آيه مذكور ظهور در اين دارد كه اصل حرمت ربا قبلاً ابلاغ شده بوده و مكلّفين بدان توجه داشته‌اند و لذا در إدامه آيه آمده است كسي كه موعظه‌اي به او برسد (در خصوص حرمت ربا)، گذشته به نفع او است و أمرش به عهده خداوند متعال خواهد بود و اگر برگردد، عذاب شديد در انتظار او است.

در خصوص فله ما سلف دو معنا در «مجمع البيان» ذكر شده است:

1- آنچه از ربا جمع نموده و خورده، براي او است و احتياجي به برگرداندن آنها نيست، و روايتي هم نقل شده كه اگر فردي مسلمان شود، وضع الله عنه ما سلف. از «سُدّي» هم نقل مي كند: آنچه خورده براي او است و آنچه از ربا هنوز به دستش نرسيده، نبايد بگيرد و فقط رأس المال را مي تواند بگيرد.

«مجمع البيان» بعد از توضيح ﴿وأمره إلی الله﴾، احتمال دوّمي را براي معناي فقره فوق بصورت قيل بيان مي‌كند:

2- نسبت به ربائي كه قبلاً خورده، مؤاخذه نمي‌شود؛ چرا كه أمرش موكول به خداوند متعال است.

در الميزان همين احتمال دوّم تقويت شده است؛ چون حكم به ما سبق عطف نمي‌شود و تا جعل نشده و ابلاغ نگرديده به گذشته كاري ندارد (چه اين گذشته، جاهليت باشد و چه بعد از تحريم ربا و جهل به حكم) و رباخوار نسبت به رباي قبل از مجيئ موعظة، معاقب نخواهد بود و تكاليف عملي اين فرد بر عهده خداوند متعال است كه ضامن باشد يا نباشد و از ديگر مسئوليت‌هاي قانوني كه ممكن است بر عهده اين فرد باشد.

مؤيدات قول دوّم: كلمه ما سلف در دو جاي ديگر قرآن آمده؛ يكي[1] در بحث نكاح كه مي گويد: ازدواج با منكوحه أب جائز نمي‌باشد إلاّ ما قد سلف كه ناظر به رفع عقوبت و مسئوليت است؛ يعني اگر كسي با همسر پدرش ازدواج كرد، كار اشتباهي كرده و بايد جدا شود؛ منتها اگر قبل از ابلاغ حكم بوده عقوبت ندارد. و نيز[2] در بحث جمع بين دو خواهر كه در صورت عدم تبليغ حكم در زمان جمع، عقوبت ندارد.

اشكال: اوّلاً تأييدات فوق خوب است، اگر روايتي صحيح در موضوع مطروحه نمي‌داشتيم وحال اينكه در مورد ربا روايت صحيحه داريم كه فله ما سلف، ناظر به حكم تكليفي فقط (عدم عقوبت) نمي باشد. ثانياً تعبير فله ما سلف با إلاّ ما قد سلف متفاوت است و نمي توان يك معناي واحد را از آنها استظهار نمود.

[1] - سوره مباركه نساء آيه 22.

[2] - سوره مباركه نساء آيه 23.