يمحق الله الرّبا و يربي الصّدقات و الله لا يحبّ كلّ كفّار أثيم[1]

در محق و محو ربا برخي تعليل‌هاي اجتماعي و اقتصادي مطرح كرده‌اند كه في الجملة مي‌توان پذيرفت و نه بالجملة. أمّا جمعي اين محق را اختصاص به مسائل ظاهري نداده‌اند و برخي مسائل معنوي مثل زوال بركت از مال فرد آلوده به ربا را نيز مطرح نموده‌اند كه رواياتي هم در اين مفاد رسيده است؛ از جمله روايت «زراره» كه سؤال مي‌كند: من زياد شدن مال رباخوار را مي‌بينم و محق ربا به چه صورت توجيه مي شود؟ حضرت مي‌فرمايند: چه محقي بدتر از يك درهم كه دين را محق مي كند و نابود مي‌گرداند[2] و بعد اضافه مي‌فرمايند: رباخوار اگر توبه هم بكند، باز مالش از بين مي‌رود و فقير مي شود.

در خصوص صدقات هم گفته شده اگر چه ظاهرش نقص در مال است؛ أمّا خداوند موجب إرباء آن مي‌شود؛ أعمّ از إرباء ظاهري و إرباء معنوي و ثواب دنيوي و ثواب اخروي و بركات اقتصادي و اجتماعي و غير آن ...

﴿يا أيّها الّذين آمنوا اتّقوا الله و ذروا ما بقي من الربا إن كنتم مؤمنين﴾[3] در شأن نزول گفته شده برخي (مثل وليد بن مغيرة) در زمان جاهليّت ربا مي‌گرفتند و بعد از تشريع حكم ربا گفته شد آن رباهايي كه هنوز نگرفته‌ايد را رها كنيد و ناديده بگيريد و نسبت به گذشته هم كه گفته شد: فله ما سلف.در تفسير «مجمع البيان» آمده است كه «وليد بن مغيرة» از قبيله «سقيف» ربا طلب داشت و فرزند او «خالد بن وليد» در حالي كه مسلمان شده بود قصد داشت طلب پدرش را از آن قبيله وصول كند كه اين آيه نازل شد و بعد در آيه بعد تهديد شده كه اگر ربا را ترك نكرديد، ﴿فأذنوا بحرب من الله و رسوله﴾.فأذنوا به معناي فاعلموا گرفته شده؛ يعني بدانيد كه خدا و رسولش به شما إعلام جنگ مي‌كنند. أمّا در برخي قرائات، فآذنوا خوانده شده، به اين معنا كه خود را به عنوان جنگ كننده در برابر خدا و رسولش إعلام كنيد. به

معناي علم بودن اذن، ملازم با ترادف اين دو كلمه با هم نمي‌باشد؛ بلكه از اين جهت است كه در مادّه إذن، حيثيّت إعلام و إعلان خوابيده است و نتيجه إعلان و إعلام به ديگري، به عنوان إذن در نظر گرفته شده. و در ادامه آمده است كه اگر توبه كرديد و ربا را ترك كرديد، فقط سرمايه خودتان را مي‌توانيد داشته باشيد.

[1] - سوره بقرة آيه 276.

[2] - وسائل ج 18 ص 119 ح 7.

[3] - سوره بقرة آيه 278.