< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد مصطفوی

91/07/12

بسم الله الرحمن الرحیم

 
 بحث طبقات رجال
 موضوع بحث ما طبقات رجال هست. بحث طبقات در رجال يكي از بحث هاي مهم و داراي ريشه تاريخي و بحث هاي عميق و داراي آثار و ثمرات هست.
 ريشه تاريخي بحث
 اما از لحاظ ريشه تاريخي: بحث طبقات قبل از زمان شيخ طوسي1 مطرح بوده است. رجال برقي احمد بن محمد بن خالد برقي كه جزء كتب پنج گانه رجالي هست و ثابت هم هست و از بين هم نرفته به طور كلي و مورد اعتماد هست اين رجال برقي عنوانش هست طبقات الرجال و همين طور علامه مجلسي و شهيد و امثال 5 تا زمان سيد بروجردي1 كه ايشان كتاب مبسوط و مفصلي دارد به نام طبقات كه يازده دوازده جلد هست بحث طبقات اينقدر طولاني است. اول طبقه را معنا كنيم و بعد به مصاديقش اشاره كنيم و بعد آثار و بركات طبقات؛
 طبقه در رجال يعني چه
 اول معناي طبقه در رجال چيست؟ آنچه كه شهيد 1در داريه مي فرمايد منظور از طبقه در رجال يعني راوي كه با روات ديگر همسن از نظر زماني
 سوال و جواب در اصطلاح هم عصر بودن مي شود يكي در عصري باشد كه آن طفل است هم عصر به حساب مي آيد. هفت ساله و هفتاد ساله هم عصر به حساب مي آيند. دو تا عنصر در تعريف طبقات دخيل است: از نظر زماني همسن و سال باشند هم زمان زندگي بكنند و از نظر روايت، روايت را از هم ديگر نقل كنند.
 آيا همزماني براي هم طبقه بودن كافي است
  البته هم زمان بودن به تنهايي معيار و ملاك تشكيل طبقه نمي شود چون اعم است ولي در كنار اشتراك در نقل روايت كه قرار بگيرد كه يا از هم ديگر نقل مي كنند يا دو نفر از يك مروي عنه نقل مي كند در نقل روايت اشتراك دارند
 معيار هم طبقه بودن اشتراك در نقل از يك مروي عنه واحد است
 منظور از اشتراك در نقل يعني يكي از ديگري نقل مي كند يا دو تا از يك نفر نقل مي كنند اين اشتراك در نقل روايت و اين معيار طبقه هست
 تعداد طبقات در رجال از نظر مرحوم محمد تقي مجلسي و مرحوم بروجردي و مرحوم خويي
  اما تعداد طبقات: درباره تعداد طبقات اختلاف نظر بين محدثين و رجاليين وجود دارد. در صدر گفته شده است: اهل حديث شش تا طبقه دارند كه آن شش طبقه اختصاص دارد به آن متقدمين از شيخ مفيد1 تا سيد بن طاوس1 و بعضي ها هم پنج تا و همين طور تا رسيد به تحقيقات بيشتري كه اعلام طبقه برجسته شد از سه منبع رسمي تر اعلام شد اين سه تا مصدر 1. علامه مجلسي اول محمد تقي مجلسي1 و نظر دوم از سوي سيد بروجردي1 طبقه اعلام شد مصدر سوم معجم رجال سيد الاستاد آقاي خويي 1
 سوال و جواب برجستگي در تعريف و تصريح طبقات فعلا اين سه تا مصدر است چهارم و پنجم و ششم هم هست انها در حد غير معروف تري قرار دارند. از ديد علامه مجلسي1 طبقات تعدادش دوازده تاست و سيد بروجردي 1هم عدد را همين اعلام مي كند سيد الخويي1 طبقات را به عدد طبقات روات اعلام مي كند هر راوي يك طبقه است عدد دوازده تا نيست آن طبقه بندي كه آنجا بود بر مسلك ايشان آن طبقه بندي ديگر نيست آن يك تاريخ است
 شمارش طبقات براساس روات در دوازده طبقه توسط علامه مجلسي اول
  طبقه بندي كه مرحوم علامه مجلسي اول1 دارد به اعتبار طبقات اصحاب است طبقه اول آنهايي هستند كه از پيامبر6 نقل مي كنند و طبقه دوم و سوم هم تقريبا همين طور بقيه از زمان معصوم و از هم عصر بودن با معصومين مسيرش را جدا مي كند طبقه اول در راس ابورافع كه ابراهيم هست و همان اعاظم و اجلاء سلمان و جابر و امثالشان .البته مي بينيد كه اينها تطبيق با نقل از معصوم ندارد چون جابر تا امام باقر7 روايت نقل مي كند طبقه خود اصحاب است. طبقه دوم عبارت است از كميل بن زياد و اصبغ بن نباته طبقه سوم عبارت است از سعيد بن مصيب و ابو حمزه ثمالي كه اينها از امام سجاد7 نقل مي كنند طبقه چهارم زراره و محمد بن مسلم و ابابصير طبقه پنجم حماد بن عثمان كه معروف است كه از امام صادق و امام باقر3 نقل مي كند طبقه ششم احمد بن محمد بن ابي نصر بزنطي است اين هر يكي از روات و اصحاب اينها علم و شاخص اند و افراد ديگر دارند طبقه هفتم محمد بن ابي عمير و احمد بن محمد بن خالد برقي قمي طبقه هشتم علي بن ابراهيم و پدرش هم از همان طبقه است چون راوي و مروي از يك طبقه است طبقه نهم شيخ كليني و احمد احمد بن ادريس قمي طبقه دهم جعفر بن محمد بن قولويه طبقه يازدهم شيخ صدوق طبقه دوازدهم شيخ طوسي اين دوازده طبقه كه طبقه بندي شده اينها هر كدام در عصرشان يك حلقه راوي و مروي در مجموع هم از لحاظ روايت هم از لحاظ كتابت روايت هم از لحاظ نقل روايت هم از لحاظ ملاقات و زيارت همديگر اين دوازده طبقه به ثبت رسيده
 سوال و جواب ما اينها را كه نقل مي كنيم هر كدام به عنوان شاخصه و چهره حديثي و روايي است مثلا شيخ مفيد با شيخ كليني فرقش اين است كه شيخ كليني چهره حديث و روايي است چهره شيخ مفيد فقه و كلام است الان در بحث رجال اين دوازده طبقه به ثبت رسيده و شهرت و استحكام و معروفيت بيشتر از بقيه تعاريفي كه درباره طبقات آمده مشهورترين و معتبرترين تعريف و تعيين طبقات همين است
 سوال و جواب قبل از مرحوم مجلسي1 شش تا بوده پنج تا بوده به اين دسته بندي به جايي نرسيده در شرح مشيخه اين طبقه بندي را استخراج كرد و بسيار هم عالي است با توجه به نقل و و ثبت و زمان و مشايخ از تمام اين مقدمات و مقارنات اين دوازده طبقه را استخراج از ابورافع تا شيخ طوسي اگر خواسته باشيم از دور طبقات رجال را آشنا باشيم در حد مشهور و مورد وثوق و اعتماد همين تعداد دوازده طبقه با همين ترتيبي كه براي شما گفتم كه طبقات روات است و هر يكي از اين طبقه ها مجموعه دارد و شاخص هر طبقه همين ها هست كه گفته شد
 شمارش طبقات توسط مرحوم آقاي بروجردي بر اساس معيار نقل از معصوم در دوازده طبقه
  مصدر دوم كه طبقات را اعلام كرد كه مرحوم سيد بروجردي1 بحث را خيلي مفصل دنبال مي كنند طبقه بندي كه ايشان دارد مربوط به اصحاب مي شود يعني هر راوي و راوياني كه از حضرت رسول6 حديث نقل كرده باشند اين طبقه اول و هر راوي و راوياني كه از اميرالمومنين7 روايت نقل كرده باشند مي شود
 سوال و جواب بدون واسطه از امام نقل كرده باشد. و طبقات اصحاب با طبقات روات را تطبيق كرده اند پس چرا دوازده شد؟ براي اينكه از حضرت صديقه 3روايت در آن حد نيست تا يك طبقه روات تشكيل شود و از حضرت بقيه الله 7 هم روايات در حدي نيست كه يك طبقه باشد اگر اشكال شود كه يك طبقه رواتي كه از صديقه طاهره 3 است و يك طبقه از آقا توقيعات نقل مي كنند جوابش را فقها مي گويند از امام عصر و از حضرت صديقه طاهره 8روايات نقل شده است اما درحد يك مجموعه باشد كه طبقه تشكيل بدهد در اين حد نيست از اين جهت دوازده طبقه شد براي تعيين اين طبقات شاخص تعيين كرده اند طبقه اول مجموعه اصحابي كه از حضرت رسول6 نقل مي كند گروهي از حضرت رسول روايت نقل مي كند شاخص آن اميرالمومنين 7هست كه در آنجا هم نوشته شده مولا و ابناه راويان آن طبقه اميرالمومنين و حسنين :و بعدش جابر و سلمان هم آمده طبقه دوم گروهي كه از مولي اميرالمومنين 7روايت نقل مي كنند در راس اينها امام حسن و امام حسين 8هستند
 سوال و جواب در ممنوعيت در روات از طريق اهل بيت اثر نداشت ممنوعيت از طريق ابناء سنت بود صد سال آنها مسدود كرده بودند نقل روايت اما اين مسير و جويباري از نور كه از طريق اهل بيت سلسله روات ادامه داشت اصلا قطع نشده از طريق ابناء سنت نقل و كتابت مطلقا ممنوع شد عمر گفت قرآن با روايت اختلاط پيدا مي كند از روايت دست بردارد كتاب الله حسبنا و كفي . روات از اميرالمومنين7 اصبغ بن نباته و اويس قرني و مالك اشتر نخعي است طبقه سوم اصحاب امام حسن مجتبي 7گروهي كه مستقيما از حضرتش نقل مي كردند كه يكي از آنها جابر بن عبد الله انصاري و سليم بن قيس و سعد بن عباده انصاري و حبيب بن مظاهر طبقه چهارم كه از امام حسين7 روايت نقل مي كنند جابر و حبيب و جون كه غلام ابوذر بود و زهير و جعفر بن ابو الفضل طبقه پنجم راوياني كه از امام سجاد 7روايت نقل مي كنند كه گروهي كه از آقا بدون واسطه نقل مي كنند اينها در راس ابوحمزه ثمالي و حميد بن مسلم و زيد بن علي السجاد و ابان بن تغلب و فرزدق طبقه ششم اصحاب امام باقر7 زراره و بريد و محمد بن مسلم و ابابصير طبقه هفتم كه از امام صادق7 روايت نقل مي كنند فضيل و مفضل و ابن اذينه و جميل و حماد طبقه هشتم راوي هايي كه از امام كاظم7 روايت نقل مي كنند علم و شاخص اش علي بن يقطين و صفوان بن يحيي و جمال و آقا علي بن موسي الرضا و عبد الله بن سنان طبقه نهم گروهي كه از امام رضا7 نقل مي كنند احمد بن محمد بن ابي نصر بزنطي و احمد بن محمد بن عيسي اشعري و ادريس و زكريا بن آدم و ابن ادريس قمي و علي بن مهزيار طبقه دهم رواياتي كه از امام جواد7 نقل مي كند كه شاخص اين طبقه حسين بن سعيد اهوازي و سهيل بن زياد است طبقه يازدهم رواتي كه از امام هادي7 نقل مي كنند اين گروه طبقه يازدهم است كه عبارت اند از ابان بن صلت بغدادي و احمد بن محمد بن عبدالله اشعري و ابراهيم بن مهزيار اهوازي طبقه دوازدهم راوي ها كه از آقا امام عسگري7 نقل مي كنند سيد عبدالعظيم حسني و عبد الله بن جعفر حميري قمي اين طبقه بندي است كه مربوط مي شود به اصحاب ائمه هر مجموعه از اصحاب يك طبقه است و شاخص هايشان به ذهن سپرديد براي تحقيق رجالي كمك مي كند مثلا از طبقه فضل بن شاذان كسي است كه از آن يا روايت مي كند يا از آن شخص روايت نقل مي كند
 طبقه بندي معجم الرجال مرحوم آقاي خويي و معيار تقسيم بندي ايشان
 رسيديم به طبقه بندي سوم كه سيد الاستاد1 در معجم رجال آورده است كه به معني ديگر است معناي طبقه را گرفته ديگر عدد نمي گذارد مي گويد اين معنا سريان دارد هر راوي معتبر كه توثيق دارد او يك طبقه دارد طبقه از هر كسي روايت مي كند و هر كسي كه از او روايت كند بحث طبقات كامل شد آثار و نقش آن در جلسه آينده

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo