موضوع: طهارت از حدث و خبث/شروع از صفا /سعی/افعال عمره

در این مساله سیدنا الاستاذ به چهار فرع اشاره نموده اند.

مسألة 3 لا يعتبر الطهارة من الحدث و لا الخبث و لا ستر العورة في السعي، و إن كان الأحوط الطهارة من الحدث. [1]

فرع اول: سعی در حال جنابت و حیض صحیح است و صحت سعی نیاز به طهارت از حدث ندارد.

دلیل:

اولا: اجماع کما عن غیر واحد منهم النراقی حیث قال:

و ليست بواجبة على الحقّ المشهور، بل المجمع عليه‌[2]

ثانیا: تمسک به اصل به این بیان که ما شک داریم طهارت از حدث شرط صحت سعی است یا نه؛ اصل عدم شرطیت می باشد.

ثالثا: روایات

طائفه اول: روایات باب حیض

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ طَافَتْ بِالْبَيْتِ- ثُمَّ حَاضَتْ قَبْلَ أَنْ تَسْعَى قَالَ تَسْعَى قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ امْرَأَةٍ سَعَتْ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَحَاضَتْ بَيْنَهُمَا قَالَ تُتِمُّ سَعْيَهَا

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ إِلَّا أَنَّهُ قَدَّمَ الْمَسْأَلَةَ الثَّانِيَةَ وَ رَوَاهُ الشَّيْخُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَعْقُوبَ مِثْلَهُ‌[3]

وَ عَنْهُ عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ‌ عَلِيِّ بْنِ رِبَاطٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ امْرَأَةٌ مُتَمَتِّعَةٌ تَطُوفُ ثُمَّ تَطْمَثُ قَالَ تَسْعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ تَقْضِي مُتْعَتَهَا[4]

این روایت موید است بخاطر سلمة بن خطاب و عبد الله بن سالم که توثیق نشده اند.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْحَائِضِ تَسْعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ فَقَالَ إِي لَعَمْرِي قَدْ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَسْمَاءَ بِنْتَ عُمَيْسٍ- فَاغْتَسَلَتْ وَ اسْتَثْفَرَتْ وَ طَافَتْ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَة[5]

طائفه دوم: روایاتی که بعمومها او بنصوصها دلالت بر جواز سعی در حال عدم طهارت دارد.

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا بَأْسَ أَنْ تَقْضِيَ الْمَنَاسِكَ كُلَّهَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ إِلَّا الطَّوَافَ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاةً وَ الْوُضُوءُ أَفْضَلُ‌

وَ بِهَذَا الْإِسْنَادِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ إِلَّا أَنَّهُ قَالَ وَ الْوُضُوءُ أَفْضَلُ عَلَى كُلِّ حَالٍ‌[6]

وَ عَنْهُ عَنْ صَفْوَانَ وَ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ رِفَاعَةَ بْنِ مُوسَى‌ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَشْهَدُ شَيْئاً مِنَ الْمَنَاسِكِ وَ أَنَا عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ نَعَمْ إِلَّا الطَّوَافَ بِالْبَيْتِ فَإِنَّ فِيهِ صَلَاة[7]

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ سَعْدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْحَسَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ أَبِي جَمِيلَةَ الْمُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَسْعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ لَا بَأْس[8]

اگر چه این روایت نص در سعی است و بقیه روایات بعمومها شامل سعی می شود اما این حدیث موید است زیرا مفضل بن صالح توثیق صحیحی نشده است.

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ أَنَّهُ سَأَلَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ امْرَأَةٍ طَافَتْ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- وَ حَاضَتْ بَيْنَهُمَا قَالَ تُتِمُّ سَعْيَهَا وَ سَأَلَهُ عَنِ امْرَأَةٍ طَافَتْ بِالْبَيْتِ- ثُمَّ حَاضَتْ قَبْلَ أَنْ تَسْعَى قَالَ تَسْعَى‌[9]

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ يَحْيَى الْأَزْرَقِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ ع رَجُلٌ سَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ- فَسَعَى ثَلَاثَةَ أَشْوَاطٍ أَوْ أَرْبَعَةً ثُمَّ بَالَ ثُمَّ أَتَمَّ سَعْيَهُ بِغَيْرِ وُضُوءٍ فَقَالَ لَا بَأْسَ وَ لَوْ أَتَمَّ مَنَاسِكَهُ بِوُضُوءٍ لَكَانَ أَحَبَّ إِلَي‌[10]

این روایت هم موید است اگر چه مستند و غیرش از این حدیث تعبیر به صحیحه ازرق کرده اند لکن وی مردد بین سه نفر است؛ یحی بن عبد الرحمن، یحی بن حسان ازرق، یحی بن ابی عمران، که فقط یحی بن عبدالرحمن توثیق شده است.

هذا ولکن روایاتی داریم که ظاهرا با این روایات تعارض دارد و دلالت بر این دارد که صحت سعی مشروط به طهارت از حدث می باشد.

روایات معارض

وَ بِالْإِسْنَادِ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ الْعَبْدِيِّ عَنْ عُبَيْدِ بْنِ زُرَارَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ طَافَ بِالْبَيْتِ- أُسْبُوعاً طَوَافَ الْفَرِيضَةِ ثُمَّ سَعَى بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ أَرْبَعَةَ أَشْوَاطٍ ثُمَّ غَمَزَهُ بَطْنُهُ فَخَرَجَ فَقَضَى حَاجَتَهُ ثُمَّ غَشِيَ أَهْلَهُ قَالَ يَغْتَسِلُ ثُمَّ يَعُودُ وَ يَطُوفُ ثَلَاثَةَ أَشْوَاطٍ وَ يَسْتَغْفِرُ رَبَّهُ وَ لَا شَيْ‌ءَ عَلَيْهِ قُلْتُ...[11]

یغتسل در این روایت ظهور در وجوب غسل جنابت یا حیض دارد.

عَلِيُّ بْنُ جَعْفَرٍ فِي كِتَابِهِ عَنْ أَخِيهِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَصْلُحُ أَنْ يَقْضِيَ شَيْئاً مِنَ الْمَنَاسِكِ وَ هُوَ عَلَى غَيْرِ وُضُوءٍ قَالَ لَا يَصْلُحُ إِلَّا عَلَى وُضُوء[12]

وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمَرْأَةِ تَطُوفُ بَيْنَ الصَّفَا وَ الْمَرْوَةِ وَ هِيَ حَائِضٌ قَالَ لَا إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه‌

أَقُولُ حَمَلَهُ الشَّيْخُ عَلَى الِاسْتِحْبَاب‌[13]

در بین فقهاء امامیه فقط ابن ابی عقیل به این روایات عمل کرده است کما فی المستند

خلافا للمحكيّ عن العماني، فأوجبها ، لما مرّ بجوابه.[14]

بعضی به سراغ جمع دلالی بین روایات و بعضی به سراغ مرحجاتی مانند به احدثیت و مخالفت با عامه شده اند لکن نیازی به این امور نیست.

مثلا در حدیث سوم تعلیل به إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ اللَّه‌ ظهور لا را در حرمت تضعیف می کند زیرا تعلیل با حکم تناسبی ندارد زیرا؛

اولا: آیه می فرماید صفا و مروه از شعائر الله است نه سعی

و ثانیا: عرفات و مشعر هم از شعائر الله است چرا در عرفات و مشعر کسی نگفته باید با طهارت باشد.

با توجه به این مطلب ظهور روایات مجوزه اظهر از روایات مانعه است و واضح است که اظهر بر ظاهر مقدم است لذا صاحب وسائل فرموده است جناب شیخ این روایت را حمل بر استحباب کرده است.

اما حدیث هشتم اگر چه صحیح السند است لکن کلمه لایصلح معلوم نیست ظهور در منع داشته باشد زیرا لایصلح هم با کراهت سازگاری دارد و هم با حرمت.

و ثانیا: این روایات مورد اعراض اصحاب است حتی مرحوم آقای خوئی هم که اعراض را کاسر نمی داند در این فرع فرموده است اتفاق علی الخلاف وجود دارد.

فرع دوم: سعی با بدن یا لباس نجس صحیح است.

دلیل: تمسک به اصل

مرحوم نراقی در باب مستحبات سعی فرموده است یکی از مستحبات سعی طهارت از خبث می باشد زیرا عده ای از فقهاء فتوای به استحباب داده اند.

و منها: الطهارة عن الخبث‌في الثوب و البدن، لفتوى الجماعة.[15]

علی ای حال حکم به استحباب نیاز به دلیل دارد و سیاتی انشاء الله

فرع سوم: پوشاندن عورت شرط صحت سعی نیست.

فرع چهارم: مستحب است در حال سعی با طهارت از حدث باشد.