درس تفسیراستاد مروارید
90/03/25
بسم الله الرحمن الرحیم
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آَبَائِهِنَّ أَوْ آَبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
[1]
.
بحث در پوشش زینت برای زنان بود اما در آیه‌ی کریمه استثناء ذکر شده‌است که إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ ........ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ
بدین معنی که اظهار زینت در مقابل ایشان اشکال ندارد :
تابعین :
تابعین یعنی مردان غیر مستقلی که دنباله رو هستند ، کسانی که کمبود ذهنی دارند،کسانی که کمبود ذهنی شان در اعدام شهوت آنها تاثیر گذاشته‌است ،برخی از افراد بالغ هستند که بواسطه‌ی کمبود ذهنی شهوت ندارند مثل بچه‌ی کوچک دنبال والدینشان هستند .
غیر اولی الاربه :
اربه لغتا بمعنی حاجت است اما اینجا کنایه از شهوت است ،یعنی کسانی که به زن کاری ندارند .زن و غیر زن برایشان فرقی ندارد ،زن‌ها در مقابل چنین افرادی لازم نیست از خود رو بگیرند .
یک روایت در تفاسیر نقل شده و مستند به امام صادق علیه السلام است و آن اینکه :
[2]
قال سالت ابا جعفر (علیه السلام)عن قوله عزوجل .......الاحمق الذی لا یاتی النساء.
روایت دوم عبد الرحمن ابن ابی عبد الله
و در روایتی دیگر ذکر شده : الاحمق، المولی علیه، الذی لا یاتی النساء.
احمق شخصی است که مثل طفل نیاز به ولی دارد .
و در برخی دیگر از روایات از غیر اولی الاربه، تعبیر به ابله شده‌است .
در مجمع و یا المیزان چنین تعبیری ذکر شده است:
الاربه هی الحاجه و المراد بها الشهوه التی تحوج الی الازواج من الرجال بیان للتابعین و المراد به کما تفسروه الروایات الابله، المولی علیهم من الرجال و لا شهوه لهم .
انسانهای ابلهی که مشکل دارند از نظر ادراکی مثل طفل هستند .
التابع الذی یتبعک لِیَنال من طعامک و لا حاجه له من نساء .
این فرد چنین است که دنبال پدرش برای طعام می‌رود اما شهوت ندارد ،
بعد در ادامه‌ی حدیث نقل می‌کند که این مطلب را از ابی عبد الله (علیه السلام)روایت کرده‌است .
اقوال دیگر :
شعبی و کرم از مفسرین عامه:
قیل :هو الانّین هو الذی لا اربَ له و لا حاجهَ له فی النساء لعجزه .
اما این نظر مطابق نظر شیعه نیست.
نقل از شافعی:
قول دیگر: هو الخصی المجبوب ،الذی لا رغبه له فی النساء .
قیل: هو الشیخ الهم ،پیرمردی که خیلی پیر شده که از شهوت ساقط شده .
قیل: هو العبد الصغیر
اما قول اول مجمع که مطابق روایات است مختار ما همان است .
ادامه‌ی آیه:
أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ
مقصود از طفل :
استثناء آخری که ذکر شده ،طفل است اطفالی که قدرت غلبه بر عورات نساء را ندارند .
مقصود از طفل، طفل‌های‌مذکری است که هنوز بلوغ پیدا نکرده‌اند .
لَمْ يَظْهَرُوا ، یعنی قوی و در روایات و تفاسیر به این موضوع اشاره ای نشده است.
دو روایت در رابطه باطفل :
روایت اول ، صدوق از بزنطی از امام رضا (علیه السلام)چنین نقل می‌کند:
[3]
قال یاخذ غلامه بالصلاه و هو ابن سبع سنین ،و لا تغطی المراه شعرها منه حتی یحتلم ،
لازم نیست زن از این طفل رو بگیرد تا وقتی که او محتلم شود اما نمازش را باید از سن هفت سالگی بخواند.
روایت دیگر :
این روایت در قرب الاسناد از امام رضا (علیه السلام) عن احمد بن محمد بن بزنطی نقل شده‌است اما ظاهرا همان روایت قبلی است:
لا تغطی المراه راسها من الغلام حتی یبلغ الغلام.
لازم نیست سرش را از پسر بپوشاند تا به حد احتلام برسد .
در روایت قبلی یحتلم و اینجا بلوغ ذکر شده‌است که هر دو عبارت اخری هم هستند .
ظهور بر عورت نساء منوط به رسیدن حد رجال است .
دنبال آیه :
وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ
این جمله‌ی سوم یا چهارمی است که در قرآن مجید برای حجاب ذکر شده‌است و زنان باید رعایت نمایند. زنان نزنند پاهایشان را بر زمین که لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ که دانسته شود زینت‌های‌مخفی شان .
مقصود از زینت مخفی :
یک وجهش این بوده که خلخال پایشان ،صدایش از زیر لباس معلوم نشود .
یا این که با کوبیدن پاهایشان به زمین ،چادرشان عقب نرود که بدنشان دیده شود .
وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
این پشتوانه‌ی بسیاری از آیات فقهی است که امر به توجه و توبه نتیجه اش رستگاری است و اهتمام به احکام و حدود و... از این قبیل مسائلی که از این آیه ( ستر زن )فهمیدیم.
مسئله‌ی بعدی:
مسئله‌ی نظر است که صدر این آیه مال آن بود ؟یا خیر؟
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ،
نگاه کردن به چه صورت است آیا بین اینها تلازم است ؟
بعبارت دیگر :
اولا :اگر ثابت کردیم که ستر واجب نبود(برای طفل یا غیر اولی الاربه) آیا نگاه کردن مرد هم جایز است ؟تلازم است یا خیر؟
در این زمینه غالبا تشکیک می‌کنند و قائلند که آیه در مقام بیان این مطلب نیست .
ثانیا : اگر در موردی نگاه جایز شد پس ستر ز ن هم لازم نیست؟
این مطلب مورد اشکال کمتری است .آنچه که در آیه کریمه‌است مطلق است او الطفل استثنا است ،زینتی که برای همه حرام بود برای اینها حلال است .
[1] وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَى جُيُوبِهِنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آَبَائِهِنَّ أَوْ آَبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَى عَوْرَاتِ النِّسَاءِ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ (النور:31)
[2] در تفسیر از ابن عباس به سند معتبر نقل کرده است و همچنین سعید بن جبیر به نقل از اصول کافی در مجمع نقل کرده است،کتاب نکاح وسائل ،ج 20 ابواب نکاح و آدابه باب 111 باب حکم غیر اولی الاربه من الرجال (روایت اول صحیحه‌ی زراره است).
[3] باب 126 ص 228
