موضوع: ترک عمدی نماز طواف /نماز طواف/افعال عمره

و لو عكس بطل، و تجب الإعادة أينما تذكر و لو بين السعي.[1]

تقدم الکلام به اینکه اگر ابتدای سعی از مروه باشد، آن سعی به اتفاق مسلمین باطل است.

و تقدم ایضا ابتدای از صفا به سوی مروه از شرائط واقعیه است. لذا عالما او جاهلا او ناسیا اگر خلاف این کار را بکند این سعی باطل است.

دلیل:

اولا: للاتفاق

ثانیا: للروایات

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ قَبْلَ الصَّفَا- فَلْيَطْرَحْ مَا سَعَى وَ يَبْدَأُ بِالصَّفَا قَبْلَ الْمَرْوَةِ.[2]

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ وَ فَضَالَةَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: وَ إِنْ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ فَلْيَطْرَحْ مَا سَعَى وَ يَبْدَأُ بِالصَّفَا.[3]

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ فِي حَدِيثٍ قَالَ: وَ إِنْ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ فَلْيَطْرَحْ وَ يَبْدَأُ بِالصَّفَا.[4]

انما الکلام در مقدار بطلان سعی است.

عدم رعایت ترتیب فروضی دارد:

فرض اول: از مروه شروع کرده و به صفا رسیده و در صفا یا قبل از رسیدن به صفا یادش آمد که خلاف ترتیب انجام داده است.

فرض دوم: در شوط چهارم(بعد از شوط اول قبل از اتمام سعی) یادش آمد که خلاف ترتیب انجام داده است.

فرض سوم: در شوط هشتم (بعد از اتمام سعی) یادش آمد که خلاف ترتیب انجام داده است.

مثلا اگر شوط هشتم در مروه بوده است و یادش آمد که خلاف ترتیب انجام داده است.

در این فروض اصل بطلان شبهه ای نیست.

اختلاف در مقدار بطلان است. مثلا در فرض اول، آیا فقط همین شوط باطل است و حرکت صفا به مروه صحیح است؟

یا در مثال دوم، فقط اولین حرکت که از مروه شروع شده باطل است یا هر سه شوط باطل است؟(آیا فقط شوط اول باطل است و بقیه اشواط صحیح است؟)

و یا در فرض سوم اگر شوط هشتم را انجام داده است و به مروه ختم کرده است فقط شوط اول باطل باشد و هفت شوط بعدی صحیح باشد.

معروف و مشهور می فرمایند: در جمیع این صور، کل آنچه که آورده است باطل است.

مرحوم نراقی در مستند می فرمایند:

ج: لو بدأ بالمروة قبل الصفا‌: فظاهر المدارك ، و غيره: وجوب إعادة السعي مبتدئا من الصفا و طرح ما سعى بالمرّة، و هو كذلك، فلا يكفي طرح الشوط الأول خاصّة و جعل ما بعده المبدأ فيه من الصفا أول السعي، لعدم صدق الإتيان بالمأمور به على وجهه، إذ لا يصدق مع ذلك البدأة بالصفا عرفا، و لصحيحتي ابن عمّار و روايتي علي بن أبي حمزة و علي الصائغ، المتقدّمة جميعا.[5]

مرحوم اردبیلی می فرمایند:

لو عكس فيجب ان يطرح الكل و يستأنف من الصفا فافهم.[6]

اما جماعتی می فرمایند: فقط شوط اول باطل است و بقیه درست است مثل حنابله فان بدا بالمروه لم یعتد بذالک الشوط.[7]

مرحوم اردبیلی در بعضی فروض می فرمایند: امکان دارد قائل به صحت شویم.

جواهر در ص 419 میل به صحت بعضی فروض دارند. شوط اول که ازمروه به صفا بوده باطل و بقیه اشواط درست است. یعنی همان شروع از صفا که شوط دوم او بوده درست و شوط اول حقیقی محسوب است.

اما نظر حضرت امام رحمه الله علیه بطلان کل اشواط است.

از ما ذکرنا یظهر که ترتیب بین الصفا و المروه، ترتیب واقعی است نه ذُکری.

لذا جواهر می فرمایند: چه جاهلا و چه عالما و چه نسیانا این عمل محقق شود این عمل او باطل است.

منشاء این اختلاف، اولا روایات است.

طائفه اولی:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ قَبْلَ الصَّفَا- فَلْيَطْرَحْ مَا سَعَى وَ يَبْدَأُ بِالصَّفَا قَبْلَ الْمَرْوَةِ.[8]

فَلْيَطْرَحْ مَا سَعَى می گوید مامور به شروع از صفاست و حرکت از صفا باید به همراه قصد شروع باشد لذا در فروض ثلاثه ماموربه نیامده است. حرکت از صفا به عنوان شروع، ماموربه است؛ نه ذات حرکت از صفا و روایت اطلاق دارد و شامل فروض ثلاثه می شود.

به قرینه یبدا بالصفا یعنی باید از صفا شروع کند و در کل فروض ثلاثه این عمل نیامده است. وقتی از مروه به صفا رسید آیا این فرد قصد شروع از صفا دارد یا قصد استدامه دارد؟!

پس آنهای که قائل به صحت غیر شوط اول از اشواط هستند منظورشان این است که ذات حرکت از صفا مامور به است نه حرکت از صفا به عنوان شروع و شوط اول.

طائفه دوم:

وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ قَبْلَ الصَّفَا- قَالَ يُعِيدُ أَ لَا تَرَى أَنَّهُ لَوْ بَدَأَ بِشِمَالِهِ- قَبْلَ يَمِينِهِ فِي الْوُضُوءِ أَرَادَ أَنْ يُعِيدَ الْوُضُوءَ.[9]

وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مَرَّارٍ عَنْ يُونُسَ عَنْ عَلِيٍّ الصَّائِغِ قَالَ: سُئِلَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَنَا حَاضِرٌ عَنْ رَجُلٍ بَدَأَ بِالْمَرْوَةِ- قَبْلَ الصَّفَا قَالَ يُعِيدُ أَ لَا تَرَى أَنَّهُ لَوْ بَدَأَ بِشِمَالِهِ- قَبْلَ يَمِينِهِ كَانَ عَلَيْهِ أَنْ يَبْدَأَ بِيَمِينِهِ- ثُمَّ يُعِيدَ عَلَى شِمَالِهِ.[10]

امام با تنظیر قرار دادن وضوء به این اشواط سعی، می فرمایند: حرکت از مروه به صفا باطل ولی بقیه اشواط صحیح است کما اینکه در وضو چون دست راست را شسته است دیگر این دست را نشوید و شستن دست چپ را فقط اعاده کند.

لذا صاحب جواهر در ذیل این روایات می فرمایند:

و في خبر علي الصائغ قال: «سئل أبو عبد الله عليه السلام و أنا حاضر عن رجل بدأ بالمروة قبل الصفا قال: يعيد، أ لا ترى أنه لو بدأ بشماله قبل يمينه كان عليه أن يبدأ بيمينه ثم يعيد‌على شماله»‌ قلت و مقتضى التشبيه المزبور الاجتزاء بالاحتساب من الصفا إذا كان قد بدأ بالمروة ثم بالصفا و لا يحتاج إلى إعادة السعي بالصفا جديدا كما صرح به بعض الناس، و إن كان هو أحوط، بل ربما أمكن دعوى ظهور النصوص السابقة فيه، هذا.[11]

نظر استاد: بطلان کل سعی تعین دارد.

والوجه فی ذلک:

این دو روایت؛

اولا: حدیث 4 که در سند علی بن ابی حمزه بطائنی است به قرینه روایت علی بن حکم که در دهها مورد از علی بن ابی حمزه بطائنی روایت دارد در نتیجه روایت بخاطر علی بن ابی حمزه ضعیف است.

ثانیا: حدیث 5 از دو جهت مشکله دارد.

از ناحیه اسماعیل بن مرار که در رجال توثیق نشده و فقط در کامل الزیاره است.

علی صائغ در بعضی از کتب رجال مطرح است و در بعضی کتب مطرح نیست کتاب جامع الرواه می فرمایند:شاید مراد علی بن میمون صائغ است، که ایشان توثیق نشده است و فقط در اسناد کامل الزیاره است.

ثالثا: ضعف دلالی این حدیث

این حدیث احتمال دارد بگوید که هر دو دست را اعاده کند یعید یعنی هر دو را اعاده کند نه فقط دست چپ را.

نظر استاد: ما افاده سیدنا الاستاد من بطلان السعی تمام است.