< فهرست دروس

درس تفسیراستاد محمد مروارید

91/10/06

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: وجوب غسل مرفق در وضوء
 ﴿إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلَاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ [ [1] ]
 در بحث دوم بوديم كه آيا غسل مرافق هم در وضوء واجب است؟ از آيه چه بدست مي‌آيد؟
 اين قول كه به معناي مع باشد و از اين راه بخواهيم ثابت كنيم كه غسل مرافق هم واجب است، در جلسه گذشته عرض شد و مورد شبهه واقع شد. فاضل مقداد هم كه متن درس ما است با عبارت قيل اشاره داشت به ضعف اين قول.
 آيا از راه ديگري مي‌توان وارد شد؟ وآن اينكه إلی به معناي خودش يعني انتهاي غايت باشد. در اين صورت اگر مغيّا داخل در غايت است پس شستن مرفق هم لازم است. آيا مغيّا در غايت داخل است يا داخل نيست؟
 اگر بگوييم داخل است، غسل مرفق واجب است و إلاّ فلا.
 قبل از اينكه وارد بررسي اين دو قول شويم، فاضل مقداد عبارتي را نقل كرده كه متعرض آن مي‌شويم:
 «قيل: إلی علی حقيقتها، فقيل: بدخول المرفق أيضا، لأنّه لمّا لم يتميّز الغاية عن ذي الغاية بمحسوس وجب دخولها».
 يعني چون غايت خيلي مشخص نيست از ذي الغايه و تميز محسوسي را ندارد و چون بايد حدّ أقلّ تا قبل از مرفق را بشوييم، از باب وجوب مقدمه علمية كه علم پيدا كنيم تا مرفق را شسته‌ايم بايد خود مرفق هم شسته شود زيرا حدّ خيلي كمي است يعني تشخيص و تميّز بين غاية و ذي الغاية خيلي محسوس نيست.
 سؤال: اين گونه برداشت كداميك از آن معاني دوگانه مرفق را مي‌گويد؟
 جواب: نفس مفصل را مي‌گويد نه مجمع عظمي الذراعين، اگر نفس مفصل باشد ديگر غاية از ذي الغاية خيلي تميّز ندارد، پس قائل به اين قول كه مي‌گويد: «لمّا لم يتميّز الغاية عن ذي الغاية بمحسوس وجب دخولها» دو چيز را مي‌گويد:
 1- مرفق از نظر من يعني مفصل.
 2- اين وجوب از باب مقدمه علمية است. يعني براي اينكه علم پيدا كنيم كه آن مقدار واجب شسته شده يك مقدار بالاتر را هم مي‌شوييم، مثل شستن از رستنگاه مو هنگام غسل صورت، مي‌گويند بالاتر را هم بشوي از باب مقدمه علمية، يعني مقدمه علم شما به اينكه از رستنگاه شسته شده وقتي است كه يك مقدار بيشتر شسته شود.
 بنابر اين قائل با اين عبارت هم معناي مرفق را براي ما توضيح داد و هم نحوه وجوب را براي ما تشخيص داد كه وجوب أصلي نيست بلكه وجوب تبعي مقدمي است، آن هم مقدمي به معناي مقدمه علمية.
 - آيا در بين بزرگان قائلي داريم كه قائل باشد به شستن آن قسمت بعنوان مقدمه علمية؟
 محقق اردبيلي در صفحه 11 از كتاب آيات الأحكام مي‌فرمايند: «و لايبعد وجوب غسل المرفق من باب المقدمة».
 بنابر اين بعيد نيست اين قول كه نقل شد از فاضل مقداد اشاره باشد به قول مقدس اردبيلي.
 بحث دوم: آيا شستن مرفق لازم است؟
 - آيا غايت داخل در مغيّا هست يا داخل در مغيّا نيست؟
 در اينجا مي‌فرمايند: مسأله روشن نيست چون هر دو صورت بكار رفته است.
 مثال براي داخل بودن غايت: «سبحان الذي اسری بعبده من المسجد الحرام إلی المسجد الأقصی» سير پيامبر به مسجد الأقصی هم بود و وارد آن شدند. يا شخصي مي‌گويد: حفظت القرآن من أوّله ألی آخره، در اين مثال آيا سوره ناس را حفظ نكرده؟ مسلما آن را نيز حفظ كرده است.
 مثال براي خارج بودن غايت: «فأتموا الصيام ألی الليل» [ [2] ]، يعني تا شب روزه بگيريد و شب داخل نيست.
 «فنظرة إلی ميسرة» [ [3] ]، يعني از طلبكار به بدهكار مهلت بده تا توانگر شود، و زمان توانگري داخل نيست يعني هنگامي كه توانگر شد طلب را بگيرد.
 بنابر اين چون به دو صورت استعمال شده، در اين آيه ما نحن فيه «فاغسلوا وجوهكم و أيديكم ألی المرافق» نمي‌دانيم به كدام معنا استعمال شده آيا غايت داخل در مغيّا است يا خارج است؟ پس آيه ساكت است، به معناي مع نيست و به معناي غايت است، أمّا آيه ساكت است از اينكه غايت داخل است يا خير.
 أمّا از كجا بدست بياوريم شستن مرفق را كه بعد از إلی است؟
 اگر به معناي مع باشد كه خيلي خوب است. يكي از اجماع و ديگري از روايات بيانية، رواياتي هستند كه وضوء را شرح داده است، از اين روايات بر مي‌آيد كه إلی به معناي مع است.
 - أمّا بحث سوم: كيفيت شستن دست در وضوء (از بالا به پايين يا بالعكس)
 در جلسه بعد بحث خواهيم كرد.
 وصلّی الله علی محمّد وآل محمّد.


[1] - سورة المائدة، آية 6.
[2] - سورة البقرة، آية 187.
[3] - سورة البقرة، آية 280.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo