< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت‌الله مرتضوی

95/06/20

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حدود مشعر/وقوف در مشعر/سومین عمل/اعمال حج تمتع

ویرایش دوم

بحث چهارم: حدود مشعر

دو یا سه حد بیان شده است.

ملاحظات حدود مشعر

ملاحظه اول: الماذمین یکی از حدود است.

دلیل این حد، مضافا به کلمات فقها مثل محقق در شرائع سه حد بیان شده است، حیاض، وادی محسر و ماذمین.

در روایات نیز این سه حد بیان شده است.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ- وَ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَيْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ».[1]

در ماذمین چند مطلب است.

مطلب اول: اینکه ماذمین یکی از حدود است. شبهه ای نیست هم فتوی وهم نصا داریم.

مطلب دوم: ماذمین دو قرائت دارد. 1- ماذمین با همزه 2- ماذمین با الف.

مطلب سوم: معنای ماذمین چیست؟

برای ماذمین دو معنا ذکر شده است. شاید یک معنا ملازم دیگری است.

    1. ماذمین به دو کوهی در بین عرفه و مشعر گفته می شود.

    2. ماذمین یعنی مضیق از خیابان(خیابان تنگ) که 99 در صد در بین دو کوه خیابان تنگ است.

مراد از هر دو معنا مکان و نقطه واحد است.

این دو معنا مورد اتفاق لغویین است. و اختصاص به مشعر ندارد. در خود حج چند جا ماذمین وجود دارد. بین عرفه و مشعر کما در باب 8 ، بین مکه ومنا کما در باب 3 از ابواب مشعر ، ماذمین در عرفات هم هست.

در تمام این مکانها به همان دو معنای مذکور است. ماذمین یعنی ضیقین.

پس لا ینبغی التامل که ماذمین حد بین عرفه و مشعر است. کسی که از مشعر می آید آخرین حدش ماذمین است و کسی که از عرفات به مشعر می رود اولین حدش ماذمین است.

ملاحظه دوم: وادی محسر

حد دوم مشعر، وادی محسر است. این حد بودن بخاطر اتفاق و روایات است.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ- وَ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَيْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ».[2]

منها: «وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى وَ غَيْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ مِنْ مُحَسِّرٍ إِلَى الْمَأْزِمَيْنِ».[3]

منها: «وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ جَمْعٍ فَقَالَ- مَا بَيْنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».[4]

در این حد اموری ملاحظه می شود.

ملاحظه اول: آیا علاوه بر وادی محسر، حد دیگری نیز برای مشعر است؟

محقق اردبیلی می فرمایند: یکی از حدود حیاض است. که از طرف منی است.

این معنای روایات چیست؟ «حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».

ظاهر روایات بلکه کلام فقها این است که حد مشعر سه حد است.

نظر استاد در حدود مشعر:

اینکه گفته شود که حدود مشعر دو حد است. ماذمین و وادی، این احتمال از سه راه دنبال می شود.

راه اول: درروایت صحیحه آمده است، حیاضِ وادی محسر. منظور حیاضی که جزء وادی است، حد است.

«وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ وَ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ لِلْحَكَمِ بْنِ عُتَيْبَةَ مَا حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ فَسَكَتَ- فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع حَدُّهَا مَا بَيْنَ الْمَأْزِمَيْنِ- إِلَى الْجَبَلِ إِلَى حِيَاضِ مُحَسِّرٍ».[5]

راه دوم: قرینه دوم کلام مرحوم طریحی در مجمع البحرین در ماده(حوض) آورده است.

کلام مجمع البحرین: «الحديث" إن لم تجد موضعا فلا تجاوز الحياض عند وادي محسر"».[6]

این کلام می رساند که حیاض نزدیک وادی است. پس حیاض یا داخل وادی است یا قریب وادی است.

راه سوم: قرب حیاض و محسر کاشف از وحدت این دو دارد.

راه چهارم: اکثر روایات حدود، فقط ماذمین و وادی محسر را ذکر کرده اند.

در باب 8 حدیث 1 سه حد را ذکر کرده است. حدیث 2 نیز سه حد را ذکر کرده است. در حدیث 4 دو حد ذکر شده است. در حدیث 5 دو حد ذکر شده است. حدیث 6 سه حد را ذکر کرده است.

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ- وَ إِنَّمَا سُمِّيَتِ الْمُزْدَلِفَةَ- لِأَنَّهُمُ ازْدَلَفُوا إِلَيْهَا مِنْ عَرَفَاتٍ».[7]

منها: «وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حَرِيزٍ وَ ابْنِ أُذَيْنَةَ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ لِلْحَكَمِ بْنِ عُتَيْبَةَ مَا حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ فَسَكَتَ- فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ ع حَدُّهَا مَا بَيْنَ الْمَأْزِمَيْنِ- إِلَى الْجَبَلِ إِلَى حِيَاضِ مُحَسِّرٍ».[8]

منها: «وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى وَ غَيْرِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ النُّعْمَانِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الْمُزْدَلِفَةِ مِنْ وَادِي مُحَسِّرٍ إِلَى الْمَأْزِمَيْنِ».[9]

منها: «وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ حَدِّ جَمْعٍ فَقَالَ- مَا بَيْنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».[10]

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ قَالَ: قَالَ ع حَدُّ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ- مِنَ الْمَأْزِمَيْنِ إِلَى الْحِيَاضِ إِلَى وَادِي مُحَسِّرٍ».[11]

این مطلب می فهماند که حیاض حد مستقلی نیست.

محقق اردبیلی تصریح می کند که سه حد است.

ولی بعضی به قرائن اربعه می گویند دو حد است.

مطلب دوم: وادی محسر قطعا از طرف مشعر حد است. یعنی وقوف در او جائز نیست.

مهم این است که معنای وادی محسر فهمیده شود که آیا جزء منی است؟

اگر جزء منی باشد، چون قسمتی از قربانگاه در وادی محسر است مشکل بعضی حجاج حل شود.

چون قربانی باید در منی باشد، اگر وادی محسر حد منی و مشعر باشد، مساله مشکل دارد می شود. چون این دو در خارج از منی است و قربانی کفایت نمی کند.

آیا از روایات می شود استفاده کرد که وادی محسر از منی می باشد؟


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo