موضوع: اعمال حج تمتع/ وقوف در مشعر/ درك وقوف اضطراري عرفه فقط

صورت دوم از صور بسيطه (صورت نهم تحرير): درك وقوف اضطراري عرفه فقط

مثلا حاجي شب عيد قربان، از اول شب تا آخر شب يا كمتر در عرفات بوده و از عرفات به مني رفته است، در نتيجه اختياري عرفه ترك شده است و همچنين اختياري و اضطراري روزانه و شبانه مشعر نيز ترك شده است و فقط اضطراري عرفه آمده است.

حال سوال اين است كه آيا با درك اضطراري عرفه فقط، حج صحيح است يا باطل است؟

سيدنا الاستاذ مي فرمايند: اين حج باطل است.

دليل بطلان حج: اگر ترك كردن اختياري عرفه و مشعر، عمدي بوده است، دليل بطلان، عدم اتيان مامور به (وقوفين اختيارين) مي باشد. همچين اگر ترك كردن، بخاطر عذري بوده است، باز هم حج باطل است. چون:

اولا: خلافي در قول به بطلان وجود ندارد. مستند: «و في الدروس انه غير مجز قولا واحدا».[1]

ثانيا: در يك صورت به اولويت قطعيه باطل است و در يك صورت، بخاطر عدم وجود مقتضي يا قصور متقضي، حج باطل است.

بيان ذلك: در صورت هشتم بيان كرديم كه اكثرا مي گويند وقوف اختياري عرفه، به تنهايي كفايت نمي كند و سيدنا الاستاذ هم قائل به همين بود و حال كه اختياري عرفه كفايت نمي كند، اضطراري عرفه تنها به طريق اولي كفايت نمي كند. پس اولويت قطعيه وجود دارد.

اما طبق قول دوم در صورت هشتم كه خودمان هم قائل به همين هستيم، كفايت وقوف اختياري عرفه بود، اما بنابر اين فرض باز هم اضطراري عرفه تنها، كافي نيست. چون مقتضي قاصر است به اينكه براي كفايت وقوف اختياري عرفه، چهار دليل ذكر شد (الحج العرفه؛ عرفة حج اكبر؛ معتبره خثعمي و...) كه مهم آن معتبره خثعمي بود.

معتبره: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى الْخَثْعَمِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: فِي رَجُلٍ لَمْ يَقِفْ بِالْمُزْدَلِفَةِ وَ لَمْ يَبِتْ بِهَا حَتَّى أَتَى مِنًى- قَالَ أَ لَمْ يَرَ النَّاسَ أَ لَمْ يَذْكُرْ مِنًى حِينَ دَخَلَهَا- قُلْتُ فَإِنَّهُ جَهِلَ ذَلِكَ قَالَ يَرْجِعُ قُلْتُ إِنَّ ذَلِكَ قَدْ فَاتَهُ قَالَ لَا بَأْسَ».[2]

اين حديث دلالت بر كفايت وقوف اضطراري عرفه نمي كند اگرچه صاحب مستند ادعا مي كند اين حديث اطلاق دارد اما فتوا به آن نمي دهد، چون مشهور از اطلاق آن اعراض كرده اند.[3]

ايشان مي گويند حديث مانع دارد اما ما مي گوئيم مقتضي قاصر است. چون:

اولا: خلاف ظاهر است و در اين حديث واضح است كه فرد از عرفات به همراه بقيه آمده است (لم يقف بالمزدلفه) معلوم است كه قبل از غروب آفتاب از عرفه حركت كرد و در مزدلفه وقوف نكرد و اين وقوف در عرفه در این روایت، وقوف اختياري است و يا به این خاطر که وقوف، انصراف به وقوف اختیاری دارد.

دوما: اطلاق در اين روايت فني نيست. براي كفايت وقوف اضطراري در عرفه، به دو روايت استدلال شده است و مرحوم نراقي فقط به معتبره خثعمي استدلال كرده است و بعضي ديگر به صحيحه معاويه بن عمار استدلال كرده اند.

صحيحه : «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مَمْلُوكٌ أُعْتِقَ يَوْمَ عَرَفَةَ- قَالَ إِذَا أَدْرَكَ‌ أَحَدَ الْمَوْقِفَيْنِ فَقَدْ أَدْرَكَ الْحَجَّ».[4]

يكي از وقوفين در عرفه، اختياري است و دومي آن، اضطراري آن است و يكي از وقوفين در مشعر، اختياري است و دومي آن، اضطراري شبانه يا روزانه است. در نتيجه بايد گفت اين حديث، شامل اختياري و اضطراري، هر دو مي شود، در حالي كه اين خلاف ظاهر است.

و همچنين دو عنوان وقوف در عرفات داريم، وقوف اختياري و وقوف اضطراري در طهارت و قيام هم به همين شكل است كه دو عنوان اختياري و اضطراري داريم و اگر در دلائل مطلق آمد مثلا گفت وقوف به عرفه، در اين صورت انصراف به اختياري دارد کما اینکه وقتی گفته می شود قیام یا طهارت، انصراف قیام و طهارت اختیاری دارد.

در نتيجه مشهور از اصل روايت اعراض كرده اند چون فقط وقوف اختياري را مي گويد نه اينكه مشهور به آن عمل نكرده اند.

پس در اين صورت درك اضطراري عرفه به تنهايي كفايت نمي كند و روايت خثعمي، اطلاق ندارد.