< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سید کاظم مصطفوی

95/10/15

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تفسیر آیات 48 و 49 سوره اعراف درباره ولایت امیرالمومنین و اهل بیت

آیه 48 و 49 سوره اعراف: «وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ أَهَؤُلاء الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لاَ يَنَالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ لاَ خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَلاَ أَنتُمْ تَحْزَنُونَ».

 

ترجمه

ترجمه آزاد این آیه از این قرار است که خدای متعال می فرماید: اصحاب اعراف روز قیامت صدا می زنند یک عده از مردمی را که از سیمای آنها می شناسند. اصحاب اعراف برای اینها می گویند چه چیزی شما را بی نیاز کرد از آن جمعی که بودید آن جمعیت و آن شکوه و آن روح کثیری که داشتید و در اکثریت و جمعیت با شکوهی هم بودید و کبر و غرور هم به خرج می دادید چه چیز به دست آوردید، کجایید شما؟ وانگهی شما که به گروه دیگر از مومنان طعنه می زدید و آنها را قسم یاد می کردید که مشمول رحمت خدا نیست آنها چه شدند؟ آنها کسانی هستند که ائمه شان می آید می گوید داخل بهشت بشوید خوف و حزنی ندارید.

 

مراجعه به تفاسیر

به تفسیر مراجعه کنیم در کتاب تفسیر قمی روایت معتبر از امام باقر، در تفسیر این آیه آمده است «وَنَادَى أَصْحَابُ الأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ فی النار من اعدائهم قَالُواْ مَا أَغْنَى عَنكُمْ جَمْعُكُمْ فی الدنیا» آن جمعی که شما در دنیا داشتید آن امکاناتی که داشتید آن ثروتی که داشتید آن مکه و مدینه که تولی و تولیتش را ما می گوییم گویا داشتید و آن حالت کبر و غرور که داشتید چه به دست تان آمد؟ شما کسانی بودید که قسم یاد می کردید که این گروه دیگر یعنی این گروه اقل اینها مشمول رحمت خدا نیستند محل استشهاد ما این قسمت آخر آیه است «ثم یقول الائمه لشیعتهم ادخلوا الجنه لا خوف علیکم و لا انتم تحزنون»[1] آنهایی که در دنیا در یک حالت غربتی قرار داشتند مورد هتک و بی احترامی بودند مظلومیت ها دیدند و درباره شان گفته می شد که اینها از رحمت خدا دورند مثل اینکه الان می گویند شیعیان مشرک اند موحد نیستند از رحمت خدا به دورند. رحمت خدا را برای خودشان می دانند که آدم کش بی رحم ظالم ستمگری است که تمامی شیعیان را اگر توان داشته باشند یک روزه همه را قتل عام می کنند اینها موحدین هستند. اینهایی که این جوری طعنه می زنند روز قیامت شناسایی می شوند به چهره هایشان. و اما آنهایی که شیعیان اهل بیت اند و در این دنیا در غربت و مظلومیت به سر می برند ائمه شیعه صدایشان می زنند آن رجال اعراف که در آیه قبل بود ائمه آل البیت هستند صدا می زنند که الان بروید و داخل بهشت بشوید نه خوفی دارید و و نه حزنی.

 

خوف و حزن و تسلیم در برابر خدا

در همین عالم دنیا خوف و حزن براساس بیان قرآن برای مومنین نیست. لذا بعضی از اهل معرفت گفته اند که به خودتان مراجعه کنید اگر خوف و حزنی ندارید در برابر حوادث دنیا حتی در برابر حوادث آخرت، مراجعه کنید اگر خوف و حزنی ندارید خدا را شکر کنید که ولایت تان درست است .درستی ولایت «أَلا إِنَّ أَوْلِيَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»[2] اگر حزنی باشد از اولیاء الله نیست. بنابراین یک امتحان شخصی برای خود ماست و یک تذکر هم برای خود ماست. تذکری که برای خود ماست از این جهت است که ما باید خود را موعظه کنید که ما بنده خداییم سعی کنیم گناه نکنیم. اگر گناهی از ما سر زد فورا توبه کنیم. که گفته بودیم توبه اثر وضعی اش تا قبل از هفت ساعت در روایت آمده است که تا قبل از هفت ساعت اگر کسی توبه بکند اثر وضعی مترتب نمی شود اما اگر از هفت ساعت بگذرد توبه قبول و اثر تکلیفی اش حل می شود چون خدا توبه پذیر است. اما اثر وضعی اش را دارد روح کدر و کارها گیر می کند. گناه است. «الدنیا بالبلاء محفوفه» یکی از معانی اش این است که با گناه آدم گرفتار است مجلس بروید غیبت، صحبت بکنید حرف هایی که نباید زده شود، معمولا مجالس این است. و گرفتاری های دنیا که آمد حزن و اندوه ناراحتی، غم و غصه. امیرالمومنین یک تلنگری زده است می فرماید: «الغصه علی الرجل عار» غصه برای مرد ننگ است. اول با یک موعظه و تصور و تصدیق کارمان را تنظیم کنیم که من به واجبات و محرمات و اینها که توجه بکنیم اگر می خواهیم آن حداقل را داشته باشید آدم از واجبات و محرمات بگذرد دیگر بسیار سخت است شیعه بودنش زیر سوال می رود. چون علامت شیعه گفته شده است از بیان مولی که پایبند به واجبات و محرمات باشد راوی روایت هم حضرت صدیقه طاهره است. این خط قرمز را رعایت بکنید. منتها چون بشریم معصوم که نیستیم خطایی سر زد خداوند در توبه را باز گذاشته است «إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ»[3] فورا باید توبه کنیم. و این کار را که می کنیم به لطف و کرم خدا هم امیدواریم به کرم اهل کرم هم چشم دوخته ایم اهل کرم کیان اند؟ اهل کرم ائمه معصومین اند. به معنای واقعی کلمه کس دیگری که اهل کرم نیست کرم هایی که عوام کرم می گویند اینها کرم نیست کرم آن است که آدم را از آتش جنهم نجات بدهد، کرم آن است که آدم را از شرک بیاورد بیرون. کرم آن است که آدم به عبودیت نزدیک کند. به کرم اهل کرم چشم دوخته باشیم که اینها از الطاف الهی هستند. بعد هم تسلیم، گفته می شود که بعضی از عباد الله در ذهن خودش این حقیقت را ثبت کردند که اگر عذاب بشوند و جهنم هم بروند کتکش را هم بخورند ناراحتی ندارند بی قرار ندارند چون ظلم نشده، از سوی خدا ظلم نمی شود. وقتی آدم ناراحت می شود که در حقش ظلم شده باشد. و بعد همان جا هم به فرمایش امام سجاد «این کرمک یا کریم، أین کنت یا ولی المومنین». با این تذکر و با این حدیث و با این موعظه که داشته باشد یک انسان آرامش دارد ناراحتی معنا ندارد.

نکات معرفتی

و تا اینجا نکته اش یک مقدار علمی است یک نکته ای هم فراعلمی است یعنی معرفتی، علمی اش همین بود که آدم خودش را موعظه می کند تنظیم می کند تنظیم که شد آرامش دارد «لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ». خداست دیگر. آن را که دست حق می زند غصه ندارد. گفت که شما اینقدر آرزوی دیدن آقا امام زمان را می کنید آقا امام زمان بیاید با شمشیر گردنت را می زند. به این مضمون گفته باشد دمش گرم بزند، اولا که حق است دیگر می زند که ناحق که نمی زند. و ثانیا می خواهد شمشیر بزند طرفم یک نگاه می کند آن نگاهش بس است. راست می گوید بس است، نگاه او بکند که سرش تابع شمشیر نمی شود نگاه بکند یعنی نجات. گردن مرگ من آیی و نگاهی بکنی، جان دهم مرگ ستانم که نگاه تو بس است. از لحاظ علمی و تحلیلی وظیفه داریم عبادیم برای عبودیت هستیم غصه نداریم لذا ما گفته ایم آدم در زندگی یک مورد باید غمناک و غصه دار باشد وقتی که گناه ازش سر بزند تا گناه ازش سر نزده ناراحتی ندارد. مرحوم بهلول را می گفتند که یک گناهی ازش سر زد گناه که ازش سر زد بعد آدم جبران بکند بعد ایشان پیش خود فکر کرد که توبه هم خوب است ولی یک کاری بکنم که جبران بشود. چی کار کرد؟ فکر کرد گفت بروم قافله ها را پیدا کنم این قافله ها رئیس قافله آدم بزن بهادری هستند خیلی مشکلات را باید بتواند حل بکند و جواب بدهم. بروم یک کاری بکنم سر به سر این رئیس قافله بگذارم من یک کمی سر به سرش گذاشتم دو تا کتکش که به خاطر آن است بعد اینها بی رحم اند خوب حسابی کتک می زنند و آن چرک از بدنم می آید بیرون. رفت یک جایی یک قافله ای را پیدا کرد دید رئیس قافله خواب است با یک هیکل و شمشیری. رفت اسبش را از جایی که بسته بود باز کرد که اسب باز بشود و رئیس قافله بیدار بشود و من آنجا می نشینم نشان می دهم که من باز کردم می آید و چرک از بدنم می آید بیرون. اسب باز کرد و رئیس قافله از خواب بیدار شد رفت اسبش را بست طرف آن آقا نگاه کرد آن گوشه نشسته، این کار را انجام داده، چیزی نگفت برگشت دوباره خوابید. بار دوم هم دید بهلول که این آیا خواب رفته حالا دیگر عصبی می شود این طرف، دفعه اول صبر کرد دفعه دوم عصبی می شود. اسب را باز کرد دفعه دوم که اسب باز شد و رئیس قافله را بیدار کرد دید رئیس قافله آمد چشم هایش را مالید و گویا طرف این آقا یک نگاهی کرد و دوباره اسبش را بست و خوابید. بار سوم این دفعه دیگر می زند حسابی کتک می زند دیگر خوب چرکی که در بدنم هست بیرون می آید. خوب مالشی می کند. بار سوم همین ماجرا که انجام شد بار سوم رئیس قافله گویا آمد طرف این آقا بهلول، بهلول خودش را آماده کرده بود با گردن کج یعنی من این کار را کردم که دیگر شروع کند به کتک زدن که سه چهار تا کتکش که حق من است بعد این که بی رحم است می زند تا دلش بخواهد خوب بدنم پاک می شود. نزدیک که آمد گفت آقای بهلول گناه می کنی می خواهی به گردن بیاندازی؟ بعد معلوم شد دو تا نکته: 1. بندگان خدا در لباس های مختلف اند، نشان نمی دهند. اصلا معلوم نمی کند طبق روایت بنده خاص خدا در بین بندگان خدا مخفی است. یک نکته برای بهلول درس شد. نکته دوم این است که از اول سعی کن که گناه نکنی، نمی شود گناه ات را بیندازی به عهده کس دیگر. این نکته عملی بود. در نکته عملی آدم باید از اول مواظبت کرد. یک روایت از سید الشهداء سلام الله تعالی علیه است «المحسن لا یسئ و لا یتعذر و المنافق کل یوم یسیئ و یعتذر» آدمی که مومن است مومن به معنای کلمه پیرو مولی، مومن یعنی کسی که با علی بیعت کند. غیر از این دیگر نیست. مومن صفتش این است که از اول گناه نمی کند و معذرت خواهی هم نمی کند. لذا برای دوستان می گوییم برای هیچ کاری که نشده است فورا نگویید معذرت می خواهم داعی ندارید، با ادب بگویید بفرمایید خدمت تان باشیم ولی معذرت خواهی آدم تا گناه نکند معذرت نمی خواهد. و بعد منافق علامتش این است که هر روز گناهی می کند و اسائتی می کند و معذرت خواهی می کند مکرر در مکرر. این حالت صفت خاصه مومن و منافق است. در هر صورت تا اینجا وضعیت ظاهری یا تحلیلی علمی آرامش بود که «لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ». اما یک نکته معرفتی دارد که ما به آن نکته سخت معتقدیم. و آن این است که کسانی که مولایش علی است کسانی که به وجود مقدس بقیه الله الاعظم ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء ایمان قطعی و جزمی دارد خود این ایمان آرامش می دهد اثر طبیعی ایمان است. اثر طبیعی ایمان و اعتقاد راسخ به ارباب عالم هستی بقیه الله الاعظم آرامش می دهد. دیگر این قراردادی نیست آرامش دارد. چه می شود بشود. حساسیت در کار نیست. عصبانی اصلا نمی شود. در زندگینامه آیت الله العظمی گلپایگانی قدس الله نفسه الزکیه گفته است که در عمرش کسی ندید که ایشان عصبانی شده باشد. کسی درباره اش چیزی بگوید ناراحتی ندارد. حرف زشتی بزند ناراحت نمی شود. با خدایش معامله می کند. اهل ایمان به طور طبیعی اضطراب و بی قراری ازش می رود. در یک آزمایش علمی آمده است که بیماری روانی هفتاد و پنج درصد متعلق است به کسانی که ایمان ندارند. این خیلی نعمت بزرگی است. یکی از نعمت های بزرگ این است که آدمی که ایمان به امیرالمومنین تا وجود مقدس آقا بقیه الله الاعظم دارد خطر بیماری افسردگی دارد که یک خطر بسیار ویران گری است آزار دهنده و کشنده ای است. این خطر را ندارد. البته گاهی یک بیماری هایی که آن درصد پایینی که نصیب می شود ارثی منتقل می شود. یک ارث مثلا از مادر و پدر و نیاکان خودش متاسفانه از لحاظ علمی به ارث گاهی منتقل می شود اما خود فرد گرفتار بیماری روانی نمی شود. چه نعمت بزرگ بالاتر از این، آرام آرام غصه ندارد. برای همه امور زندگی پیچ و خم ها برایش فرق نمی کند. بالا برود پایین برود امور اصلا عادی است برایش. شما می دانید فرزند جوان برومند با فضل و کمالی خیلی برای آدم حبیب است امام خمینی قدس الله نفسه الزکیه در نجف من می دیدم آقا مصطفی را خیلی یک هیکل زیبا و قد و هیکل رشید و نورانی که ما در اصطلاح طلبگی خود ما آنجا می گفتیم رب النوع قیافه است چنین قیافه زیبایی داشت. نه بیماری نه کسالتی هیچی نداشت سر مطالعه رفتند خبر دادند به آقا که آقا مصطفی فوت شده است. تکان نخورد درس را تعطیل نکرد همان روز فوتش من آنجا بودم دستور داد که کنار مقدس اردبیلی دفن بشود پای مناره سمت راست حرم و تشییع جنازه اش هم بروید بگویید به آقای خویی بگویید که بیایند نماز جنازه اش را بخواند آقای خویی هم آمد نماز جنازه اش را خواند. فردایش همان آن روزی که فوت شد فردایش آمد درس اش را گفت تکان نخورد اصلا، یک ذره با تمام آرامش گفت فوت آقا مصطفی از الطاف خفیه الهی بود. اینها ولایت است دیگر. ولایت است که برای آدم یک آرامش می دهد «لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ». اگر کسی خوف دارد و حزن دارد اولیاء الله نیست. دو آیه از قرآن بخوانم «أَلا إِنَّ أَوْلِيَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلاَ هُمْ يَحْزَنُونَ» و «لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا».[4] اولیاء الله حزن ندارد اما پیامبر به آن فرد گفت «لاَ تَحْزَنْ» حزن داشت. پس کسی که از اولیاء الله باشد حزن ندارد. دو تا آیه معنا نتیجه را اعلام می کند.

 

هزینه ولایت

حالا ما چی کار بکنیم که این ولایت ما تقویت بشود؟ ولایت اول ولی شناسی است و بعد از آن به احترام ولی شناسی کل کسانی که پیرو ولی الله باشد آدم به وجهی باید دوست داشته باشد. «اُحبّ من اَحبّ من علیا». اگر این بشود که بین همین پیروان مولی در سرتاسر دنیا چی که نمی شود. این را چرا می گوییم؟ «ولی لمن والاکم و عدو لمن عاداکم» یک چیز تبلیغاتی نیست اساس است این مسلک است. خب می گویید ما که همین جور هستیم در کل اما کسانی که من می شناسم اینها این جوری اند، خب اینهایی که این جوری اند معصوم که نیستند. دوست گفتا که خطابینی خطای چشم است هنر چشم خطاپوشی و زیبا نگری است. به هر کسی دیدید یک خطائی، دو تا راه دارد توجیه دارد یا دوم اینکه معصوم نیست بشر است. بشر که معصوم نمی شود. مثبت اصلا ندارد، نمی گوید «اشهد ان علیا ولی الله». ای جوان پیر رهت کیست از آن شاه بگو، «اشهد ان علیا ولی الله» بگو.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo