< فهرست دروس

درس خارج فقه آیت الله نوری

کتاب الصوم

89/07/17

بسم الله الرحمن الرحیم

زندگی حضرت معصومه علیها السلام دارای ابعاد متعددی است. در هویت اسلامی هر مسلمانی باید به همه ی ابعاد زندگی توجه کند زیرا انسان یک بعدی نیست و اسلام نسبت به همه ی ابعاد زندگی، دستوراتی دارد. انسان نباید به یک بعد اکتفا کند و باید به تمام ابعاد از جمله بعد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، عبادی و غیره بپردازد.

بعضی زندگی حضرت معصومه را تنها به یک بعد عبادی و زهد دنیوی خلاصه می کنند و حال آنکه حضرت در زمان خود به تمامی ابعاد زندگی توجه داشته است. زمانی که حضرت در آن می زیسته زمان خاصی بوده است و در آن زمان بنی عباس از توجه مردم به اهل بیت سوء استفاده کردند و با زور و تزویر، سلطنت و خلافت را قبضه کردند سپس در مقابل خودشان اهل بیت را می دیدند از این رو تصمیم گرفتند اهل بیت را تضعیف کنند. به عنوان نمونه منصور، امام صادق علیه السلام را چندین بار از مدینه به بغداد احضار کرد تا جائی که امام علیه السلام نمی توانست به صراحت جانشین بعد از خود را مشخص کند از این رو چندین نفر را معین کرد از جمله زوجه ی حضرت و حتی خود منصور تا جائی که منصور تصمیم به شهادت حضرت گرفت که حضرت به او فرمود که یکی از کسانی که برای امامت بعد از خودش به او سفارش کرده است خود منصور است. از جمله می توان در زمان سلطنت هادی می توان به به شهدای فخ اشاره کرد که امام کاظم علیه السلام می فرماید بعد از جریان کربلا حادثه ای همانند فخ برای ما به پیش نیامده است. در عیون اخبار الرضا آمده است که در زمان هارون، فردی به حکم هارون حمید بن قحطبه در یک شب شصت نفر از سادات را به شهادت رساند.

در زمان مامون که حضرت معصومه به قم می آید شگرد بنی عباس عوض شده بود و آنها دیدند که هرچه سختگیری می کنند علاقه و شناخت مردم نسبت به اهل بیت بیشتر می شود. مامون از نظر معلومات و علم بسیار با سواد و زیرک بود. او تصمیم گرفت که امام رضا را از مدینه به طوس بیاورد این کار چیزی نبود که به سادگی انجام پذیر باشد از این رو او امام را از مدینه به بصره و بعد به اهواز و بعد به فارس و از فارس به مرو و طوس ببرند. مامون چون می دانست که اهل قم امام را می شناسند دستور داد از فارس به طوس ببرند و از قم نگذرند. بله در نیشابور که شناخت مردم نسبت به امام علیه السلام نسبتا زیاد بود جلوه هایی از یاری امام را مشاهده می کنیم.

در اینجا آمدن حضرت معصومه که به قم آمد امری نبود که فقط محدود به دیدن امام علیه السلام شود بلکه مطالب بسیاری در وراء این سفر وجود دارد. سفر ایشان به قم و توجه مردم به ایشان در حقیقت به مامون نشان داد که اهل بیت تا چه حدی در دل مردم نفوذ دارند.

بحق فقهی:

موضوع: کفاره‌ی افطار روزه‌ی منذور

صاحب عروة در بحث صوم، برای چهار نوع صوم کفاره ذکر می کند. بحث قضا و کفاره در مورد روزه ی ماه رمضان و قضای ماه رمضان را خواندیم.

مورد سوم کفاره ی روزه ی نذر معین است. یعنی اگر کسی نذر کرد که روز معینی روزه بگیرد ولی آن را بشکند حکم آن چیست. هکذا اگر کسی نذر کرده بود که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد و روزه نگرفت تا آخرین روز ماه رجب از این رو این نذر هم معین می شود زیرا حتما باید همان روز را روزه بگیرد.

صاحب عروة در اینجا می گوید: الثالث صوم النذر المعین و کفارته کفارة افطار شهر رمضان.

حال باید دید علت این حکم چیست. در این مورد دو قول وجود دارد زیرا در ما نحن فیه دو دسته اخبار وجود دارد و از این رو فقها نیز به دو دسته تقسیم شده اند.

مبنای اول مبنای آیة الله خوئی است و صاحب مدارک، صاحب معالم، شهید ثانی و در میان معاصرین افرادی چون آیة الله میلانی این مبنا را اتخاذ کرده اند. این دسته می گویند که ما در روایت فقط به سند اکتفا می کنیم که اگر سند صحیح باشد روایت حجت است اگر کسی به آن روایت عمل نکرده باشند و اگر سند ضعیف باشد روایت رد می شوند هرچند همه به آن روایت عمل کرده باشند.

مبنای دیگر مبنای مورد قبول آیة الله بروجردی و امام علیه السلام است و ما نیز همین مبنا را قبول داریم و آن اینکه عقلا خبری را حجت می دانند که موجب اطمینان شود از این رو اگر اکثر علما که هر کدام در تشخیص روایات دقت کافی داشتند به خبر ضعیفی عمل کرده باشند ما اطمینان پیدا می کنیم که این خبر از معصوم صادر شده است و چه بسا این خبر محفوف به قرائنی بوده است که حاکی از وثاقت این خبر بوده است و هکذا اگر در جایی به خبر صحیحی عمل نکرده اند از این رو بوده که این روایت معارض به دلیلی اقوی و یا چیز دیگری بوده است.

در ما نحن فیه هم درباره ی کفاره ی نذر معین دو دسته روایت وجود دارد.

صاحب وسائل ج 7 باب 7 از ابواب بقیة الصوم الواجب

ح 1: مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جَعْفَرٍ الرَّزَّازِ عَنِ ابْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ مَهْزِيَارَ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ يَسْأَلُهُ يَا سَيِّدِي رَجُلٌ نَذَرَ أَنْ يَصُومَ يَوْماً بِعَيْنِهِ فَوَقَعَ ذَلِكَ الْيَوْمَ عَلَى أَهْلِهِ مَا عَلَيْهِ مِنَ الْكَفَّارَةِ فَأَجَابَهُ يَصُومُ يَوْماً بَدَلَ يَوْمٍ وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ سند این روایت صحیح است.

صاحب جواهر می فرماید که علی بن مهزیار با امام هادی علیه السلام این مکاتبه را انجام داده است.

به مقتضای این روایت فرد، هم باید قضای آن روز را بگیرد و هم کفاره ی آن آزاد کردن یک بنده است.

ح 2: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عُبَيْدَةَ قَالَ كَتَبْتُ إِلَيْهِ يَعْنِي أَبَا الْحَسَنِ الثَّالِثَ ع يَا سَيِّدِي رَجُلٌ نَذَرَ أَنْ يَصُومَ يَوْماً لِلَّهِ فَوَقَعَ ذَلِكَ الْيَوْمَ عَلَى أَهْلِهِ مَا عَلَيْهِ مِنَ الْكَفَّارَةِ فَأَجَابَهُ ع يَصُومُ يَوْماً بَدَلَ يَوْمٍ وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ

ح 3: وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ الصَّفَّارِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى‌ عَنِ الْقَاسِمِ الصَّيْقَلِ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ أَيْضاً يَا سَيِّدِي رَجُلٌ نَذَرَ أَنْ يَصُومَ يَوْماً لِلَّهِ تَعَالَى فَوَقَعَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ عَلَى أَهْلِهِ مَا عَلَيْهِ مِنَ الْكَفَّارَةِ فَأَجَابَهُ يَصُومُ يَوْماً بَدَلَ يَوْمٍ وَ تَحْرِيرُ رَقَبَةٍ مُؤْمِنَةٍ خبر دوم و سوم سندا ضعیف است از این رو آیة الله خوئی به این دو روایت عمل نکرده است.

باب 23 از ابواب کفارات

ح 7: بِإِسْنَادِهِ (شیخ طوسی) عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عَمْرٍو عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَأَلْتُهُ عَمَّنْ جَعَلَ لِلَّهِ عَلَيْهِ أَنْ لَا يَرْكَبَ مُحَرَّماً سَمَّاهُ (عمل حرام خاصی را) فَرَكِبَهُ قَالَ (لَا أَعْلَمُهُ) إِلَّا قَالَ فَلْيُعْتِقْ رَقَبَةً أَوْ لِيَصُمْ شَهْرَيْنِ مُتَتَابِعَيْنِ أَوْ لِيُطْعِمْ سِتِّينَ مِسْكِيناً

در مقابل این روایت، روایت دیگری است که ان شاء الله در جلسه ی بعد بررسی می کنیم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo