و تقیّد آن به وجوب خروج از شاذروان معلوم نیست، اصل عدم از آن و برائت از آن است. لذا برخی از اعاظم می فرمایند به مقتضای اصول حکمیه و موضوعیه حکم به صحّت طواف در شاذروان می کنند.
نظریه دوم: در مقابل قول سابق، برخی از محققین می فرمایند که این طواف باطل می باشد، به این بیان که واجب است شخص خارج از شاذروان طواف کند و در غیر آن طواف باطل است، چرا که این بزرگواران در اصول موضوعیه و حکمیه مناقشه می کنند.
مناقشه در اصل حکمی فوق (مناقشه در اصل موضوعی را قبلا بیان کرده ایم): هر چند اصل برائت از اعاده و اشتراط خروج معارض ندارند، اما اشکال این است که باید احراز عنوان طواف حول بیت شود، و اصل عدم وجوب خروج اثبات این عنوان را نمی کند، در نتیجه شبیه بحث محصّل غرض می باشد، و قیاس به شبهه اقل و اکثر ارتباطی نمی شود، لذا مهم اشکال این است که این عنوان وجودی احراز نمی شود در نتیجه اصول موضوعیه و حکمیه سابق هیچ کدام جاری نمی شوند.
لذا قائلین به این نظریه می گویند از باب وجوب مقدمه علمیه باید احتیاط شود و خارج از قسمت طواف شود، به این جهت که یقین داریم ما هو الواجب طواف بالبیت است که برای یقین به حصول آن نیاز است که خارج از شاذروان طواف شود، لذا عقل حکم می کند از باب مقدمه علمیه طواف از خارج قسمت باشد.
بر فرض وجوب اعاده، چه مقدار باید اعاده شود آیا فقط باید مقدار تخلف اعاده شود یا اعاده شوط یا اعاده کل طواف لازم است؟
ظاهرا اعاده مقدار تخلف کفایت می کند زیرا آنچه که ما هو الفائت می باشد همین مقدار تخلف است اعاده زائد بر این مقدار نیاز به دلیل دارد.
دلیل بر اینکه باید شوط اعاده شود می تواند ادله حجر حضرت اسماعیل باشد و دلیل اعاده کل طواف می تواند روایاتی باشد که می فرماید اگر داخل کعبه شد باید کل طواف را اعاده کند زیرا در این مساله احتمال می دهیم که شاذروان من البیت بوده است لذا این طواف فی البیت بوده است و باید کل طواف اعاده شود.
و فیهما:
اعاده شوط در حجر بخاطر نص خاص می باشد و الا این سه احتمال در باب حجر هم داده می شود اما در اینجا نص خاص نداریم.
و روایات اعاده طواف انصراف از شاذروان دارد ولو شاذروان جزء بیت باشد بلکه در خصوص ورود به بیت معهود می باشد.
مختار ما اعاده مقدار تخلف می باشد.
