< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سید کاظم مصطفوی

97/11/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تفسیر آیه بیست و هفتم سوره ابراهیم درباره ولایت امیرالمومنین و اهل بیت

آیه شماره بیست و هفت سوره ابراهیم خدای متعال می فرماید: ﴿يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعْمَةَ اللّهِ كُفْرًا وَأَحَلُّواْ قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَار﴾ِ

ترجمه

ترجمه آزاد آیه این می شود که خدای متعال می فرماید: خداوند ثابت و پایدار و پابر جا نگه می دارد کسانی را که ایمان آوردند به قول ثابت، یعنی اگر کسی ایمان به قول ثابت دارد خداوند آنها را پایدار می دارد و به تعبیر بسیار ساده امداد و کمک خاصی در جهت حفظ و نگهداری آنها دارد این پایداری و این پشتیبانی خدا و این عنایت و امداد خدا تنها در آخرت نیست در دنیا هم هست در آخرت هم هست. «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ» وانگهی خدا گمراه می سازد کسانی را که ظالم اند «وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ» و خدا هر چه بخواهد انجام می دهد کار دست خودش است. یک نکات تفسیری که دارد که معنای «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ ، وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ» شرح بدهیم و بعد برگردیم به مطلب اصلی که قول ثابت را پیدا کنیم که قول ثابت چیه. اما این دو جمله یک مختصری شرح بدهیم، «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ» معنای آن چیست؟ ظاهرش این است که خدا گمراه می کند، چطوری آدم ذهن دینی و معرفتی اش قبول کند که بگوییم خدا گمراه می کند؟ «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ»

نکات تفسیری معنای یضل الله الظالمین و یفعل الله ما یشاء

و در این رابطه توجه کنید توضیح کوتاهی بدهم منظور از «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ» کسانی که ظلم بکنند ببینید «یضلّ» بعد از تحقق عنوان آمده ظالم بشود با وجود وصف ظالمین، یعنی ظالم که شد بی راهه می رود و آن «یضلّ» که نسبت به خدا داده می شود آن نسبت قدرت و نسبت تکوینی است یعنی در اصل کل امور از تکوین و تشریع در اختیار خداست کسانی که ظالم بشوند سنت الهی این است که آنها بی راهه می روند و می افتند و نابود می شوند. مقدرات ظالمین این است. «وَيُضِلُّ اللّهُ الظَّالِمِينَ» یعنی ظالمین که شد مقدر این است که بعد از اینکه ظالم بود راهش بی راهه رفتن است و سرنگونی است و به عذاب و خطرات روبرو شده است. و اما نکته بعدی که «وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ» چه می شود؟ کسی سوال نکند یا اشکال نکند که به قول ثابت خدا این همه خیر را می دهد و ظالمین را هم سرنوشتش را این گونه قرار داده، این یک فعل الهی است خدای متعال طبق عدالت و طبق ارشاد و هدایتش این را قرار داده که اگر کسی ایمان به قول ثابت داشته باشد دنیا و آخرتش درست است و کسی که ظالم باشد ظالم براساس تقابل معلوم می شود کسی است که تعدی از حدود خدا می کند ظالم کسی است که ایمان ندارد. اینها جزء گمراه اند می روند بی راهه می روند و این فعلی است که خدا می خواهد. یعنی به عبارت دیگر مقدر قطعی این است آنان که ایمان آورند به قول ثابت خیر دنیا و آخرت برایش داده می شود و آنهایی که ظالم اند گمراه اند و بدبخت اند و بیچاره. این یک نگاه اجمالی بود درباره ترجمه آزاد این آیه. «وَيَفْعَلُ اللّهُ مَا يَشَاءُ» یعنی تمامی این امور در اداره و اراده الهی است. این نقشه ای که ترسیم شد که دارندگان ایمان این گونه اند و ظلمه این گونه اند این تحت اداره و اراده الهی است. این ترجمه مختصری بود اما مراجعه بکنیم به تفسیر.

 

قول ثابت منظور چیست؟

آنچه که در این آیه نیاز به تفسیر دارد قول ثابت است که خدای متعال فرمود: ﴿يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ﴾ این قول ثابت چیه که ما پیدا کنیم و به آن قول ثابت ایمان داشته باشیم و بشود جزء ایمان آورندگان به قول ثابت.

مراجعه به تفاسیر

مراجعه می کنیم به تفسیر، اول کتاب تفسیر فرات کوفی که از اعلام غیبت صغری است روایت مسندی را نقل می کند تا می رسد عن ابن عباس «فی قوله تعالی يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ قال بولایه علی بن ابیطالب علیه السلام»[1] این است کسی که ایمان بیاورد به قول ثابت «یثبت الله» آن خدا با ثبات می دارد پشتیبانی می کند و کمکش می کند به شرط اینکه ایمان بیاورد به قول ثابت که ولایت امیرالمومنین علی بن ابیطالب علیه السلام باشد. این روایت در فرات کوفی و هم در تفسیر عیاشی از نظر سند و اعتبار کامل شد. اما شرح مسئله: معنای قول ثابت را فهمیدیم که قول ثابت ولایت امیرالمومنین است. نتیجه این شد که ﴿يُثَبِّتُ اللّهُ الَّذِينَ آمَنُواْ بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الآخِرَةِ﴾

دو قسم ثبات

که ثبات دو قسم است: ثبات روحی و ثبات جسمی و عمدتا ثبات روحی است. یک انسانی که ثبات روحی دارد یعنی ایمان به ولایت علی بن ابیطالب دارد یک ثبات روحی دارد. چون این ولایت امیرالمومنین که این آیه گفت یک روایتی هم داریم که حدیث قدسی معروفی است از امام رضا که فرمود «ولایه علی بن ابیطالب حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی» یک روایت دیگر هم هست که می گوید «کلمه لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی بشرطها و شروطها و انا من شروطها». از یک عارف بسیار برجسته ای در نجف که استاد العرفاء بود سوال شد که شما همه اش ولایت صحبت می کنید از توحید صحبت نمی کنید؟ جواب فرمود که ولایت خود توحید است، ولایت یعنی توحید. آن جوابی که ایشان داد از این دو تا نص هم استفاده می شود یک نصی می گوید «ولایه علی بن ابیطالب حصنی» و نص دیگر می گوید «کلمه لا اله الا الله حصنی» و شعر شهریار هم اضافه کنید نه خدا توانم خواند نه بشر توانمش گفت متحریم چه گویم شه ملک لا فتی را و به علی شناختم من به خدا قسم خدا را. بنابراین «کلمه لا اله الا الله حصنی» و «ولایه علی بن ابیطالب حصنی» در قالب ذوق می شود به علی شناختم من به خدا قسم خدا را. با ولایت و علی شناسی آدم خداشناس واقعی می شود. چرا ایمان به قول ثابت رویش حساب شده است؟ ایمان به خدا دارد حتی گفتم آن روز که دانشمندان ایمان دارند که کل جهان هستی در اختیار یک نیروی ما فوقی است ولی صفات خدا را نمی دانند. قول ثابت ولایت امیرالمومنین که بیاید آن ایمان به خدا کامل شده است. کامل از چه حیث؟ از آن حیثی که امیرالمومنین هم عملاً و هم قولاً ایمان کامل را تعریف می کند که «الذی لا یدرکه بعد الهمم و لا یناله غوص الفتن فطر الخلائق بقدرته و نشر الریاح برحمته» کامل می شود. اما در این رابطه که ولایت حیات دنیای آدم را درست می کند از لحاظ روحی ثبات برای آدم می آورد یعنی یک کسی که ایمان به ولایت امیرالمومنین دارد ولایتش خوب محکم است یک تجربه که تمام کسانی که پیروان ولایت امیرالمومنین به طور کامل هستند یعنی ولایتش کامل است گرفتار مرض روحی نمی شود. نکته دوم کسانی که ولایتش محکم هست غصه ندارد چرا غصه ندارد؟ 1. امیرالمومنین فرمود غصه برای مرد ننگ است، پس غصه ندارد. 2. غصه کسی دارد که بی کس باشد بی کس و کار باشد آدمی که ولی ندارد مثل امیرالمومنین علی بن ابیطالب که غصه ندارد امیرالمومنین دست آدم را می گیرد تنها نمی گذارد. هر چه دار و ندار داشته باشیم مخصوصا اهل علم و طلبه از باب مدینه علم رسول الله دارد از علی بن ابیطالب می گیرد. بنابراین ثبات روحی چون بی پشتیبان نیست تازه آن سختی که برای همه کس غصه دارد که آن مرگ است حدیث صحیح السندی است از حارث همدانی که «یا حار الهمدانی من یمت یرانی». و کسانی که اهلیتش را پیدا می کند در تاریخ آمده از زمان امیرالمومنین تا عصر موجود و تا همین الان کسانی که ولایتش درست است ثبات روحی یعنی غصه ندارد پشتیبان دارد کمک هم از مولی می گیرد. کمک هایی که از مولی علی می رسد یکی دو تا نیست. یک وقتی من از یکی از مراجع نجف شنیدم گفت دو نفر مسافرت کردند در مسیر با هم دعوایشان شد گفت تو پیرو چه کسی هستی؟ گفتم من پیرو علی ابیطالب تو چه کسی؟ گفت من پیرو معاویه بن ابی سفیان. بحث و گفتگو درگیر شدم این فردی که پیرو حضرت علی بود آدمی که از نظر جسم آدم ضعیفی بود این که پیرو معاویه بود مثل هیولایی بود خیلی قوی، درگیر شدند آن کسی که قوی تر بود از نظر جسمی این پیرو امام علی علیه السلام را انداخت زمین از هوش رفت، بعد از مدتی که به هوش آمد یک مرتبه دید که سرش به سر زانوی یک آقایی است آقاجان طرف را نگاه کرد دید آن کسی که آن پیرو معاویه بود آن آنجا به درک واصل شده و به قتل رسیده این آقا سرش به زانو گفت آقا شما کی هستید که محبت کردید سر من را بر سر زانویت گذاشتی؟ جواب به این مضمون فرمود که تو برای دفاع از کی اینجا مشغول درگیری شدی؟ تو برای چی اینجا درگیر شدی؟ گفت من برای مولایم علی گفت اگر برایت مولایت علی این جوری به زمین افتادی و مورد خطر قرار گرفتی پس مولی علی از تو غفلت می کند من مولایت علی هستم آمدم بالای سرت دشمن تو را به درک واصل کردم. قول ثابت را که معنا کردیم ولایت علی بن ابیطالب یک نکته دیگر هم بگویم که ولایت علی بن ابیطالب یک محور ولایت داریم که همان محور عصمت است که اخیرا شنیده اید مدافع حرم که اصل حقیقت مدافع حرم ولایت اصلاً فقط حضرت صدیقه طاهره است. این مدافع حرم ولایت است. این مدافعین که اسم دلپذیری دارند به خاطر اینکه مدافع حرم اهل بیت حضرت صدیقه طاهره است. برای بقای ولایت امیرالمومنین به شهادت رسیده اند چه شهادت مظلومانه بحث که می کند خیلی عجیب است آن ولایت را برای ما درس می دهد که به مولی علی چگونه احترام کنید؟ گفته می شود که حضرت صدیقه طاهره در عمر کوتاهش که یک کسی از اطراف قم بود با من آشنا شده بودم گفت کار درسی و تالیف دارم بعد گفت که من پایم شکسته بود حضرت زهرا من را شفا داد گفت پایم شکسته بود متاثر بودم خانه افتاده بودم نوار مرحوم آقای کافی را شروع کردم من یک آدم دهاتی خیلی مسن فکر می کردم که حضرت زهرا این همه غم و مصیبت دیده یک بانوی پنجاه ساله شصت ساله اینها باشد یک مرتبه دیدم که آقای کافی می گوید آی بانوی هجده ساله تا گفت هجده ساله منقلب شدم وای حضرت زهرا هجده ساله این همه مصیبت دیگر چیز دیگری دیدم اصلا از گریه نمی توانستم بیرون بیایم و رفتم بیرون تا کسی من را نبیند برای حضرت زهرا گریه کنم یک مرتبه متوجه شدم که پایم سالم سالم است هیچ دردی ندارد شکستی پایم خوب شد. این است ولایت، این کار را می کند. خدایا ولایت ما را با مولایمان علی مستدام و مستقر و مستمر بدان.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo