موضوع: هدي/ اعمال مني/پنجمين عمل/اعمال حج تمتع

فرع دوم از مسئله 11: زمان ذبح هدی تمتع

سیدنا الاستاذ با این عبارت به آن اشاره می کنند: «والأحوط عدم التأخير من يوم العيد».[1]

ذبح هدی تمتع بالاتفاق قبل از 10 ذی الحجه جایز نیست و همچنین ذبح سال اسطاعت، در محرم صحیح نیست و بر این هم ادعای اتفاق شده است و شاید بعضی از روایات بر آن دلالت داشته باشد.

اما نسبت به ذبح از روز ده ذی الحجه تا آخر ذی الحجه، دو قول است:

قول اول: زمان ذبح، روز 10 ذی الحجه (عید قربان) است. این نظریه به مشهور نسبت داده شده است. مستند می فرمایند: «المسألة الثالثة : المشهور ـ كما في شرح المفاتيح ـ أنّه يجب أن يكون الذبح أو النحر يوم النحر مع الإمكان ، وفي المدار: أنّه قول علمائنا وأكثر العامّة، وفي الذخيرة : لا أعلم فيه خلافا بين أصحابنا، وقيل: إنّه اتّفاقي».[2]

دلایل این قول:

برای این قول به چند طائفه از روایات استدلال می شود:

طائفه اول: باب 17 از مزدلفه که حداقل 4، 5 روایت است که مضمون آنها این است اگر کسی عذری دارد، مثلا خانمی احتمال می دهد در روز 10، 11 و 12 حیض شود و نتواند طواف کند، وکیل بگیرد برای ذبح و او به طرف مکه برود و طواف و... را انجام دهد.

حال این وکیل گرفتن نشان می دهد که ذبح باید در روز دهم انجام شود و الا امام می گفت خودش طواف انجام دهد و بعد تا آخر ذی الحجه ذبح کند.

منها: «وَ عَنْهُمْ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ‌ أَبِي الْمَغْرَاءِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ ص لِلنِّسَاءِ وَ الصِّبْيَانِ أَنْ يُفِيضُوا بِلَيْلٍ‌- وَ أَنْ يَرْمُوا الْجِمَارَ بِلَيْلٍ وَ أَنْ يُصَلُّوا الْغَدَاةَ فِي مَنَازِلِهِمْ فَإِنْ خِفْنَ الْحَيْضَ مَضَيْنَ إِلَى مَكَّةَ وَ وَكَّلْنَ مَنْ يُضَحِّي عَنْهُنَّ».[3]

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ‌ لَا بَأْسَ بِأَنْ يُقَدَّمَ النِّسَاءُ إِذَا زَالَ اللَّيْلُ فَيَقِفْنَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ سَاعَةً ثُمَّ يُنْطَلَقُ بِهِنَّ إِلَى مِنًى فَيَرْمِينَ الْجَمْرَةَ- ثُمَّ يَصْبِرْنَ سَاعَةً ثُمَّ يُقَصِّرْنَ وَ يَنْطَلِقْنَ إِلَى مَكَّةَ فَيَطُفْنَ إِلَّا أَنْ‌ يَكُنَّ يُرِدْنَ أَنْ يُذْبَحَ عَنْهُنَّ فَإِنَّهُنَّ يُوَكِّلْنَ مَنْ يَذْبَحُ عَنْهُنَّ».[4]

طائفه دوم: سه روایت است که دو روایت صحیحه است:

منها: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ رَجُلٍ زَارَ الْبَيْتَ قَبْلَ أَنْ يَحْلِقَ قَالَ لَا يَنْبَغِي إِلَّا أَنْ يَكُونَ نَاسِياً ثُمَّ قَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَتَاهُ أُنَاسٌ يَوْمَ النَّحْرِ- فَقَالَ بَعْضُهُمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ‌ ذَبَحْتُ قَبْلَ أَنْ أَرْمِيَ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ ذَبَحْتُ قَبْلَ أَنْ أَحْلِقَ فَلَمْ يَتْرُكُوا شَيْئاً أَخَّرُوهُ وَ كَانَ يَنْبَغِي أَنْ يُقَدِّمُوهُ وَ لَا شَيْئاً قَدَّمُوهُ كَانَ يَنْبَغِي لَهُمْ أَنْ يُؤَخِّرُوهُ إِلَّا قَالَ لَا حَرَجَ».[5]

و همچنین حدیث 4 و 6 از باب 39 ذبح هم دال بر این است.

از این روایات هم استفاده می شود که ذبح از اعمال روز دهم است و باید در آن روز صورت بگیرد.

طائفه سوم: روایاتی که می گوید ذبح باید قبل از حلق باشد:

منها: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُوسَى بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُمَرَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عُذَافِرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِذَا ذَبَحْتَ أُضْحِيَّتَكَ فَاحْلِقْ رَأْسَكَ وَ اغْتَسِلْ وَ قَلِّمْ أَظْفَارَكَ وَ خُذْ مِنْ شَارِبِك‌».[6]

استدلال به این طائفه این گونه است که اول باید ذبح باشد بعد حلق به حکم ترتیب و از طرف دیگر خواهد آمد که حلق در روز دهم خواهد بود. و گفتیم که اتفاق است قبل از روز دهم حلق نباید انجام شود، پس ذبح باید در روز دهم انجام شود.

موید اول: همچنین همه روایاتی که قبلا ذکر شد که رمی در روز دهم است دال بر همین است. چون مقتضای ادله این است رمی باید در روز دهم باشد و شکی در این نیست. همچنین شکی نیست که ذبح بعد از رمی است، پس ظاهرا زمان ذبح باید در روز دهم باشد.

موید دوم: برهانی تاسی.

اشکال:

صاحب جواهر وارد این بحث شده و گفته این قول هیچ دلیلی ندارد، الا تاسی به پیامبر که ایشان در روز دهم قربانی کرد و ما هم باید همین کار را کنیم بعد به اشکال نراقی به تاسی اشاره می کند. بعد صاحب جواهر دو اشکال می کند یکی اینکه برهان تاسی معلوم نیست در اینجا جاری شود که اصل این اشکال از نراقی است، ایشان می گوید در اینجا صغری موجود نیست. چون یا اینگونه است که می دانیم که هدی واجب را انجام داده است اما شک داریم که زمان این واجب در این روز است یا اینکه این روز افضل الافراد بود و با این شک دیگر نمی توان برهان تاسی را جاری کرد. و صاحب جواهر می گوید ما نمی دانیم دلیل این کار چیست، آیا قربانی بوده یا هدی بوده و...

جواب به اشکال:

اولا: ظاهرا هر حاجی که ذبح می کند، ظاهرا قربانی می کند نه خیرات؛

دوما: چندین طائفه دال بر این هستند و نمی توان برهان تاسی را باطل کرد.

قول دوم: صاحب مهذب، صاحب کافی، ابن ادریس و... قائل به این نظریه هستند: ذبح از روز دهم ذی الحجه تا روز آخر ذی الحجه جایز است. بله ذبح در روز دهم مستحب است. سرائر می گوید: «فأمّا هدي المتعة، فإنّه يجوز ذبحه طول ذي الحجة، إلا أنّه يكون بعد انقضاء هذه الأيام، قضاء، هكذا قال شيخنا أبو جعفر في مبسوطة و الأولى عندي، أن لا يكون قضاء، لأنّ ذي الحجة بطوله، من أشهر الحجّ، و وقت للذبح الواجب، فالوقت ما خرج، فلا يكون قضاء».[7]

دلایل این قول:

برای این قول سه دلیل است که جلسه بعد خواهد آمد.